Defensiegeheimen, het coronavaccin en spionage: de crisis tussen de VS en China uitgelegd

De vijandschap tussen China en de Verenigde Staten is geëscaleerd tot een oorlog met consulaten als inzet. Vandaag moeten de Amerikanen één van hun consulaten opgeven, nadat de VS vorige week een Chinees consulaat sloten. Chinese spionage speelt de hoofdrol bij de crisis.

De ene informant voor China was een getraumatiseerde veteraan, die na zijn Afghanistanmissie was geparkeerd in een functie bij het Pentagon. De ander was een luchtmachtwerknemer met geldproblemen. Een derde voelde zich miskend in zijn baan bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en maakte zich zorgen over het leven na zijn pensioen.

Via de zakelijke netwerksite LinkedIn papte de uit Singapore afkomstige Jun Wei Yeo vijf jaar lang aan met honderden Amerikanen met een speciale ‘security clearance’. Inspelend op hun persoonlijke situatie streelde hij hun ego met een eervolle bijverdienste. Een rapport schrijven op basis van hun specialistische kennis leverde duizenden dollars op. Yeo’s consultancybedrijf was echter nep. Zijn echte opdrachtgever was het Chinese ministerie voor staatsveiligheidsdienst.

Yeo, die vrijdag in de VS bekende, is slechts één van de ontelbare pionnetjes in het grote spel van de Volksrepubliek China om met behulp van buitenlandse kennis het Volksbevrijdingsleger (PLA) te moderniseren. Decennialang keek Beijing geïnteresseerd naar het zogenaamde Amerikaanse militair-industrieel complex. Verschillende generaties Chinese leiders probeerden ook zo’n fusie tussen bedrijfsleven en defensie op gang te brengen, maar die kwam pas van de grond toen president Xi Jinping in 2015 de zogenaamde Militair-Civiele Fusie (MCF) intensiveerde. De samensmelting van de commerciële economie met de militaire industrie staat sinds 2017 als hoofdtaak in vrijwel ieder nationaal economisch plan, of het nu ‘Made in China 2025’ voor dominantie op hightech betreft, of de staatsplannen voor ontwikkeling van kunstmatige intelligentie.

Bloemen plukken

De hyperactieve privésector in China heeft zijn innovatiekracht dusdanig versmolten met het PLA dat de resultaten volgens de Amerikaanse denktank Jamestown Foundation nu al baanbrekend zijn. En kennis die China zelf niet heeft, komt uit het buitenland, onder het motto ‘elders bloemen plukken om thuis honing te maken’. Het PLA is één van de drijvende krachten achter het 10.000 Talentenprogramma en andere wervingsprogramma’s waarmee voor de modernisering van het Chinese leger interessante ‘bloemen’ – buitenlandse wetenschappers – met grote geldbedragen en de belofte van puike onderzoeksfaciliteiten naar China worden gehaald.

Daarnaast heeft het PLA volgens westerse waarnemers sinds 2007 meer dan 2.500 militaire wetenschappers en ingenieurs naar het buitenland gestuurd. Daar is een wereldwijd netwerk van samenwerking met een groot aantal universiteiten en onderzoeksinstellingen uit gegroeid. Soms worden de militaire achtergronden van een Chinese samenwerking op een lompe manier verhuld: op het Engelstalige cv staan burgerbaantjes, terwijl op de Chinese versie ook functies bij PLA-onderzoekscentra prijken. Er zijn ook uitgekiende misleidingstactieken met werkgeversverklaringen van civiele organisaties, die echter nauwe banden met het leger hebben. Van die verstrengeling zijn westerse universiteiten zich niet altijd bewust, laat staan dat ze die actief onderzoeken.

Over deze tactieken wordt al sinds 2018 geschreven, maar door Amerikaanse druk op alles wat een mogelijk lijntje met de Chinese staat heeft, worden de contouren van Chinese infiltratie nu zichtbaar. Amerikaanse inlichtingendiensten zeggen elke tien uur een nieuw onderzoek te openen dat verband houdt met China.

Vier Chinezen die in de VS studeerden, zijn vrijdag gearresteerd wegens beschuldigingen van visumfraude door het maskeren van hun militaire loopbaan met werkgeversverklaringen van civiele universiteiten en andere leugens over hun legerfunctie. Een vrouw genaamd Tang Yuan werkte via een uitwisselingsprogramma van het ministerie van Onderwijs in het radiologische laboratorium van de Californische Davies Universiteit. In juni werd ze ondervraagd door de FBI over foto’s waarop ze poseert in een luchtmachtuniform met de rang van majoor – een functie die ze niet opgaf bij haar visumaanvraag. Zo onderzocht de FBI in 25 Amerikaanse steden een onbekend aantal Chinezen op geheime relaties met het PLA.

Covid-vaccins

Tang was na de ondervraging zo gealarmeerd dat ze zich tot vorige week schuilhield in het Chinese consulaat in San Francisco. Inmiddels zit ze vast in een detentiecentrum. Het netwerk van in de VS werkende of studerende undercover-militairen wordt ‘ondersteund door de consulaten. Consulaten hebben de individuen in dat netwerk begeleid in het ontwijken en tegenwerken van ons onderzoek,’ aldus Amerikaanse veiligheidsdiensten in een briefing. Met name het op last van de VS gesloten Chinese consulaat in Houston zou het te bont hebben gemaakt door informatie over onderzoek naar Covid-vaccins te stelen. Peking wijst, zoals gebruikelijk, alle beschuldigingen van de hand.

Vrijdag verlieten de Chinese diplomaten het pand, uitgejouwd door anticommunistische demonstranten. Het sluiten van een consulaat in vredestijd is een extreme stap, al bleef de Chinese tegenmaatregel vrij afgemeten. De Amerikanen raken met ingang van maandag hun consulaat in de West-Chinese stad Chengdu kwijt.

Economisch is die diplomatieke vertegenwoordiging minder belangrijk: het is vooral een venster op provincies als Tibet en Xinjiang. Daar maakt China zich volgens de VS schuldig aan stelselmatige mensenrechtenschendingen. Volgens Peking verrichten sommige diplomaten in Chengdu ‘activiteiten die niet in lijn zijn met hun identiteit’, maar China gaf geen voorbeelden. Nu is het afwachten of Peking naar Amerikaans voorbeeld ook overgaat tot het oprollen van echte of vermeende Amerikaanse spionnennesten.

(VK)