De zaak-Conings: een reconstructie van wat er allemaal misging

Jürgen Conings werd al geruime tijd nauwlettend in de gaten gehouden door de inlichtingendiensten. Maar begin deze maand werd beslist het onderzoek stop te zetten en te focussen op een andere operatie.

Conings stond op de watchlist van het veiligheidsorgaan OCAD, was bij het leger op een zijspoor gezet en werd met bijzondere opsporingsmethodes geschaduwd door de militaire inlichtingendienst ADIV. Kortom: de alarmen waren afgegaan.

Toch liep het mis. De grote vraag is: hoe? Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) wees woensdag in het parlement op grote fouten bij de interne informatiedoorstroom. Uit onderzoek bleek ook dat de ADIV handen tekortkwam.

Enkele weken voor Conings met militaire wapens van de radar zou verdwijnen, werd het onderzoek van de ADIV stopgezet. “Er is overgegaan naar een andere operatie die als meer prioritair werd gezien”, zo verklaarde minister Ludivine Dedonder in het parlement. Omwille van een gebrek aan middelen en personeel werd er gekozen Conings even niet meer van nabij op te volgen.

1992: Carrière bij Defensie

In 1992 zet Conings zijn eerste stappen in het leger. Hij gaat op een handvol buitenlandse missies, in onder meer Joegoslavië en Libanon. In 2003 belandt hij in Afghanistan met Tomas Boutens, die later veroordeeld zou worden als leider van de extremistische groepering Bloed, Bodem, Eer & Trouw.

In dezelfde compagnie zit de militair die op 18 mei 2021 alarm zal slaan dat Conings verdwenen is met wapens van het leger.

2015: In het vizier van de Staatsveiligheid

De naam Jürgen Conings valt in 2015 voor het eerst bij de Staatsveiligheid, in het kader van de financiering van een organisatie die op de radar stond bij de inlichtingendienst.

Begin 2020: Op ramkoers met Defensie

Doorheen de jaren zijn er incidenten met Conings. Er volgen pv’s voor verboden wapendracht en racisme. Conings’ eigen werkgever, het leger, dient begin 2020 een klacht in wegens racisme. Het parket seponeert deze; intern volgt een tuchtstraf: vier dagen schorsing.

In juni komt hij weer in botsing met zijn hiërarchie. Na “een meningsverschil over een verplichte vorming”, zegt Dedonder, wordt Conings weggehaald bij de militaire politie. Hij belandt bij de cel pre-deployment training in Leopoldsburg, waar hij instaat voor wapentrainingen en toegang krijgt tot de wapen- en munitiedepots.

Diezelfde maand volgt een nieuw incident. Er wordt een onderzoek geopend tegen Conings nadat hij op Facebook anoniem bedreigingen had geuit tegen viroloog Marc Van Ranst.

31 Augustus 2020: Veiligheidsmachtiging ingetrokken

Conings beschikte over een veiligheidsmachtiging; hij kan dus geheime informatie inkijken en heeft toegang tot gevoelige locaties. Zo’n machtiging wordt op geregeld geëvalueerd. De ADIV beslist de machtiging van Conings in te trekken.

Op dat moment loopt bij de inlichtingendiensten al een vooronderzoek naar Conings als ‘potentieel gewelddadige extremist’. Hij belandt zo in de Gemeenschappelijke Gegevensbank van het OCAD, het orgaan voor de dreigingsanalyse. Deze databank verzamelt de namen van personen die door de inlichtingendiensten in de gaten gehouden worden in de strijd tegen terrorisme en extremisme. Conings is de eerste en enige militair op de lijst.

12 november 2020: En nu voor echt

Omdat Conings een risico vormt, wordt zijn veiligheidsmachtiging ingetrokken. Het duurt tweeënhalve maand voor die beslissing uitgevoerd wordt. Het is, achteraf bekeken, een eerste teken dat de communicatie binnen de veiligheidsdiensten grote gaten vertoont.

De ADIV licht dan ook Conings’ diensthoofd in Leopoldsburg in. Tijdens dat onderhoud wordt blijkbaar de inschatting gemaakt dat het gedrag van de korporaal, ondanks de alarmsignalen uit het verleden, niet van dien aard is om hem voortaan uit het munitiedepot te weren.

17 februari 2021: Niveau 3

Het vooronderzoek naar Conings wordt afgerond, zijn status op de OCAD-lijst wordt bevestigd. Hij krijgt het dreigingsniveau 3 mee, het op een na hoogste niveau. Het betekent dat de dreiging ernstig is, maar dat hij nog geen concrete stappen heeft ondernomen om geweld te gebruiken.

Het loopt grondig fout met de communicatie. Volgens Dedonder werd de informatie over Conings’ dreigingsniveau “verwerkt” binnen de ADIV maar niet “doorgegeven in de hiërarchie”. Het hoofd van de ADIV weet daardoor niet dat er een militair op de OCAD-lijst staat. Ook de stafchef en de nummer twee van het leger weten van niks.

Mei 2021: Uit de aandacht

De ADIV houdt Conings van dichtbij in de gaten, en mag daarvoor zogenaamde bijzondere opsporingmethodes inzetten, zoals het gebruik van informanten of Conings schaduwen. Zo’n onderzoek is erg intensief en de dienst kampt met een chronisch personeelstekort. Het is een van de voornaamste redenen dat de ADIV Conings begin mei moet lossen, voor “een andere operatie die als meer prioritair werd gezien”, aldus Dedonder.

17 mei 2021: D-day

Conings beslist dat het genoeg geweest is. Hij haalt munitie en vuurwapens uit de militaire depots, om ze mee te nemen naar huis. Volgens een intern onderzoek maakt hij daarbij misbruik van het vertrouwen van een andere militair. Pas een dag later wordt opgemerkt dat Conings met de wapens en munitie aan de haal is, nadat bij hem thuis twee afscheidsbrieven gevonden worden. Vanaf dan start een klopjacht op de staatsgevaarlijke militair. Die levert tot vandaag niets op.

(DM)