Derk Sauer: ‘Onze fotograaf is in elkaar geslagen, een redacteur neergeschoten. Ik heb jarenlang met bodyguards rondgelopen’

Hij heeft Vladimir Poetin de hand gedrukt, met oligarchen gedeald en gekibbeld en ruziegemaakt met de oppositie. De fine fleur van de Russische elite heeft geen geheimen voor de Nederlandse mediatycoon Derk Sauer (69), en de Nederlandse ook niet, want vanavond zit hij aan tafel met Janine Abbring in ‘Zomergasten’. In januari is hij met zijn krant The Moscow Times naar Amsterdam gevlucht. Zijn zoon Pjotr (29), reporter voor The Guardian, maakte de omgekeerde beweging: hij vertrok naar het front, maar niet voor hij en zijn vader met Humo spraken. ‘Er zullen barsten komen in de Russische propaganda.’

(Dit artikel verscheen origineel in februari 2022 op Humo.)

Derk Sauer heeft de redactie van The Moscow Times een plaatsje gegeven in het hoofdkantoor van DPG Media Nederland, maar nu komt het moeilijkste, zegt hij: hij moet voor zijn mensen een onderkomen zoeken in Amsterdam, een stad met een onbetaalbare huizenmarkt. Hoe gaat hij dat fiksen in dagen van amper 24 uur? Straks wacht nog een diner met een vriend uit de televisiewereld, bij wie een experimentele immuuntherapie niet is aangeslagen. En morgen vliegt hij belachelijk vroeg naar Berlijn. Hij stelt voor om dit interview in etappes bij hem thuis te doen, een prachtig appartement negen hoog in het hart van de stad. Zijn zoon Pjotr woont er momenteel ook. In februari versloeg hij de Oekraïense oorlog nog vanuit Moskou, intussen doet hij dat vanachter zijn laptop in Amsterdam. Maar er is hoop, vertelt hij met blinkende oogjes, volgende week mag hij van The Guardian naar Kiev.

DERK SAUER «Pjotr heeft een jaar of vier voor The Moscow Times gewerkt. In het begin van de oorlog heeft The Guardian hem weggekocht. Als vader was ik blij, als uitgever bedroefd: één van onze sterreporters nam de benen.»

HUMO Een transfer van Ajax naar Chelsea, als het ware.

PJOTR SAUER «Zo werkt het, ja: The Moscow Times is een kweekvijver van talent.»

DERK «Drie verslaggevers zijn laatst bij ons vertrokken: naar The Financial Times, Reuters en The Guardian. Wij zijn, zoals je zegt, Ajax. Een journalist die voor The Moscow Times slaagt, heeft later een fantastische baan.»

HUMO Is er nog een businessmodel voor The Moscow Times?

DERK «Er is nul businessmodel: de advertenties zijn zo goed als verdwenen. Onze journalisten betalen we dankzij crowdfunding. En we hebben meer dan vijfduizend – wat wij noemen – supporters. En een aantal private donors en internationale stichtingen die ons steunen.»

HUMO Door de oorlog hebben jullie overhaast afscheid genomen van Rusland. Viel dat mee?

PJOTR «Het ging heel snel. Op 24 februari brak de oorlog uit: mijn collega’s en ik dachten in Rusland te kunnen blijven werken, maar toen voerde Rusland de wet op het fake news in, wat erop neerkomt dat je als journalist vijftien jaar celstraf kunt krijgen voor het berichten over feiten. Toen hebben bijna alle buitenlandse journalisten besloten dat het niet meer veilig was. Er ontstond paniek, ook onder de Russen, die massaal vliegtickets kochten. Samen met Derk en mijn broer Tom heb ik het laatste ticket naar Istanboel gekocht: 90 procent van mijn spullen staat nog in mijn flat in Moskou.»

DERK «Ik had één koffer bij me toen ik in Nederland aankwam, de rest is in ons huis in Rusland achtergebleven. Elke dag sta ik op en stel ik vast dat ik iets mis: mijn schoenen, mijn jas, mijn racefiets.»

PJOTR «Mijn voetbalschoenen (lacht).»

HUMO Het gezin Sauer is in 1989 naar Rusland getrokken. Zijn jullie intussen Russen?

PJOTR «Ik blijf een Nederlander die in Rusland is opgegroeid: ik snap de Russen heel goed. Ik hou van hun warmte, hun gastvrijheid. En ik mis de natuur.»

