De woede van Groen-voorzitster Meyrem Almaci: 'Als er al open grenzen zijn in dit land, dan wel voor belastingontduikers en fraudeurs'

Vorige week zette Bart De Wever de media nog maar eens op stelten met één welgemikt opiniestuk waarin hij linkse politici tot een keuze dwong: open grenzen of het behoud van de welvaartsstaat? Meyrem Almaci moest alweer reageren.

'Je kunt me niet zo makkelijk raken. Ik heb als dochter van migranten genoeg meegemaakt en voldoende eelt op mijn ziel gekweekt'

HUMO Of had u het vandaag liever over iets anders gehad?

MEYREM ALMACI «Dat het goed gaat met Groen. Mocht de pers daar eventueel ooit interesse in hebben, tenminste (minzame grijns). Geen zwans, ik heb nooit eerder het gevoel gehad dat onze thema’s zo leefden. Klimaatverandering, werkbaar werk en eerlijke fiscaliteit: niemand krijgt die thema’s nog van de agenda. Het is niet altijd degene die het meest en het luidst in de media wordt opgevoerd – omdat het veel clicks oplevert – die het échte debat in de huiskamers domineert. Thuis zijn mensen met andere dingen bezig. Steeds meer mensen zijn het polariseren en het schelden beu, en willen dat we er samen het beste van maken.»

HUMO Door de progressieve krachten te verenigen in het kartel Samen, bijvoorbeeld?

ALMACI «Dat is niet gelukt. Tom Meeuws zei dat hij het voor bekeken hield omdat hij zichzelf niet meer zag functioneren. We hebben daar akte van genomen en dat gecommuniceerd. Maar een halve dag later kwam hij op die afspraak terug.

»Dan móét je iets doen, want anders word je in een debat over één persoon meegesleurd, zonder dat je nog echt over je project kunt praten.»

HUMO Je had die communicatie ook kunnen overlaten aan Tom Meeuws zelf. Het getuigde van weinig emotionele intelligentie om dat in zijn plaats te doen. Logisch dat zo’n SP.A-afdeling dan gekwetst is en haar middelvinger opsteekt naar Groen.

ALMACI «Dat zijn analyses achteraf. We zaten met een horde journalisten die wilden weten wat er aan de hand was, en wij vroegen of we mochten bevestigen wat we hadden gehoord – dat Tom het voor bekeken hield. Dat mocht. Als je als leider van zo’n lijst níét communiceert, krijg je het verwijt dat je je aan het verstoppen bent. Maar ’s avonds veranderde Tom plots van idee, en was het allemaal niet zo bedoeld. Sorry, maar dan houdt het op.»

HUMO Heb je er nooit aan gedacht om het op de manier van Bart De Wever aan te pakken?

ALMACI «En hoe zou dat gegaan zijn?»

HUMO Je had kunnen zeggen dat Meeuws niets te verwijten viel, behalve het creatief toepassen van een paar boekhoudkundige regels om een groot volksfeest te organiseren dat Borgerhout en De Lijn eindelijk nog eens positief in het nieuws bracht. Dat hij geen euro in eigen zak had gestoken, en nu afgemaakt werd door een N-VA-vazal die vertrouwelijke info lekt. Dat je daar bovendien diep emotioneel door geraakt bent.

ALMACI «Maar ’s ochtends hadden we toch al gecommuniceerd dat het om een conflict ging tussen een werknemer en zijn raad van bestuur van vier jaar geleden, dat al met een schriftelijke overeenkomst was beëindigd? Maar als je communiceert dat Tom opstapt, en ’s avonds komt hij daarop terug, dan zit je wel met een probleem. Dan gaat het niet meer over dat mooie volksfeest of wat goed is voor Antwerpen, maar over onderling vertrouwen en over de persoon. En dan weet je dat de onrust weken zal aanhouden.»

