Deze oude schilderijen met ‘mansplainende’ bijschriften zijn een hit

Comedyschrijver Nicole Tersigni combineert oude prenten met moderne uitspraken van mansplainers en andere pijnlijk herkenbare betweters. Een blik in haar boek en je loopt voortaan gniffelend door een museum.

We hadden kunnen volstaan met alleen maar plaatjes en bijschriften uit het Amerikaanse boek ‘Men to Avoid in Art and Life’. Want die plaatjes, en vooral die bijschriften, vertellen het verhaal beter dan de uitleg wát er te zien is, namelijk: oude schilderijen met grappige bijschriften. Specifieker: schilderijen waarop vrouwen worden aangesproken door mannen, voorzien van ondertitels waaruit het seksisme van die mannen spreekt, of hun betweterigheid, neerbuigendheid en bemoeizucht. Pijnlijk herkenbaar, en daarom zo grappig.

Twee voorbeelden. Man op stoel tegen vrouw voor boekenkast: ‘Je mag dan wel zijn gepromoveerd op dit onderwerp, maar volgens dit Wikipedia-artikel dat ik net even inkeek...’

Man, omlaag kijkend naar verbaasd ogende vrouw: ‘Als je vaatwasser stukgaat, moet je gewoon tegen haar zeggen dat ze weer aan het werk moet. Snap je? Zij is de vaatwasser! Waarom lach je niet?’

De reden dat we er toch over schrijven is dat het verhaal achter dit prentenboek zo verrukkelijk toevallig is. Het is namelijk niet iets waar lang en breed over is vergaderd. Het is ook niet het verzameld werk van een Amerikaanse Gummbah of Kakhiel, nee, het ontstond spontaan, door een tweet. Dat kwam van Nicole Tersigni, comedyschrijver te Detroit. Na een lange dag voor haar zieke kind zorgen zat ze ter verstrooiing op Twitter, waar ze een bericht vond van een man die aan een vrouw haar eigen grap probeerde uit te leggen. Herkenbaar, vond Tersigni, want dat soort mansplainers – mannen die het nodig achten om vrouwen ongevraagd iets wat ze allang begrijpen of zelf bedacht hebben tot uit den treure uit te leggen – treft ze zelf vaker dan haar lief is.

Er begon iets te borrelen: ze googlede ‘vrouw omringd door mannen’ en vond het 17de-eeuwse schilderij ‘Christus en de overspelige vrouw’, waarop een jongedame een borst ontbloot te midden van tien oudere heren. Ze broedde op een geestig bijschrift en tikte: ‘Misschien stoppen ze met het uitleggen van mijn eigen grap als ik mijn tiet tevoorschijn haal.’

Zo volgden er nog een paar rake beeldmoppen, ze werden opgemerkt en geretweet en in no time gingen ze viraal. Twee weken later had Tersigni het aanbod te pakken er een boek van te maken. Deze maand, een jaar na die eerste tweet, verscheen dat prentenboek: 96 pagina’s, waarin ze de mannelijke reacties onderverdeelt in vijf categorieën: de mansplainer (in het Nederlands ‘fluitlegger’, met dank aan collega Jean-Pierre Geelen), de bemoei-trol, de grapjas, de sexpert en de neerbuiger. De gebruikte schilderijen komen uit de digitale depots van onder meer het Rijksmuseum in Amsterdam (25 afbeeldingen), The Metropolitan Museum of Art in New York, The National Gallery in Londen en het Art Institute of Chicago.

Hoelang Tersigni erover heeft gedaan om tachtig geschikte beelden te vinden? ‘Ik had maar een maand om de eerste versie van het boek te maken’, mailt ze vanuit Detroit. ‘En het grootste deel van die maand heb ik door digitale musea zitten scrollen, drie tot vier uur per dag, een fantastische tijdsbesteding.’

- Ben je ook op schilderijen gestuit waarop vrouwen iets aan mannen proberen uit te leggen?

TERSIGNI «Het geweldige van kunst is dat onze interpretatie van een beeld afhangt van onze eigen ervaring, maatschappij en cultuur. Ik weet zeker dat iemand naar een beeld uit het boek zou kunnen kijken en er een totaal andere tekst bij zou kunnen bedenken. Misschien dat bij iemand anders vrouwen juist iets aan mannen proberen uit te leggen.»

- Mocht je alle beelden die je had uitgekozen ook gebruiken in het boek?

TERSIGNI «Bijna alle beelden waren vrij beschikbaar; alleen het beeld waar het allemaal mee begon, een schilderij van Jobst Harrich uit het Louvre, kon ik niet gebruiken. Het Louvre heeft nooit gereageerd op mijn verzoek. Jammer dat ik juist die eerste moest skippen, maar gelukkig kwam er veel ander moois voor in de plaats.»

- Hoe reageren mannen in het algemeen op je boek? En hoe reageren mansplainers erop?

TERSIGNI «Mannen reageren over het algemeen goed op het boek. De meeste mannen snappen dat ik niet alle kerels belachelijk maak, en kunnen erom lachen. Ook al herkennen ze misschien iets van hun eigen gedrag erin, dan nog zijn ze volwassen genoeg om te begrijpen hoe frustrerend het moet zijn om dit steeds maar weer mee te maken. De types die erdoor van streek raken zijn makkelijk te negeren, want ze worden overstemd door de positieve reacties.»

- Kun jij ooit nog naar een museum als het Rijks gaan zonder ter plekke bijschriften te bedenken bij elk schilderij dat je ziet?

TERSIGNI «Absoluut niet!»