Derk «Pjotr heeft een Russische partner: ze spreken Russisch onder elkaar. Mijn kinderen zijn Russischer dan ik.»

PJOTR «Identiteit is een ingewikkelde kwestie. Ik ben een Nederlander, maar ik zie mezelf als een Moskoviet. Die stad ken ik als mijn vijf vingers.»

Derk «Ik ben geen Moskoviet, maar ik wil graag terug: als het kan, gaan we.»

PJOTR «Misschien is er, als de oorlog voorbij is, een ander klimaat. Maar, zoals de Engelsen zeggen: I’m not holding my breath. Ik ga niet op de kalender kijken of ik in september al terug kan.»

HUMO Zult u het nog meemaken, Derk?

DERK (lacht) «Ik ben bijna 70, dan begin je af te tellen. Ik zie het somber in. Het kan even duren voor er veranderingen komen. Misschien op mijn heel oude dag.»

HUMO Waarom bent u in 1989 vertrokken naar Moskou, de hoofdstad van het casino- kapitalisme?

DERK «Ik was tien jaar lang hoofdredacteur geweest van Nieuwe Revu, in die tijd een soortement Humo. Ik wilde weer naar het buitenland – als jonge journalist was ik oorlogsverslaggever geweest. Maar dat wilde Ellen (Verbeek, zijn vrouw, red.) niet: we hadden net ons eerste kind.

»Op dat moment ontmoette ik Russische journalisten in Amsterdam, die later natuurlijk KGB-agenten bleken te zijn. ‘Je moet naar Rusland komen,’ zeiden ze. Dat leek me een goed compromis: aan de ene kant was het opwindend – het begin van de perestrojka (de hervormingspolitiek van Michail Gorbatsjov, red.) – aan de andere kant was er geen oorlog. Ik belde Ellen en zei: ‘We gaan naar het buitenland.’ ‘Waarheen dan?’ vroeg ze. ‘Moskou.’ Toen werd het even stil aan de andere kant van de lijn (lacht).»

HUMO Het Wilde Oosten.

DERK «Als je voor het eerst landt in Moskou, word je midscheeps getroffen door de unieke mix van oost en west, van Europa en de eindeloze steppes daarachter. Fantastisch! Wat je ook voelde: de verandering hing in de lucht. Het was zoals in dat beroemde nummer van Scorpions, ‘Winds of Change’.»

HUMO U richtte in Rusland de groep Independent Media op, waar u in 1992 een krant aan toevoegde: The Moscow Times. Hoe hebt u de opportuniteit van het moment zo juist kunnen aanvoelen?

DERK «Right time, right place, zeker?»

PJOTR «De grootste impact in Rusland had Independent Media niet met The Moscow Times, een Engelstalige krant voor buitenlanders, maar met Vedomosti, de enige echt onafhankelijke zakenkrant in Rusland. Vedomosti had een partnerschap met The Wall Street Journal en The Financial Times: ze heeft een hele generatie Russische journalisten opgevoed.»

HUMO Wat kreeg u daarvan mee als kind?

PJOTR «Best veel: in de auto ging het altijd over werk. Mijn moeder was ook hoofdredactrice, van de Russische Cosmopolitan.»

DERK «Ellen staat het minst in de belangstelling van ons allemaal, maar ze heeft wel de grootste impact gehad. In duizenden brieven schreven vrouwen dat ze hun leven opdeelden in before and after Cosmo. ‘Door jullie heb ik mijn man het huis uitgegooid,’ stond in die brieven. Zoveel vrouwen werden mishandeld door hun dronken nietsnutten van mannen.»

PJOTR «Als we op de luchthaven waren, kwamen vrouwen altijd naar mijn moeder om te vertellen hoe graag ze haar ‘Letter to the Editor’ lazen, met haar foto erbij.»

DERK «Ze was een beroemdheid in Rusland.»

HUMO Kreeg u van president Boris Jeltsin de vrije hand om een media-imperium uit te bouwen?

DERK «Onder Jeltsin kon alles. Daar hingen natuurlijk ook nadelen aan vast: wie het minder goed voorhad met de samenleving, zoals de maffia, had vrij spel.»

PJOTR «De ene oligarch gebruikte de media om de andere te vernietigen. Independent Media stond daar gelukkig buiten.»

