Delphine Boël, kunstenares en koningskind op zoek naar erkenning

Op de expo ‘Forever’ in het Kortrijkse BuBox flitst Delphine Boëls werk ‘Pray Harder’ in neon aan en uit, naast een fles Rheinwasser van Joseph Beuys en een doek van Gerhard Richter.

'Door mijn hele lijf stroomt de drang: ik zal mijn vader laten zien wat ik kan'

Die vroegen haar alleen maar omdat ze als ‘dochter van’ een hype was, zei ze, en het zou onedel en smakeloos zijn daarop in te gaan. Ze wilde het maken als kunstenaar om de juiste redenen: omdat mensen van haar werk hielden en het begrepen. Vijf jaar later was ze nog driftig voor die echte appreciatie aan het vechten: ‘Als ik voor mijn 40ste geen wereldwijde erkenning krijg en mensen mijn werk nog steeds niet kopen puur om wat het is, stop ik ermee!’ Zover is het dus niet gekomen. Ze verkoopt nu in Duitsland en Amerika en hangt gewoon zij aan zij met Beuys en Richter. ‘En het is allemaal net óp mijn veertigste beginnen lukken. Toen ik in 2008 een heel grote tentoonstelling bij Guy Pieters kreeg.’

HUMO Waardoor heel Sint-Martens-Latem op zijn kop stond.

Delphine Boël «Ja, en de snelweg dicht zat. En alle werken die er hingen, zijn toen verkocht.»

Delphine heeft me thuis in Brussel net haar nieuwe werk getoond en daarna zijn we neergeploft op de bank. We hebben nog geen idee van de bommen die een paar dagen later in onze stad zullen ontploffen en al die mensen zullen treffen. Ik bel haar op die zwarte dag voor een reactie. Ze is net als ik van de kaart en bang. Maar ze heeft weinig tijd om daarbij stil te staan. Er zouden vier vrienden uit Parijs en Madrid komen eten, maar nu zit haar huis opeens vol mensen, meegenomen door die vrienden omdat niemand naar huis kan, en ze moet voor iedereen koken. ‘En ik kan helemaal niet koken,’ zegt ze. ‘Het zal gewoon spaghetti worden. Maar daarvoor ben ik nu al vier keer terug naar de winkel geweest, omdat ik wéér een ingrediënt was vergeten. Maar goed, zo ben ik tenminste gedwongen om verder te gaan met het leven en niet stil te staan bij mijn angst. Die angst, daar moeten we tegen vechten.’ Ze herinnert me eraan dat we uitgebreid gesproken hebben over hoe vreselijk het is als je je laat regeren door angst. Dat je, wat je ook meemaakt, moet proberen dat niet te laten gebeuren. Ze was heel fel toen ze me dat vertelde. Ze zei:

Boël «Angst belemmert, houdt je tegen vooruit te gaan, mogelijkheden en reële oplossingen te zien. Angst doet je stoppen met leven, weerhoudt je ervan verliefd te worden, waardoor je ook nooit lief zult hebben. Ik heb mezelf altijd moeten dwingen dingen te durven en te doen. Ik ben altijd bang geweest van de toekomst, van wat er allemaal gebeuren kon, omdat je daar geen vat op hebt. Ik hou niet van het onbekende, ik haat het, maar ik vecht daartegen. Alles waar ik bang voor ben, zal ik juist opzoeken of aangaan. Ik verplicht mezelf risico’s te nemen omdat ik wil leven.»

HUMO Je nieuwe werk zijn gedichten in Chinese inkt, zoals deze: ‘Life can be beautiful / And it can be so awful / Life can be full of surprises / And it can be full of crisis / Life can be so exciting and so frightening / Life can not be put on hold / And it can not be controlled’.

Boël «Ja. Als kind bouwde ik met papier en karton al grote bouwwerken waar ik helemaal in kon wegkruipen. Ik kan veel aan, zolang ik maar een wereld heb waarin ik me kan terugtrekken, één die helemaal van mij is, die mij voedt en helemaal losstaat van deze wereld. Ik heb het nog steeds nodig te kunnen wegkruipen in mijn cocon van lijm, kleuren en woorden.

