Defensie gebruikt Chinese ‘big brother’-camera’s. ‘We mogen er zeker van zijn dat China meekijkt en -luistert in ons land’

De Belgische Defensie gebruikt camera’s van de Chinese merken Hikvision en Dahua. Beide firma’s zijn volgens mensenrechtenorganisaties nauw betrokken bij het surveilleren van de Oeigoeren, de onderdrukte moslimminderheid in China, en er wordt gevreesd voor spionage. Humo legde twee weken geleden al bloot dat de apparaten overal in ons land meekijken: in politiecommissariaten, supermarkten, scholen, asielcentra en gebouwen van de federale én Vlaamse overheid. Uit nieuwe informatie blijkt bovendien dat de federale overheid niet weet hoeveel Chinese camera’s het heeft, laat staan waar ze hangen.

Humo kon een parlementair antwoord van minister Ludivine Dedonder (PS) inkijken dat binnenkort officieel gepubliceerd wordt. De minister stelt daarin dat Defensie beschikt over een tiental camera’s van Hikvision en een twintigtal van Dahua. Humo probeerde eerder al te weten te komen of de camera’s ook gebruikt worden door Defensie. Op het kabinet van Dedonder noch bij Defensie zelf viel informatie te rapen. Dedonder respecteerde de deadline niet voor het antwoord op de vraag van Kamerlid Samuel Cogolati (Ecolo-Groen) – 11 januari –, maar geeft nu toch thuis.

De betrokkenheid van beide firma’s bij wat internationaal bestempeld wordt als de genocide van de Oeigoeren in Xinjiang is goed gedocumenteerd. Zowel Hikvision als Dahua ontwikkelde ‘Uyghur Analytics’-software, waarmee ze via raciale gezichtsherkenning gericht Oeigoeren surveilleren in de Chinese straten, en er zijn aanwijzingen dat beide bedrijven materiaal leveren aan de massadetentiekampen waarin Peking meer dan een miljoen minderheden opgesloten heeft. Ons federaal parlement erkende de mensenrechtenschendingen. Hikvision is bovendien nauw gelinkt met de Chinese defensiediensten en via allerlei vehikels voor een groot deel in handen van Peking. Internationale experts waarschuwen voor spionagegevaar. Om die redenen belandden Hikvision en Dahua op een zwarte handelslijst van de VS, en besloten ook landen als Taiwan en Australië om ze op gevoelige plekken te weren. De Britse Defensie raadt overheidsdiensten het gebruik van Hikvision af en het Europees parlement verwijderde het materiaal vorig jaar uit het eigen halfrond. Hoe groot het gevaar is voor spionage op gevoelige plekken in ons land, is op basis van de informatie van minister Dedonder niet duidelijk.

Deze week kwam nog bijkomende informatie vrij. Staatssecretaris Mathieu Michel (MR) zegt in een parlementair antwoord dat hij niet weet welke camera’s in onze publieke instellingen worden gebruikt. ‘De Regie der Gebouwen beschikt niet over een nauwkeurig register van de verschillende camera’s in de gebouwen,’ klinkt het. Wel zijn er volgens Michel ‘richtsnoeren’ voor het gebruik van camera’s: ze moeten verbonden zijn met afzonderlijke netwerken die op geen enkele manier gekoppeld kunnen worden aan 4G, wifi of een buitengaand LAN-netwerk. Om veiligheidsredenen wil de staatssecretaris niet uitweiden. Wel is duidelijk dat de bewuste Chinese merken niet geweerd worden uit federale overheidsgebouwen. Humo ontdekte eerder dat op zijn minst Fedasil gebruik maakt van Hikvision, en Michel benadrukt zelf dat er geen verbod bestaat op camera’s van bepaalde producenten.