DERK «We hebben ook onze portie ellende gehad: een fotograaf is in elkaar geslagen, een redacteur neergeschoten. Ik heb jarenlang met bodyguards rondgelopen.»

PJOTR «Ik had een bodyguard als ik naar school ging, een beetje buiten Moskou, waar de kinderen van de burgemeester en de oligarchen mijn klasgenootjes waren. Zij hadden vijf bodyguards. Dus ik vond het niet zo raar dat ik er eentje had (lacht).»

DERK «Toen we heel concreet bedreigd werden, hebben we ons afgevraagd: moeten we niet terug? Maar intussen hadden we een bedrijf met duizend werknemers. Dat laat je niet zomaar los.»

HUMO Aleksej Gromov, de latere stafchef van Poetin, was jarenlang jullie buurman.

PJOTR «Zijn zoon was een klasgenoot. Ironisch genoeg was Gromov de man die later de vrije pers heeft opgedoekt. Maar ik kwam bij hen over de vloer, ja.»

DERK «Hoe leer je mensen kennen? Vaak via de school van de kinderen, waar onze vriendelijke buren actief bij betrokken waren. Zo verneem je dat Gromov in het Kremlin werkt. Pas later, als de politieke verhoudingen verscherpen, tonen mensen hun ware gelaat.»

HUMO In 2005 hebt u Independent Media voor 140 miljoen euro verkocht. Net op tijd?

DERK «Godzijdank, ja (in 2017 heeft Derk Sauer The Moscow Times teruggekocht, red.). Los van de politiek is de tijdschriftenbusiness na 2008 overal naar beneden geduikeld. Nieuwe Revu had een oplage van 200.000. Als ze nu 20.000 hebben, is het veel. (Nadrukkelijk) Cosmopolitan onder Ellen: één miljoen!»

PJOTR «Een Guinness-record: de hoogste Europese oplage.»

SALAMITACTIEK

HUMO In 2012 heeft The Moscow Times een feest gegeven naar aanleiding van zijn 20-jarige bestaan. U was daar als oprichter, maar ook Aleksej Gromov en Dmitri Peskov, de huidige woordvoerder van Poetin, Boris Nemtsov, de politicus die in 2015 vermoord is, en Aleksej Navalny, de opposant die in Siberië vastzit, tekenden present. Niet te geloven wie daar allemaal in één ruimte bij elkaar stond.

DERK «Het was een historische bijeenkomst: de laatste keer dat Navalny, Nemtsov en Peskov in één ruimte zijn geweest.»

HUMO Waren dat toen dezelfde mensen als vandaag?

PJOTR «Iedereen is verhard.»

DERK «Het zei veel over de rol van The Moscow Times: wij boden een platform waar iedereen aan bod kwam. Wij hoorden niet bij de oppositie of het establishment, wij waren onafhankelijk, maar dat wordt steeds moeilijker: kletskoek van het Kremlin kunnen we niet publiceren.»

HUMO Zag Navalny geen bondgenoot in jullie?

DERK «Navalny was vaak boos. Hij pikte het niet dat wij de tegenpartij aan het woord lieten.»

PJOTR «Toen hij twee jaar geleden in de gevangenis werd gegooid, hebben wij zijn verleden uitvoerig beschreven. Ook zijn racistische verklaringen, die gingen we echt niet censureren.»

HUMO Is het makkelijk om in de huidige omstandigheden grijs te onderscheiden van zwart en wit?

PJOTR «In deze oorlog is het natuurlijk niet eenvoudig om de Russische kant van het verhaal te belichten als het Russische leger kinderen vermoordt en oorlogsmisdaden begaat in Boetsja.»

HUMO U schrijft wel stukken in The Guardian over gedode jonge dienstplichtige Russen die niet eens wisten dat ze ten oorlog trokken.

PJOTR «Ik probeer het menselijke verhaal achter de oorlog te vertellen: het is een tragedie, ook voor de Russen.»

DERK «The Moscow Times had vorige week ook een goed stuk over tienersoldaten: jongens van 18, nog geen week aan het front en morsdood. Kanonnenvoer. Op hun begrafenis maakte een priester van de Russisch-orthodoxe kerk helden van hen, die onbevreesd tegen de nazi’s in Oekraïne hadden gestreden. Ouders gaan mee in die retoriek omdat ze niet kunnen aanvaarden dat hun kind voor een verkeerde zaak gesneuveld is.»