»Weet je, ik geef nu les aan drop-outs, kinderen die echt in heel nare omstandigheden zijn opgegroeid, geslagen zijn en mishandeld. Ze voelen zich niks, zijn soms zo onzeker dat ze niet kunnen praten. Ik help hen zich te uiten in tekeningen of knutselwerk en als ik hen daar een beetje in zie openbloeien, voel ik zo met hen mee. Ik identificeer me met die drop-outs omdat ik weet hoe het is om als een soort E.T. behandeld te worden.»

undefined

'Door een ouder afgewezen worden maakt je onzeker. Als je zelf niet genoeg liefde hebt gehad, is het moeilijker om liefde te geven'

HUMO Nog een gedicht: ‘I grew up with a secret nag / and now I have a tag / people judge me and it makes me sad / one should not, it is bad’. Een heel persoonlijke tekst.

Boël «Ja, je weet dat ik pas sinds mijn 18de weet wie mijn vader is. Maar om mij heen wist iedereen het wél, zelfs mijn psychologe. En een kind voelt dat, hoor, als er om haar heen van alles gebeurt waar ze het fijne niet van mag weten. Waarom denk je dat ik me maar blijf opwinden over hypocrisie, roddels en geheimen? Omdat ik er als kind bijna in ben verdronken. Dat is beangstigend en verwarrend, hoor, als je constant dingen om je heen voelt gebeuren waar je niks van afweet en die je niet kan plaatsen.»

HUMO Maar je vechtlust wint het dus altijd van je angst. ‘Never give up’, schreef je honderden keren in een eerder werk.

Boël «Ik heb pas nog een documentaire gezien over kinderen die afgewezen waren door hun vader. Allemaal waren ze extreem ambitieus geworden omdat ze onbewust per se willen bewijzen dat ze wel de moeite waard zijn, en zo hopen ze die afwijzing ongedaan te maken. Dat is ook mijn motor. Door mijn hele lijf stroomt de drang: ‘Ik zal je laten zien wat ik kan! Ik zal er komen en ik zal beter en groter en gelukkiger worden dan jij. Dat ga ik doen en ik zal erin slagen.’»

HUMO Wat vind je je beste werk?

Boël «Ik ben dol op mijn ‘Hypocrite’-neon, die ik anderhalf jaar geleden heb tentoongesteld bij Guy Pieters. Het is een keihard woord, maar ik schrijf het veertien keer in de prachtigste kleuren en laat het aan en uit flitsen, laat het blinken en er prachtig uitzien, waardoor het werk zich eigenlijk ook anders voordoet dan het is en het woord dus letterlijk inhoudt.

»We zijn natuurlijk allemaal wel een beetje hypocriet. Het is onmogelijk om constant helemaal puur en eerlijk te zijn, maar keihard liegen… Er zijn grenzen.»

undefined

'Met echt­genoot Jim: 'Zijn steun is echt mijn redding'

HUMO Ondanks je ongelofelijke drive zijn er momenten geweest dat je je schouders een beetje liet hangen. Ik herinner me je reusachtige Manneken Pis die je maakte toen Wim Delvoye je uitnodigde met hem tentoon te stellen in Venetië. Die liet constant scheten...

Boël «Ja. Delvoye stond toen in de spotlights met zijn strontmachine, de Cloaca. Vandaar. Maar dat Manneken Pis was inderdaad ook een zelfportret en met die pfff’s zei ik toen: ‘Het kan me allemaal niet meer zoveel schelen.’ Dat is waar. Toch duurde dat niet lang, want ik werd zwanger en dat veranderde alles. Herinner je mijn tentoonstelling in Koksijde (in 2004, red.). Josefien was toen net geboren en ik had gezworen in mijn werk nooit meer Belgische vlaggen boven te halen, maar in Koksijde waren er overal waar je kon kijken vlaggen. Dat ik ouder van een kind was geworden, had me volledig door elkaar geschud. Zodra ik dat wezentje zag, voelde ik hoe hard ik het wilde beschermen en verzorgen, ervoor opkomen. Ik was zo doordrongen van de verantwoordelijkheid die bij dat ouder-zijn hoorde, dat ik wat er met mij was gebeurd echt niet meer kon aanvaarden. Het was bijna in razernij dat ik toen dacht: ‘Ik heb het gehad met dat zwijgen. Als hij mij niet beschermt, waarom zou ik hem dan beschermen?’ Dat gevoel ben ik in wat ik toen gemaakt heb – mede voortgestuwd door losgeslagen hormonen, natuurlijk – als een gek beginnen te uiten.»