Uit een ander antwoord aan Cogolati, dit keer van minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR), blijkt dat Hikvision ook aanwezig is in ten minste één Belgische ambassade in het buitenland. Opnieuw klinkt het dat er geen volledige inventaris bestaat van de camera’s in de gebouwen van Buitenlandse Zaken. ‘Geen enkel merk wordt principieel geweerd,’ voegt Wilmès toe. Over de ethische bezwaren rond de financiering van firma’s die bijdragen aan mensenrechtenschendingen in China, rept geen enkele regeringslid met een woord.

Volgens minister Dedonder is ons land in de feiten overgeleverd aan de Europese wetgeving inzake overheidsopdrachten, die een totaalverbod op bepaalde firma’s onmogelijk maakt voor lidstaten. Dat zou alvast verklaren waarom ons land inmiddels volhangt met het materiaal, zoals Humo twee weken geleden schreef.

Kleine-Brogel?

Woensdag volgt er debat over het thema in de Wetstraat. In de commissies Defensie, Landsverdediging, Justitie en Binnenlandse Zaken zullen leden van zowel oppositie als meerderheid vragen stellen op basis van het dossier van Humo. Wat Defensie betreft, is de verwachting dat de minister geen bijkomende informatie zal delen over details en locaties van de camera’s.

Van belang zijn twee elementen: hoe worden de camera’s gebruikt en waar hangen ze? Kamerlid Koen Metsu (N-VA) schermt alvast met informatie van een betrouwbare bron volgens wie er Chinese camera’s hangen in de luchtmachtbasis Kleine-Brogel. Het is een publiek geheim dat in Kleine-Brogel kernwapens liggen. Minister Dedonder was nog niet bereikbaar voor commentaar. Humo verkreeg nog geen sluitend bewijs van Metsus’ bron.

KOEN METSU «Ik vrees dat we nog maar het topje van de ijsberg zien. We mogen er intussen zeker van zijn dat China meeluistert en -kijkt in ons land. Ik zal alvast in de Kamer aan minister Dedonder vragen of de informatie over Kleine-Brogel klopt.

»We zien hetzelfde gebeuren met de Chinese drones van de firma DJI, die gebruikt worden door politie- en hulpdiensten. Driekwart van onze drones zijn van dat merk. Het Nederlandse ministerie van Defensie heeft letterlijk geschreven dat gebruikers er zeker van mogen zijn dat allerlei gegevens via het internet bij de fabrikant in China belanden. Door de verregaande Chinese veiligheidswet moeten bedrijven zulke gegevens delen wanneer het regime in Peking dat eist.

»In België heeft de ADIV (de militaire inlichtingendienst, red.) in een nota heel duidelijk gevraagd om die drones níét met het internet te laten verbinden, maar dan worden ze zo goed als onbruikbaar. Minister Annelies Verlinden (CD&V) vertelde in de Kamer dat de drones alvast niet meer gebruikt worden voor gevoelige politieopdrachten. In mijn ogen wil dat zeggen dat de onveiligheid ervan erkend wordt. En nu krijg ik te horen dat de federale politie toch een nieuwe bestelling geplaatst heeft. Dat is erg verontrustend en moeilijk te begrijpen. De Chinese camera’s, die blijkbaar over het hele land zijn verspreid, passen ook in dat verhaal.»

HUMO Hoe komt dat?

METSU «Er is een gebrek aan coördinatie wat de Belgische cyberveiligheid betreft. Niemand heeft de eindcontrole. De ADIV heeft een cybercomponent, Staatsveiligheid ook, en dan is er ook nog het Centrum voor Cybersecurity België (CCB, red.). Er moet eenheid van commando zijn, geen versnippering: dit thema zal alleen maar belangrijker worden in de toekomst.»

Hikvision herhaalt in een reactie dat het de mensenrechten respecteert en dat het niet bewezen is dat het ongeoorloofd klantgegevens doorgeeft. Het bedrijf noemt de informatie uit het dossier van Humo ‘ongefundeerde laster’. Bij Dahua reageerde niemand.