PJOTR «Ik heb ook het omgekeerde gezien: ouders die breken na de dood van hun zoon en hun woede de vrije loop laten. Maar eerlijk is eerlijk: de propaganda van Poetin heeft effect. Heel wat mensen die tegen de oorlog waren, zijn nu voor.»

HUMO U hebt als eerste de ouders gesproken van een jongen die op het oorlogsschip Moskva was omgekomen. Hoe reageerden zij?

PJOTR «Zijn moeder was in shock. Haar zoon was een dienstplichtige, en het Kremlin had altijd volgehouden dat er geen dienstplichtigen werden ingezet voor de ‘militaire operatie’. In deze oorlog zijn al vijftienduizend Russen omgekomen, dat is meer dan in Afghanistan.»

DERK «Het Russische leger is een bénde. Dat verbaast je niet als je in Rusland woont: grote infrastructuurwerken zijn een drama. Als China een snelweg aanlegt, hoort daar ook corruptie bij, maar de weg komt er wel. In Rusland blijft het bij corruptie. In het leger is hetzelfde gebeurd: daar is héél veel geld in gestoken. Poetin is geobsedeerd door supersonische wapens. Maar de trucks, de tanks en de goed opgeleide soldaten waren op.»

PJOTR «Een groter probleem was de informatie waarop Poetin zijn tactiek heeft afgestemd: Oekraïne zou een achterlijk land zijn met een lafbek van een president en een leger dat niet zou vechten. Dat hadden de enkele mensen met wie Poetin nog praat hem wijsgemaakt. Op de derde dag van de oorlog, nog vóór Rusland iets in beslag had genomen, stuurde hij de Rovsgardia naar Oekraïne, troepen die steden controleren. Ze werden helemaal vernietigd.»

DERK «Poetin is in zijn eigen propaganda gaan geloven.»

HUMO Is hij gek?

PJOTR «Je hoeft niet gek te zijn om een andere visie op de realiteit te hebben. De pandemie heeft het alleen maar erger gemaakt: twee jaar lang is Poetin niet buitengekomen. Hij is, zoals zoveel mensen, door corona de weg kwijtgeraakt.»

DERK «Poetin is een überwappie.»

HUMO U hebt ’m nog gesproken.

DERK «Nou ja, twee keer handen gedrukt. Ik heb hem wel vaak aan het werk gezien op conferenties en bijeenkomsten. Net zo klein als ik, maar een enorme persoonlijkheid. Met zijn blik doorboort hij je.»

PJOTR «He learned on the job: in 2000 was hij een grijs muisje dat niet wist hoe hij met de media moest omgaan. Nu gaat hij urenlang door in marathontalkshows.»

DERK «Poetin is een dossiertijger, de ene statistiek na de andere dreunt hij af. De helft zijn natuurlijk Sovjetstatistieken (lacht). Poetin is geen opschepper zoals Trump, hij is een geheim agent, een kameleon: in elk gezelschap weet hij mensen op de juiste manier aan te spreken.»

PJOTR «Er is een reden waarom Silvio Berlusconi en Gerhard Schröder zo graag vrienden met hem wilden zijn. In de KGB word je geschoold om met mensen om te gaan.»

DERK «Hét kunstje van de spion: een ander het gevoel geven dat hij een vriend is.»

PJOTR «Emmanuel Macron dacht na zijn gesprekken met Poetin echt dat hij een belofte van vrede had meegekregen. Liegen is het eerste dat spionnen leren. Poetin heeft tien keer gezegd dat hij de grondwet niet zou veranderen, hij heeft het wél gedaan. Een politicus die zo vaak liegt, heeft er in het Westen gelegen. In Rusland niet.»

DERK «Hij heeft ook geen pers die hem ter verantwoording roept.»

HUMO Wanneer is het jullie gaan dagen dat Poetin niet spoorde? Na de moord op journaliste Anna Politkovskaja, in 2006?

DERK (hoofdschuddend) «Ramzan Kadyrov, huidig president van Tsjetsjenië, werd daarvan verdacht. Niet Poetin.»

PJOTR «De moord gebeurde wel op Poetins verjaardag, maar het leek alsof de Tsjetsjenen op eigen houtje hadden gehandeld.»

DERK «Indertijd dachten we dat Poetin het heel vervelend vond, dat het hem een slechte reputatie bezorgde.»