HUMO Het meest, euh, indrukwekkende was ‘Predictably Vulgar’, een boek van papier-maché met ‘Family Photo Album 1966-1984’ op de kaft, en binnenin op elke bladzijde, in een bed van koningsblauw bont, een driedimensionele vagina en een tricolore penis in verschillende stadia van opwinding.

Boël «Ja, mijn moeder vond dat werk vreselijk (lacht). Maar uiteindelijk begreep ze het wel en zei ze: ‘Jij hebt het recht dit te maken.’»

undefined

'Mijn moeder is destijds in therapie moeten gaan om mij te leren aanraken'

HUMO Maar in het interview een paar jaar later was je woede gesust en verlangde je naar een verzoening.

Boël «Ja, omdat ik, toen mijn hormonen gekalmeerd waren, besefte dat het, als je niet van je wortels kan houden, moeilijk is volledig van jezelf te houden. Waardoor het ook weer moeilijk wordt om de sterke, goed in elkaar zittende moeder te zijn die je zo graag wilt zijn voor je kind. Door een ouder afgewezen worden maakt je onzeker. Het is een psychologisch feit dat, als jij niet genoeg liefde hebt gehad, je ook moeilijker liefde kan geven. Ik adoreer mijn kinderen, maar ik twijfel soms nog steeds of ik liefdevol genoeg voor hen ben.

»Nu, gelukkig heb ik als kind wel liefde van mijn ouders gekregen, ook al was het misschien een beetje een vreemdsoortige liefde. Mijn moeder ziet mij doodgraag, maar ze heeft lang moeite gehad om mij aan te raken. Zij is op haar beurt nooit aangeraakt door haar moeder. Die werd, toen ze zwanger was van mijn moeder, verliefd op een andere man en heeft haar dus altijd gezien als het kind dat haar geluk in de weg heeft gestaan. Mijn moeder is in therapie moeten gaan om dat aanraken te leren. En ook mijn vader is als kind niet veel gekoesterd. Zo vreemd, hè, dat twee mensen met hetzelfde trauma elkaar aantrekken.

»Maar dat mijn ouders allebei van mij hielden, heb ik als klein kind wel gevoeld – ook al wist ik toen niet dat mijn vader mijn vader niet was. Maar toch is het die liefde die ik me nog goed herinner, die veel kracht en zelfvertrouwen geeft. Kinderen, zoals de drop-outs in mijn klas, die die liefde helemaal nooit gekend hebben, staan meer gehandicapt in het leven dan ik.

»Ik denk dat ik toch ook wel van mezelf hou. Maar in mijn werk ‘Love Me, Love Me Not’ schreeuw ik dat ik mezelf wél en níét graag zie. Dus helemaal overtuigd ben ik niet. Maar je moet het eens proberen: als je op straat loopt en je lacht, zelfs al voel je je niet blij, zul je merken dat mensen teruglachen naar jou. Dat werkt. Zo kan je ook naar jezelf lachen. Vorige week heb ik een groot stuk papier vol geschreven met ‘love, love, love…’, om tegen mezelf te zeggen: ‘Je doet het goed, je bent oké. Het is oké dat je bestaat.’ Ik verlang nog steeds naar de erkenning van mijn vader, maar eigenlijk moet je daar niet van afhangen. Je kan wat dat betreft ook voor jezelf leren instaan, jezelf die erkenning geven door jezelf, zeg maar, een beetje te brainwashen.»

HUMO Dat is wat nu uit je werk spreekt, dat je hem zelf niet meer vraagt je te erkennen. In ons laatste gesprek zei je dat ook: ‘Ik laat het los. Ik zal toch nooit een DNA-test kunnen vragen.’