HUMO René Los, ooit een prominent lid van Agalev, schreef dat je om de rug te rechten eerst een ruggengraat moet hebben. Hij vond dat jullie veel te snel gezwicht zijn.

ALMACI «Hoe paradoxaal ook: dit was de beste beslissing die progressief Antwerpen kon nemen om het opnieuw over inhoudelijke thema’s te kunnen hebben. Dat geldt zowel voor Groen als voor SP.A. Uit de peiling achteraf is trouwens gebleken dat we het gevoel van de meeste Antwerpenaren goed hebben ingeschat.»

HUMO Heeft Wouter Van Besien nu geen probleem? Hoe gaat een man die niet eens een kartel kan samenhouden, een hele stad samenhouden?

ALMACI «Dat is het spelletje op de man spelen. Wouter heeft zijn nek uitgestoken voor het kartel, maar hij kan ook resoluut een streep trekken als dat nodig is. Hij kan, wanneer dingen ontsporen, een andere oplossing zoeken. Dat is een kwaliteit die je van een burgemeester verwacht, en die ik verkies boven het talent om de hele tijd mensen tegen elkaar op te zetten. Bovendien: het is niet omdat het kartel gesprongen is, dat een progressieve coalitie nu plots onmogelijk is. SP.A en Groen zijn geen vijanden geworden, ook al hopen sommigen daar misschien op.»

HUMO In Gent was er ook een probleem, met de skyboxen in de Ghelamco Arena, waarop men de regels heeft aangescherpt. Waar Groen mee in de coalitie zit, worden kartels blijkbaar niet zo makkelijk gebroken, als u mij deze cynische opmerking vergeeft.

ALMACI «Ik zal mijn best doen (lacht). In Gent werken we al een aantal jaren samen met SP.A en kennen we elkaar. In Gent zie je ook dat het stadsbestuur onmiddellijk alle mogelijke documenten ter beschikking stelt en een volledige openheid van zaken geeft, terwijl het Antwerpse stadsbestuur nog altijd niet heeft geantwoord op alle vragen die het Land Invest-dossier oproept. Gent stuurt meteen een aantal dingen bij, terwijl in Antwerpen voorlopig alles verborgen blijft. Je kunt het levensgrote verschil in aanpak toch moeilijk ontkennen?

»Mag ik ook even scherp zijn? Wanneer gaan jullie journalisten eindelijk eens stoppen met gefascineerd in de lichtbak van de N-VA te kijken? Wij beïnvloeden vanuit de oppositie al jaren wetsontwerpen, krijgen gelijk bij instanties als de Raad van State, we overtuigen steeds meer mensen... Maar wat krijgt de meeste aandacht? De volgende quote van de Grote Leider, Bart De Wever. Jullie willen voortdurend dat wij met hen in gevecht gaan, op hun thema’s.»

HUMO Dat moet frustrerend zijn.

ALMACI «Ik word dat soms lichtjes beu, dat klopt. Je moet bijna vechten om uit die framing te raken. Terwijl je alleen mensen kunt overtuigen als je de kans krijgt om het over je eigen thema’s, je eigen project te hebben. Klimaat, mobiliteit, emancipatie, diversiteit: daar zijn mensen echt mee bezig, weet u. Vroeger was de tocht moeilijk, en de gids ervaren (slogan van oud-premier Jean-Luc Dehaene, red.), vandaag is de tocht moeilijk en doet de zelfverklaarde gids weinig anders dan brandbommetjes gooien, waarna alle cameraploegen toestromen. Of dat constructief is, betwijfel ik ten zeerste. Wij kiezen voor verbinding, niet voor verdeel en heers, ook al krijgt dat minder aandacht.»

undefined

'Mijn zus draagt een hoofddoek, ik niet, en we doen dat allebei omdat we dat zo ­willen. Dus wat is dan het probleem?'