PJOTR «Dat dachten we ook na de moord op Boris Nemtsov. Twee weken lang zag je Poetin nergens meer. Het gerucht ging zelfs dat hij bang was voor Kadyrov. Door het speurwerk van het onderzoekscollectief Bellingcat weten we intussen dat Nemtsov vóór zijn dood werd geschaduwd door dezelfde veiligheidsagenten die ook betrokken waren bij andere moorden: het lijkt erop dat de FSB mee de moord op Politkovskaja heeft gepland.»

DERK «Niet vergeten: Poetin werd in de jaren 90 gepresenteerd als de rechterhand van de liberale burgemeester van Sint-Petersburg, Anatoli Sobtsjak. Hij was verantwoordelijk voor de internationale betrekkingen van de stad: hij haalde westerse business binnen. Een jonge, moderne manager, dacht iedereen.»

HUMO Waarom heeft Jeltsin Poetin naar voren geschoven?

DERK «Het is maar de vraag of Jeltsin dat gedaan heeft. In de documentaire van Vitali Manski, ‘Putin’s Witnesses’, een film over de eerste maanden van Poetin als president, zit een klassieke scène: op de dag dat Poetin geïnstalleerd wordt, probeert Jeltsin hem te bellen om hem te feliciteren. Maar Poetin neemt de telefoon niet eens meer op. De blik van Jeltsin zegt alles: ‘Hier gaat iets heel erg mis.’ Gewéldig beeld.»

PJOTR «Poetin zou de oligarchen én de veiligheidsdiensten happy maken. Dat hebben de oligarchen totaal verkeerd ingeschat.»

DERK «Ik heb voor het eerst een onbehaaglijk gevoel gehad met ‘Koekli’, een soort politieke ‘Muppet Show’ op de Russische televisie die ten tijde van Jeltsin ontzettend populair was. Toen Poetin president werd, kwam er ook een Poetin-pop. Daar is hij zó kwaad over geworden. De show is geschrapt, daarna is de zender vernietigd.

»Poetin heeft de televisie snel naar zijn hand gezet: ook het Eerste Kanaal (het belangrijkste Russische tv-kanaal, red.) nam hij over. Maar de gedrukte pers en het internet liet hij lange tijd met rust: tot 2008 konden we doen wat we wilden.»

HUMO Hebt u achteraf het gevoel gehad dat u te lang hebt gezwegen? De deal was, zo schreef u in uw column in Het Parool: Poetin maakt de Russen rijker, in ruil houden wij onze mond.

DERK «Dat was de deal met de bevolking. Het levenspeil is ook jarenlang gestegen. Moskou is één van de mooiste steden ter wereld, een consumentenparadijs. Toen ik er aankwam, was er niets.»

PJOTR «In de jaren 2000 hadden de mensen het te goed om zich zorgen te maken over een zender die werd afgeschaft en over bankier Michail Chodorkovski die in de gevangenis werd gegooid.»

DERK «Wij hebben veel geschreven over de salamitactiek van Poetin: elke dag kwam er wel een nieuwe regel. Alleen, dat schrijven heeft niet veel uitgehaald.»

HUMO Is het zinvol, denkt u?

DERK «Gebeurtenissen verslaan is wat wij doen. Het verandert de wereld misschien niet, maar het is wel belangrijk dat het gebeurt.»

PJOTR «Journalistiek heeft impact: kijk naar wat de berichtgeving over Boetsja in het buitenland heeft teweeggebracht. Maar ook in Rusland gaat het vroeg of laat een verschil maken: er zullen barsten in de propaganda komen. Daarom is het goed dat The Moscow Times ook in het Russisch schrijft, en The Guardian en The New York Times stukken in het Russisch laten vertalen.»

DERK «The Moscow Times is geblokkeerd in Rusland, en toch merken we dat onze onlinetrafiek niet dramatisch gedaald is: vóór de oorlog hadden we 500.000 bezoekers per dag, nu 350.000. Heel wat Russen gebruiken VPN’s (beveiligde internetverbinding, red.).»

OBSESSIEVE GOZER

HUMO U bent, uit hoofde van uw functie, close geweest met oligarchen. Die worden nu hard aangepakt.

DERK (kort) «Met wie ben ik dan close geweest?»

HUMO U kende de oligarchen, toch?

