Der Untergang

U kent het YouTube-filmpje wel waarop Hitler in een vettig Hollands accent het jaarlijkse personeelsuitje bespreekt met zijn militaire staf: 'Ik wil godverdomme bowlen!' Dat soort parodieën had regisseur Oliver Hirschbiegel vast nooit zien aankomen toen hij zijn tanden zette in 'Der Untergang', een bloedserieuze prent over de laatste twaalf bunkerdagen van der Führer, met een legendarische Bruno Ganz in de hoofdrol.

BRUNO GANZ «Ik ben niet aan 'Der Untergang' begonnen met het idee: ik wil Hitler opnieuw uitvinden. Nee, ik wilde hem tonen zoals ooggetuigen hem hebben beschreven. Als een man die aardig was tegen honden, charmant tegen vrouwen, lief tegen kinderen, maar tegelijk kon opperen: 'Laten we vijfduizend man over de kling jagen.' Compleet gewetenloos, zo wilde ik hem voorstellen.»

- Wim Wenders, met wie u in 1987 'Himmel über Berlin' maakte, was geen fan.

GANZ «Hij vond 'Der Untergang' afgrijselijk. Volgens hem nam de film geen moreel standpunt in, en dat miste hij. Hij zei ook: 'We zien duizenden lijken, maar dat van de Führer is er niet bij.' Persoonlijk heb ik nooit de behoefte gevoeld om Hitlers dood pontificaal in beeld te brengen: iedereen wéét dat hij zich op het eind van het leven beroofd heeft. Hij had zijn getrouwen ook uitdrukkelijk verzocht zijn lijk te verbranden, nadat hij foto's had gezien van een dode Mussolini die ondersteboven hing te bungelen. Maar hoe hij precies gestorven is, dat weet niemand. De enige getuige, Eva Braun, heeft het nooit kunnen navertellen.

»Ach, Wim is natuurlijk zelf Duits, en daar heeft zijn commentaar vast veel mee te maken. Het heeft me enorm geholpen dat ik een Zwitser ben: het was een buffer tussen mij en mijn personage, het hielp me om wat afstand te bewaren. Als ik na elke draaidag ook nog eens mijn avonden in het hotel met Hitler had moeten doorbrengen, had ik het nooit volgehouden.»

- Het is haast beangstigend hoe erg je in de film op hem lijkt.

GANZ «Dat was me dertig jaar geleden al opgevallen, toen ik voor een toneelstuk over een groep Russische zeelui een kleine snor opgeplakt kreeg. Voor 'Der Untergang' kreeg ik ook nog eens de gepaste pruik en werd het helemaal creepy. Twee, drie tellen heb ik verstijfd naar mijn spiegelbeeld staan kijken. Maar een tel later dacht ik: 'Het kan alleen maar in mijn voordeel werken. Zelfs als mijn vertolking op niks trekt, dan lijk ik tenminste nog op hem.'

»Nadien is het me wel een keer of twee overkomen dat een voorbijganger me een Hitlergroet gaf. Als het al als grap bedoeld was, getuigde het toch van bijzonder slechte smaak. Gelukkig bleven de meeste mensen beleefd. Ik heb zelfs nooit een doodsbedreiging gekregen. In een Oost-Duitse cinema waren een paar neonazi's wel 'Heil Hitler!' beginnen te schreeuwen op het eind van de vertoning, maar de rest van de zaal heeft hun snel het zwijgen opgelegd.

»Nee, 'Der Untergang' is niet het soort film dat neonazi's als hun propaganda kunnen gebruiken. En daar ben ik dolblij om.»