HUMO Ondertussen moet je wel reageren op de stelling dat links moet kiezen tussen open grenzen of de welvaartsstaat. Terwijl vluchtelingen ons niet eens 0,1 procent van het budget voor de sociale zekerheid kosten.

ALMACI «Als er één open grens is in dit land, dan wel die voor de belastingontduikende of frauderende burger. Onze welvaartsstaat zou er meer mee gediend zijn als de regering daar misschien eens werk van maakt. Maar daar wordt oeverloos over getalmd en getreuzeld. Het hoeraverhaal over de economie strookt niet met de golf van burn-outs en het groeiende aantal leefloners dat steeds vaker moet aankloppen bij de voedselbanken, het strookt niet met de groeiende ongelijkheid. De Wetstraatbubbel waarin journalisten en politici zitten, is niet de echte wereld. In die echte wereld malen mensen niet om de zoveelste mediarel over de zoveelste straffe uitspraak. Ik ben ervan overtuigd dat die andere thema’s een veel grotere rol zullen spelen bij de verkiezingen dan de thema’s die de N-VA voortdurend beroert.»

HUMO Er is een gigantische groene onderstroom die we pas de ochtend na de verkiezingen zullen ontdekken?

Almaci (lacht) «Wacht maar. Tienduizend doden per jaar door luchtvervuiling, kernenergie, duizend fietsers die op straat komen tegen de Antwerpse fietsonveiligheid, hoe we achteraan bengelen op gebied van ecofiscaliteit, burgers die met milieu-eisen de overheid voor de rechtbank dagen, de burgerbeweging rond het Maximiliaanpark... Je moet de signalen willen zien, natuurlijk. Het is geen toeval dat de wet die huiszoekingen mogelijk maakt bij mensen die vluchtelingen onderdak geven, op zoveel koudwatervrees bij de meerderheid stuit. Er wordt al over de ‘Achterhuiswet’ gesproken. Mensen die hun hart tonen en zich ontfermen over vluchtelingen, worden nu niet alleen gecriminaliseerd, ze zijn blijkbaar ook nog eens verantwoordelijk voor de afbouw van de sociale zekerheid. Je moet het maar durven zeggen. Als de OESO meldt dat de vluchtelingenstroom ons land op het piekmoment 0,11 procent van het bnp kostte, en als de Nationale Bank uitrekent dat de baten van de migratie – op voorwaarde van een goede inburgering en begeleiding – goed zou kunnen zijn voor 0,9 procent van het bnp, waarover praten we dan? Waarom ga je dan net op het Agentschap voor Integratie en Inburgering besparen? Eerst zorgen dat die mensen niet aan de bak komen, weigeren discriminatie op de arbeidsmarkt aan te pakken, en dan beweren dat ze niet genoeg bijdragen aan de welvaartsstaat. Nogmaals: je moet het maar durven. Wanneer gaan we erkennen dat migratie ook veel potentie heeft? Maar dan moet je wel inzetten op integratie en inburgering, en net daar gaat de N-VA diep snijden. (Valt even stil) Sorry, maar ik kan me daar echt kwaad over maken.»

HUMO Het siert u. Maar in een hoofdartikel van Knack stond ooit: zelfs wanneer De Wever absolute onzin vertelt, klinkt hij visionair, wanneer Almaci gelijk heeft, klinkt ze als iemand die geen gelijk zal krijgen.

ALMACI «Over perceptie gesproken. Dat journalisten dan de feiten checken en niet langer meningen als feiten presenteren. En dat ze stoppen met meedoen aan het spelletje om mensen tegen elkaar op te zetten. Armen en gepensioneerden wijsmaken dat hun uitkering in gevaar komt, terwijl niet-erkende vluchtelingen absoluut niets, maar dan ook niets krijgen van de sociale zekerheid, behalve dringende medische zorgen. Beweren dat je tegenstanders open grenzen willen, terwijl niemand dat ooit gezegd, laat staan gevraagd heeft. Als je pleit voor wat menselijkheid en respect voor de universele mensenrechten, ben je zogezegd al voorstander van open grenzen. Komaan!»