DERK «Ik kende iedereen: ik was de grootste uitgever van Rusland. Volgens mij kent Christian Van Thillo ook iedereen in België.»

HUMO En u gaat met machthebbers eten.

DERK «Ik at niet met oligarchen, ik hield afstand. Met twee oligarchen heb ik nauw samengewerkt: met Michail Chodorkovski, de eerste aandeelhouder van The Moscow Times, die later tien jaar in Siberië heeft doorgebracht, en met Michail Prokhorov, in 2012 de presidentskandidaat van de oppositie. Vervolgens heeft hij me gevraagd de baas te worden van RBK, een groot mediabedrijf. Toen we te kritisch over Poetins dochter berichtten, heeft Prokhorov al zijn bezittingen in Rusland moeten verkopen en ben ik uit RBK gegooid.»

HUMO Hebt u Roman Abramovitsj gekend, de oliemiljardair en voormalige eigenaar van Chelsea?

DERK «Ik heb hem een tijdschrift verkocht: Sport. Maar dat wil niet zeggen dat ik close was met hem. (Zucht) Wat hier ook niet doorkomt: de oligarchen hebben niets meer te vertellen.»

HUMO Nú niet meer.

DERK «In de tijd van Jeltsin waren ze invloedrijk, twintig jaar geleden.»

PJOTR «Poetin heeft de oligarchen samengeroepen met een duidelijke boodschap: ‘Of je bent voor mij, of je gaat weg.’ Sommige oligarchen hebben meer met hem samengewerkt dan andere, maar ze hebben allemaal hun mond gehouden.»

DERK «Maar de vraag was met welke oligarchen ik close was. Twee dus, die het allebei aan de stok gekregen hebben met Poetin.»

HUMO Andere naam: Aleksander Lebedev. Hij heeft u voorgesteld om mee de Engelse krant The Evening Standard over te nemen.

DERK «Eén telefoontje. Trouwens, Lebedev is geen oligarch maar een voormalige KGB’er.»

HUMO Een heel rijke dan.

DERK «Ben je gek? Lebedev heeft een paar honderd miljoen euro, die wordt niet serieus genomen in de wereld van de oligarchen.»

PJOTR «In Rusland heeft hij een aandeel in Novaja Gazeta, net als Michail Gorbatsjov.»

HUMO Novaja Gazeta is een uithangbord van de Russische vrije pers.

PJOTR «Zelfs Novaja Gazeta had iemand hoog in de hiërarchie zitten om hen te beschermen.»

DERK «Het is ingewikkeld, maar gelukkig niet voor ons: met Vedomosti, de invloedrijkste krant van het land, had ik The Wall Street Journal en The Financial Times als partners. Als een oligarch ons lastigviel, zei ik: ‘Je moet niet bij ons zijn, bel The Wall Street Journal.’ Dat was onze cover.»

HUMO Was u ook niet bevriend met Dmitri Peskov, de huidige perschef van Poetin?

DERK «Met hem had ik een vriendelijke werkrelatie.»

HUMO Op Twitter hebben Nederlandse mediamensen, zoals journalist Olaf Koens, u verdacht gemaakt.

DERK «Dat waren op niets gebaseerde verdachtmakingen.»

PJOTR «Russische journalisten zeggen tegen mij: ‘Ik heb van Derk geleerd wat journalistiek is.’ De statements op Twitter waren roddels.»

HUMO Wat voor u pleit: u hebt twintig jaar lang emplooi gegeven aan Roman Badanin, die niets liever deed dan de rooie lijnen van de journalistiek overschrijden.

DERK «Badanin was een obsessieve gozer, he pushed the envelope – hij schuurde altijd tegen de limiet aan. Ik heb epische gevechten met hem geleverd, ook over het verhaal van het vermogen van Poetins dochter. Vier maanden hebben we heen en weer gesteggeld: ‘Wat zijn je bronnen? Zoek het beter uit.’ Uiteindelijk is het daardoor een bom geworden: er was geen speld tussen te krijgen.»

HUMO U bent zelf moeten opstappen.

DERK «Ik heb altijd tegen mijn journalisten gezegd: ‘Ik plaats elk verhaal, hoe exclusief ook, op één voorwaarde: het moet honderd procent kloppen.’»

PJOTR «Badanin mag Rusland niet meer binnen. In tegenstelling tot anderen heeft hij nooit een compromis met de overheid gesloten om langer journalistiek te kunnen bedrijven.»