Boël «Absoluut. Dat is wat ik dacht omdat hij totaal onbenaderbaar was. Maar net toen ik van plan was me daarbij neer te leggen, ontdekte ik dat mijn leven vanwege mijn hele verhaal een hel aan het worden was. Ik heb jaren in Londen gewoond en heb daar nog steeds een bankrekening, voor als ik daarheen ga en er ondergoed voor mijn kinderen of zo moet kopen. Ineens werd die rekening afgesloten. Ik kreeg zestig dagen om mijn geld op te nemen, anders was ik het kwijt. Ik begreep er niets van, tot mijn advocaat ontdekte dat ik op de lijst van politiek prominente personen sta, mensen die door de belastingdienst zwaar gescreend worden. En ik niet alleen, maar ook mijn moeder, mijn man Jim en de kinderen. Zelfs mijn oom, de broer van mijn moeder, die een bedrijf heeft, hebben ze op non-actief willen zetten. Het ergste is dat ik niet op de witte lijst sta, zoals de koninklijke familie en politici, maar op de zwarte lijst, tussen de terroristen en de dictators. Daarmee word ik op één hoop gegooid, gewoon omdat ik te boek sta als onwettige dochter van Albert II. Alleen als hij me erkent, verplaatsen ze me van de zwarte naar de witte lijst. Het is waanzinnig hoe zo’n lijst je leven gijzelt. Die is als een kanker verstuurd naar computers over de hele wereld, waardoor ik nu wereldwijd een soort outlaw ben. Echt beangstigend. Naar Engeland verhuizen en daar een lening aanvragen om een huis te kopen kan ik niet meer. Jim is Amerikaan, maar als mijn kinderen zich later in Amerika zouden willen vestigen, mogen ze dat niet.

»Vroeger kon ik nog denken: ‘Het probleem zit in België. Als ik er echt ziek van word, emigreer ik en leef ik nog lang en gelukkig.’ Maar zelfs die uitweg heb ik niet meer. Je begrijpt dat ik de zaak dus echt weer moest oppikken en deze keer moet doorzetten tot het bittere einde. Mensen zeggen me weleens: ‘Je bent zo moedig.’ Maar ik kon niet anders. Ik wil af van die waanzin.»

HUMO Welke kunst ben je gaan maken toen je ontdekte dat je op die zwarte lijst stond?

Boël «De werken die ik heb gemaakt voor de tentoonstelling in Antwerpen, in 2012, ‘Talking to the Deaf’. Brieven aan God de Vader in Chinese inkt en in neon, allemaal met aan de ene kant één vraag: ‘Please, please, please, dear God, make it stop’, en ernaast elke keer: ‘Pray harder’ – waarvan de neon nu in Kortrijk hangt, omdat er op geen enkele brief een reactie komt.

»Als je goed kijkt naar het doek ‘Pray Harder’, zie je dat ik de zwarte inkt er echt met de kwast op heb geslagen, en dat de vegen lijken op de wonden van een zweep op een rug na zelfkastijding. Zo heb ik het schilderen van die brieven ervaren, als een soort zelfkwelling: weer die pijnlijke vraag stellen, weer bedelen: ‘Please, erken me,’ wetende dat ik alleen maar wéér afwijzing kon verwachten. Ik heb echt alles, maar dan ook alles geprobeerd om niet de weg van de rechtszaak te hoeven inslaan. Dat is echt een uiterste stap. Ik doe het helemaal niet graag. Ik wist dat ik het onmogelijk uit de media zou kunnen houden en dat mijn kinderen er last mee zouden krijgen. Maar het kon niet anders. Ik had het zo graag anders opgelost, geciviliseerd, via communicatie tussen vier muren. Ik heb zo hard geprobeerd. Totdat ik definitief besefte: dit wordt niks.»

HUMO Via de wet de zaak regelen is toch niet ongeciviliseerd?

Boël «Dat is waar. Het is in ieder geval geciviliseerder dan hysterisch worden, wat ook niet weinig had gescheeld (lacht). Het is echt niet simpel.