HUMO Het rijtje is lang: de progressieve frontvorming van Léo Collard, de Doorbraak-operatie van Karel Van Miert, het Sienjaal van Maurits Coppieters. Er is één constante in het Samen-debacle: links koestert zijn verschillen veel meer dan zijn gelijkenissen.

ALMACI «Het mag blijkbaar niet zijn, nee. Maar je kunt ook vanuit je eigen organisatie ijveren voor progressieve ideeën en een progressieve coalitie. Dat neemt niet weg dat je een eigen ideologie hebt, en eigen accenten.»

HUMO En eigen vooroordelen. Voor de socialisten zijn jullie wereldwinkelende bakfietsers die hun kinderen wel naar witte scholen sturen, voor jullie zijn de socialisten machtsverslaafde regenten die in achterkamers bedisselen dat op het einde van de rit jobs altijd belangrijker zijn dan bomen.

Almaci (lacht) «Met de klimaatproblematiek en met alternatieve energie worden ondertussen meer jobs gecreëerd dan ooit, dus die laatste tegenstelling valt al weg. Ik heb het grootste respect voor de sociaaldemocratie, maar het blijft wel een traditionele beweging die minder oog heeft voor nieuwe breuklijnen, en daar in heel Europa ook de prijs voor betaalt. Ik wens John Crombez veel succes met zijn vernieuwing, maar ons verhaal was altijd al gericht op levenskwaliteit. Duurzaamheid, solidariteit en rechtvaardigheid zijn ondertussen mainstream geworden.»

undefined

'Met Groen overtuigen we steeds meer mensen. Maar wat krijgt de meeste media-aandacht? De volgende quote van de Grote Leider, Bart De Wever'

HUMO Oké, maar als je iemand als Mieke Vogels over de socialisten bezig hoort: een psychiater zou dat als een fobie omschrijven.

Almaci (schatert) «Dat zal ze graag lezen. Het probleem is: we zijn te lang als een soort aanvulling op bestaande ideologieën gezien, terwijl het groene gedachtegoed veel meer is dan dat. En relevanter is dan ooit.»

HUMO Misschien is er een soort apartheid tussen rood en groen. Zoals die er is tussen Beerschot en Antwerp, tussen het Toneelhuis en het Echt Antwaarps Teater. Het zijn allemaal vrij verscheiden stammen die elkaar niet vaak ontmoeten.

ALMACI «Het klopt dat je meer contact zoekt met mensen op wie je lijkt, die gedeelde interesses en levensvisies hebben. Adel trouwt nog steeds met adel. Maar het is wel de opdracht van de politiek om contacten te bevorderen en een gemeenschapsgevoel te creëren. Je leeft samen in één publieke ruimte. De politiek moet ook tonen dat er een algemeen belang bestaat, ze mag niet de ene groep tegen de andere uitspelen.»

HUMO De apartheid tussen het publiek van het schlagerfestival en dat van de Vlaamse Opera is een feit, net zoals die tussen mensen van Brasschaat en mensen van het Kiel. Maar alleen de apartheid tussen oude en nieuwe Belgen is vandaag blijkbaar problematisch.

ALMACI «Dat komt omdat men van sociaal-economische problemen culturele problemen maakt. Nu maak je de wetenschappelijke onderzoekster in mij weer wakker (Almaci werkte vijf jaar aan de VUB als sociologisch onderzoeker, red.). Gelukkig worden er ook, bijvoorbeeld in Borgerhout, evenementen als Borgerrio georganiseerd, waar mensen van alle nationaliteiten naartoe komen. Maar wat is er mis met activiteiten onder soortgenoten? Niets toch? Tenzij je een ander kleurtje hebt, dan wordt het een probleem. Vergeet niet dat veel mensen met een migratieachtergrond ook mensen zijn met een kleinere portemonnee. Het heeft dus niet altijd met religie of cultuur te maken. Soms denk ik dat we allergischer zijn voor armoede dan voor afkomst.»