DERK «Hij was zwart-wit.»

PJOTR «Zoals Navalny.»

DERK «De Navalny van de journalistiek (lacht).»

PJOTR «Als je er nu op terugkijkt, moet je zeggen: hij had gelijk. Je moet er van bij de start hard ingaan.»

HUMO In 2015 had u er genoeg van en ging u varen. Waarom hebt u in 2017 The Moscow Times toch weer overgenomen?

DERK «Ik kwam de eigenaar toevallig tegen in Londen. De krant was een schim van wat ze vroeger was, de man had er ook geen enkele interesse in. Hij sprak over sluiten. Toen heb ik in een vlaag van nostalgie gezegd: ‘Geef het dan maar aan mij.’ Daar betaal ik nu de prijs voor (lacht).»

HUMO Hoeveel hebt u voor de krant betaald?

DERK «200.000 euro. Maar er lagen lijken in de kast: het heeft me nog een paar ton extra gekost.»

HUMO Journalistiek is een ruw bedrijf in Rusland, geregeld duiken compromitterende beelden op van kritische collega’s die in één of andere val zijn gelopen.

PJOTR «Honeytraps.»

DERK «Ons hebben ze nooit benaderd. Mijn grote voordeel is: ik heb een ontzettend goed huwelijk. Ik rook niet, drink niet, ga niet naar de hoeren. Die Russen gaan allemaal naar de sauna. Gaan allemaal vreemd. Maar mijn ding is het niet.»

HUMO Hebt u nooit met Russische gezagsdragers in de sauna gezeten?

DERK «Ik ben nooit naar een Russische sauna geweest.»

PJOTR «Behalve bij ons thuis. Het probleem is: Derk houdt niet van drinken. Dan kom je niet ver in Rusland, waar het wodka, wodka, wodka is.»

HUMO Wanneer bent u in de journalistiek gestapt, Pjotr?

PJOTR «Vier jaar geleden. Ik was zoekende: eerst in de diplomatie, later in de political risk consultancy. Ik dacht: ik probeer het even in de journalistiek, en dat beviel me.»

DERK «Hij is tegen zijn zin bij The Moscow Times begonnen.»

PJOTR «Ik wilde niet voor mijn vader werken.»

DERK «Hij had nog nooit een stukje geschreven.»

PJOTR «Maar het is goed gekomen (lacht).»

HUMO U hebt geweldige contacten, lijkt me.

PJOTR (zwijgt)

HUMO U hebt als eerste gesproken met Marina Ovsjannikova, de vrouw die tijdens het Russische tv-journaal demonstreerde tegen de oorlog.

PJOTR «Dat had niets met contacten te maken, wel met doorzettingsvermogen: als ik iets niet vind, ga ik zoeken. Voor de scoop van de nabestaanden van de Moskva heb ik zeven uur op sociale media gezocht tot ik die ene familie had die toch wilde spreken.»

DERK «Pjotr is nogal obsessief. Zijn digitale vaardigheden zijn ook geweldig goed.»

HUMO Wat vindt u ervan dat hij naar de oorlog gaat?

DERK «Ik heb zelf veel oorlogen gedaan: Noord-Ierland, Libanon, Angola, Chili, Mozambique, El Salvador, Cambodja. Wat kan ik zeggen?»

PJOTR «Het zou raar zijn als ik níét wilde gaan: ik ben jong en spreek Russisch.»

HUMO U bent wat zenuwachtig. Heeft dat met uw nakende vertrek te maken?

PJOTR «Nee, met het vele werk. Ik schrijf al twee maanden over de oorlog: ik wil nu met mensen praten, dingen zien, de sfeer voelen. Ik wil naar Kiev.»

HUMO Derk, wat is u bij- gebleven van uw vele oorlogsreportages?

DERK «De stedelijke guerrilla’s. Die zijn het minst voorspelbaar. In Belfast zat ik in een café toen een bom afging. Dan heb je mazzel dat jij niet opgeblazen bent en de mensen aan de bar wel. Oorlogsjournalist moet je niet voor je leven zijn.»

PJOTR «Ik noem mezelf geen oorlogsjournalist. Ik ben gespecialiseerd in een regio, waar het soms oorlog is. In de cursus hebben ze ons op het hart gedrukt niet de held uit te hangen. Een dooie journalist schrijft geen stukken.»

DERK «Precies.»