»Het is goed dat ik Jim heb, die heel veel van mij houdt en ontzettend veel voor mij overheeft, terwijl ik zo gecompliceerd ben en het hem soms zo moeilijk maak. Zijn steun is voor een stuk echt mijn redding. Ik heb lang elke relatie gewantrouwd. Dat is typisch voor iemand die zich als kind verraden heeft gevoeld. Ik testte hem, deed onmogelijk om te zien of hij wel echt bij mij zou blijven. (Fluistert) Ik denk dat ik hem nog steeds test. De angst dat hij me ooit in de steek laat, is er nog steeds. Daar kan je niks aan doen. Ik droom nog steeds dat, als ik wakker word, Jim weg is of dat hij me bedriegt. Maar ik weet dat die nachtmerries gewoon een reactie zijn op mijn geschiedenis, en ik kan mezelf dan snel kalmeren.

»Weet je, toen ik de kardinaal heb gevraagd tussenbeide te komen, was dat vooral omdat ik dacht dat een iets normalere omgang met mijn vader die angsten zou indammen. Ik zou er maar weinig voor nodig hebben: een paar vriendelijke woorden, misschien een hand. Zo’n klein gebaar zou mijn leven compleet veranderen. Dat was waarop ik hoopte toen ik die religieuze kerel om hulp vroeg. Ik heb helaas nooit meer iets van hem gehoord.»

undefined

'Filip en Laurent zijn van een andere generatie, zij begrijpen dat de affaire hun naam geen goed doet'

HUMO De rechtszaak om erkend te worden als dochter van Albert II leek in eerste instantie op een voor jou rampzalige afloop af te stevenen. Volgens de wet was je te laat: je had je aanvraag tot erkenning vóór je 22ste moeten doen. En omdat je jarenlang bij Jacques Boël woonde en zijn naam gebruikt, was je volgens de wet ‘bezit en staat’ van hem. Maar volgens de grondwet werd je recht geschonden om te weten wie je biologische vader is. En dat recht is belangrijker. Je kreeg gelijk van het Grondwettelijk Hof. Wat is het eerste werk dat je na die uitspraak bent gaan maken?

Boël «Het doek dat ik volschreef met ‘love, love, love’. En nog andere love-werken. Tot dan geloofde ik totaal niet meer in gerechtigheid. Het was voor mij geweest zoals in God geloven en opeens tot het inzicht komen: Hij bestaat niet. Dat maakt je heel shaky. Het was heel moeilijk om niet door te slaan van woede, en opeens was er dat nieuws! Twaalf rechters uit alle mogelijke strekkingen van de advocatuur hadden allemaal bevestigd dat ik dus niet gek ben, en dat wat ik wil wél goed is. Dat zo’n hoop hoge omes allemaal aan mijn kant stonden, dat zij naar aanleiding van mij de wet hebben veranderd waardoor kinderen in gelijkaardige situaties straks veel sneller geholpen zijn... Ik kon het allemaal nauwelijks geloven.

»Nu, het is niet dat alles opeens opgelost is, maar wat ik wil, is nu in principe mogelijk.»

HUMO De advocaten zijn allemaal van mening dat een DNA-test niet nodig is. De foto’s van jullie samen en de cadeaus zijn genoeg bewijsmateriaal, en mocht Albert een DNA-test weigeren, dan maakt dat hem alleen maar verdachter.

Boël «Maar toch, alles zal afhangen van de rechter.»

HUMO Iedereen zegt: ‘Het gaat Delphine om het geld.’ Maar dat is onzin.

Boël «Inderdaad. Ik zou veel beter af zijn als ik een Boël zou blijven. Als enig kind en erfgenaam zou ik veel meer geld krijgen dan als lid van het koningshuis. Al heeft die naam Boël me alleen maar ellende bezorgd. Toen Oscar werd geboren, wilde ik een atelier buitenshuis om me beter te kunnen concentreren. Ik had iets gevonden voor 500 euro, maar zodra de huisbaas hoorde hoe ik heette, verschenen er dollartekens in zijn ogen en bedroeg de huur ineens 2.000 euro.»

HUMO Naar het schijnt zouden Filip en Laurent de rechtszaak zo snel mogelijk willen schikken en je je erkenning geven.

Boël «Daar weet ik niks van. Maar zij zijn van een andere generatie, ze begrijpen wel dat de affaire hun naam geen goed doet en dat al dat onzinnige, hypocriete gedrag echt niet meer van deze tijd is.»