HUMO Diezelfde mechanismen blijven wel generatie na generatie spelen. U hebt zich achter de rug van uw ouders ingeschreven in het ASO. Iedereen vond dat u met uw Turkse moslimachtergrond alleen geschikt was voor snit en naad. Vandaag zou dat nog steeds zo zijn.

ALMACI «Ja, maar het evolueert toch. Toen ik onderzoek deed naar de studieresultaten van de eerste generatie hogeschoolstudenten met een migratieachtergrond, moest ik een controlegroep samenstellen van autochtone studenten met een vergelijkbare sociaal-economische achtergrond. Wel, ik vond die niet. Omdat die mensen, die vaak al generaties in armoede leven of op de grens ervan, het hebben opgegeven, er niet meer in geloven. Terwijl de motivatie om hoger op de sociale ladder te komen er bij allochtonen wel is. Ze komen naar hier om een beter leven op te bouwen, zeker voor hun kinderen. Zij grijpen dus alle kansen, of toch meer dan vergelijkbare autochtone groepen. Daarom is het zo jammer dat de N-VA haar veto heeft gesteld tegen een brede eerste graad in het middelbaar. Gelukkig zijn er steeds meer allochtone jongeren die de statistieken verslaan, die diploma’s halen en ook hun stem laten horen in het maatschappelijke debat. Het gaat nog te traag, maar het is wel aan het gebeuren. Een goede politicus moet die evolutie ondersteunen.»

HUMO Dat kleine drugsdealers irritatie oproepen is logisch, maar begrijpt u ook de felle reacties op de hoofddoek? Ook van sommige vrijzinnige progressieven?

ALMACI «En vaak zelfs met een ongezien fanatisme. Voor sommigen is iedere hoofddoek een bewijs van het ‘Soumission’-angstbeeld. Mijn zus draagt een hoofddoek, ik niet, en we doen dat allebei omdat we dat zo willen. Dus wat is dan het probleem?»

HUMO Omdat de hoofddoek een bewijs is van vrouwelijke onderwerping, of zelfs een sympathiebetuiging voor terreur.

ALMACI «Ik heb daarover al pittige discussies gehad met Etienne Vermeersch. Er is een kleine minderheid van meisjes die verplicht wordt om de hoofddoek te dragen. Geen discussie daarover. Maar help je die meisjes met een hoofddoekverbod op school? Nee, want dan komen ze niet meer. Dan krijgen ze thuisonderwijs, en zie je nooit meer of ze al dan niet met een blauw oog rondlopen. Je geeft ze in feite op. We denken ook vaak: jij draagt een hoofddoek, dus je bent tegen homo’s en tegen vrouwenemancipatie. Dat klopt niet. Veel meisjes met een hoofddoek hebben homo’s als vrienden en zijn bijzonder geëmancipeerd. Volgens de Koran-analyse van Etienne Vermeersch, die ik overigens een warm hart toedraag, is dat onmogelijk. Hij doet eigenlijk net hetzelfde als fundamentalistische imams: in de plaats van zo’n meisje bepalen wat een goede moslima zou moeten zijn en denken. Ik heb als dochter van traditionele moslims zowel aan de VUB als aan de KUL gewerkt, ik heb op een katholieke meisjesschool gezeten en in het gemeenschapsonderwijs, ik heb filosofie gestudeerd en vergelijkende cultuurwetenschappen. Ik heb zowat alle levensbeschouwingen bestudeerd, en dat is alleen maar verrijkend geweest. Daarom ben ik voorstander van LEF (een vak over levensbeschouwing, ethiek en filosofie, dat volgens filosoof Patrick Loobuyck de vakken godsdienst en zedenleer zou moeten vervangen, red.). Ik krijg dan te horen: ‘Ja maar, gij zijt anders.’ Komaan zeg. Ik verbaas me soms over de hardnekkigheid waarmee men weigert zich in andermans positie in te leven.»

HUMO Theo Francken tweette naar aanleiding van een shampooreclame met een model met een hoofddoekje: ‘Wil de laatste het licht uitdoen?’

ALMACI «Niet te geloven toch! Dat moslima’s hun haar wassen? Ik zal Theo iets verklappen: onder zo goed als alle hoofddoeken zit een prachtige haardos verborgen. Je kunt niet trots zijn dat je van alle politici het grootste aantal volgers op Twitter hebt en tegelijk doen alsof je neus bloedt wanneer onder hen een pak pure racisten blijkt te zitten. Uiteindelijk ben je mee verantwoordelijk voor een sfeerschepping die op termijn een samenleving verscheurt. Je kunt soms ook beslissen om niet te tweeten.»

HUMO Een ander apartheidsoorlogje tussen twee volksstammen in het Antwerpse is die tussen auto’s en fietsers. Ik kan het aantal gevallen van agressie tussen beide groepen stilaan niet meer bijhouden.

ALMACI «Als er te veel concurrentie is, wordt er soms letterlijk gevochten. Er is niet genoeg ruimte om tegelijk vrij baan te geven aan fietsers, auto’s, trams en bussen. Je moet een hiërarchie durven opleggen, anders wordt het lastig voor alle weggebruikers en lopen de spanningen op. Wanneer er dan doden vallen, komen er spontaan duizend mensen op straat om te zeggen dat het zo niet verder kan. Maar het wordt moeilijk als je ziet dat er puur om ideologische redenen een project voor doorgaand fietsverkeer in Borgerhout wordt geblokkeerd, en dat men weigert om twee metrostations te openen in een district van bijna vijftigduizend mensen. Je kunt investeren in een gigantische nieuwe parking in het hartje van de stad, of je kunt investeren in beter openbaar vervoer naar het hart van die stad. Dat is de keuze.»

HUMO U bent 41 en al bijna de helft van uw leven politiek actief, eerst als militante, daarna als gemeenteraadslid, nu als partijvoorzitter. In die jaren is de politiek veel harder en ruwer geworden. Doet u het nog graag?

ALMACI «We leven in ongelofelijk boeiende tijden, de uitdagingen zijn groter dan ooit. Ik denk zelfs dat we over een kantelperiode kunnen spreken. De samenleving van morgen wordt nu vormgegeven. Ik kan me niet voorstellen dat ik buiten dat debat zou staan.»

HUMO Uw CD&V-collega Hilde Crevits zei onlangs dat ze ermee zou ophouden als ze iedere dag in de rol van gladiator gedwongen zou worden die een politieke tegenstrever moet uitschakelen.

ALMACI «De vraag is hoe je aan politiek wil doen. Volgens het recht van de sterkste, waarbij anderen moeten buigen of barsten? Of door samen de meest leefbare maatschappij vorm te geven? Door problemen te maken? Of door ze op te lossen?

»Ik zie mensen initiatieven nemen om hun straat of buurt beter te maken, mantelzorger worden of voogd van een minderjarige vluchteling. Dat is fantastisch. Maar het is jammer dat ze steeds minder geloven in de partijpolitiek. We moeten opnieuw positieve energie in de politiek pompen. Ik heb op onze nieuwjaarsreceptie een zinnetje van Leonard Cohen gebruikt: ‘There’s a crack in everything, that’s how the light gets in.’ Zolang ik daartoe de kans zie, blijf ik dit doen. En als het soms ruw wordt? Ach, ik heb als migrantendochter genoeg meegemaakt en voldoende eelt op mijn ziel gekweekt. Je raakt me niet zo makkelijk. Het beschermt me ook tegen cynisme: ik doe dit echt graag.»