Diëtist aan de pols: wat als je smartwatch je voedingsadvies geeft?

Gezond eten – niet te veel, niet te weinig, niet te snel, niet te eenzijdig – blijft lastig. De geest is gewillig, het vlees is zwak. Maar, zo oppert de Nederlandse onderzoeker Guido Camps (38), wat als je smartwatch je kan helpen om je aan je dieet te houden? En als je dankzij een slimme pil wist dat courgettes prima zijn voor anderen, maar jij ze moet laten staan?

– Nederlanders kunnen al jaren terugvallen op de schijf van vijf, Vlamingen op de voedingsdriehoek: instrumenten helpen ons om gezond te eten. Wat is daar mis mee?

GUIDO CAMPS «Helemaal niks! Ik ben er een groot voorstander van. Ze zijn gebaseerd op tientallen jaren aan voedingsonderzoek. Vaak zijn dat studies die mensen elk jaar een vragenlijst laten invullen: wat eet je, sport je, heb je ziektes gekregen, mogen we je medisch dossier doorlichten? De antwoorden kloppen vaak niet helemaal. Wat je anderhalve week geleden hebt gegeten, weet je vaak niet meer, de hoeveelheden zijn verkeerd, mensen geven wenselijke antwoorden. Maar die studies zijn het beste wat we hebben om patronen in grote groepen te zien, zoals wat zoutconsumptie doet met gezondheid.

»Experimentele studies met controlegroepen zijn betrouwbaarder, maar lastig. Muizen kun je hun hele leven in een kooitje opsluiten, bij hen kun je zeggen: ‘Jij krijgt dit eten en jij dat, en we kijken wie het eerste ziek wordt.’ Mensen niet. Dus zijn betrouwbare data in het voedingsonderzoek een superingewikkeld probleem.»

– En dat probleem kun je oplossen met kunstmatige intelligentie?

CAMPS «Stel, je hebt je voorgenomen om dit jaar gezonder te eten op basis van de voedingsdriehoek. Dan moet je jezelf monitoren, en dat kost moeite en tijd. Het vergt discipline en zelfbeheersing, en we weten dat mensen daar niet goed in zijn. Welnu, als je dat monitoren automatiseert, krijg je veel betere feedback. Mijn slimme horloge houdt de hele dag keurig bij wat mijn hartslag is, hoeveel calorieën ik verbrand, hoe vaak ik actief ben en hoe vaak ik zit. Die zegt tegen mij: ‘Jongen, je hebt nu heel lang stilgezeten, misschien goed om even een rondje te lopen.’ Of: ‘Je lijkt gestrest, even rustig aan.’ Maar hij kan nog niet bijhouden hoeveel ik eet. Dat willen we oplossen.»

– Hoe zou een horloge dat kunnen bijhouden?

CAMPS «We hebben cool onderzoek gedaan met de bewegingssensor in smartwatches. Die werkt ongeveer zoals een stappenteller, maar dan iets beter. Op basis van experimenten met voornamelijk ouderen hebben we nu een model dat tot in de 90 procent nauwkeurig detecteert wanneer je aan het eten bent. Puur op basis van bewegingen in je horloge.

»Je kunt nu zeggen: ‘Wat heb ik daaraan? Ik weet zelf wel wanneer ik eet.’ Maar voor ouderen is ondervoeding bijvoorbeeld een issue. Voor hen of hun mantelzorger kan het nuttig zijn om te weten dat er te weinig eetbewegingen zijn gedetecteerd.»

– Jullie kijken ook naar wát mensen zoal eten...

CAMPS «... en wat dat doet in hun darmen. Binnen het OnePlanet Research Centre in Wageningen wordt daartoe een ingestible smart pill ontwikkeld. Dat is letterlijk een pil met technologie erin, die je inslikt en die in je darmkanaal bijvoorbeeld je pH-waarde meet of monsters neemt. Die zal eerst naar specifieke patiënten gaan, voor specifieke doelen. Maar op zeker moment zal het zo zijn dat de huisarts zegt, als een patiënt buikklachten heeft: ‘Neemt u drie dagen achter elkaar deze pil, dan kunnen we meten of er iets geks gebeurt.’»

– Hou je dit soort technologie binnen de medische professie of zal iedereen ze straks online kunnen kopen?

CAMPS «Je ziet dat die grens vervaagt. Ik heb zelf net twee weken met een glucosesensor op mijn arm rondgelopen. Dat is een button die je in je bovenarm prikt. Hij is ontwikkeld voor diabetici, en ik heb geen diabetes, maar die sensor is gewoon te koop en ik wilde weten wat mijn bloedsuiker doet.»

– Worden de nuttige dingen die jullie ontwikkelen niet vooral dure speeltjes voor mensen met veel geld?

CAMPS «Die discussie voeren wij veel: ontwikkelen wij niet dingen die de happy few nog happyer maken? Niet iedereen zal een smartwatch hebben. Dus hebben we dat laten onderzoeken: wie maakt precies gebruik van slimme gezondheidstechnologie, en vooral van zulke horloges? En dat viel mee. Je vindt ze al in alle lagen van de bevolking.

»Deze technologieën maken de zorg bovendien goedkoper. De diëtist hoeft niet meer te vragen of je dinsdag bruin- of witbrood hebt gegeten. Met margarine of boter? 100 gram of 150 gram? Die dure tijd kunnen zorgprofessionals in betere oplossingen steken, op basis van objectieve data. Ze hoeven patiënten niet meer te ondervragen – want de één wuift immers alles weg en de ander maakt van een mug een olifant.»

– Algoritmes kunnen behoorlijk dwingend zijn: worden we straks geleefd door onze slimme horloges?

CAMPS «Mijn doel is om technologieën te ontwikkelen die mensen vrolijker, gezonder en beter maken – in die volgorde. Keuzevrijheid zal voor mij altijd vooropstaan.

»Je kunt je voorstellen dat je horloge zegt: ‘Je eet wat snel. Wil je er niet wat meer van genieten?’ Want we weten dat mensen die langzamer eten eerder verzadigd zijn, minder eten en dus vaak slanker zijn. Maar als je in een donkere bioscoop zit met een bak popcorn, heb je misschien de behoefte om ongegeneerd scheppen popcorn in je mond te proppen. Dat hoort bij het leven. Dus dan negeer je ’m. Of je zet ’m uit. Wat jij wilt. Dat doen mensen nu al met hun smartphone, al dan niet met de hulp van een app die hun schermtijd monitort.

»Waar ik wél tegen aanloop, zijn mensen die gaan tennissen en dan zeggen: ‘Na al die inspanning mogen we wel een glaasje vruchtensap en een croissant.’ In een glas sap zit 10 gram suiker per 100 milliliter en een roombotercroissant vertegenwoordigt 350 calorieën. Een halfuurtje tennis is, als je stevig doorspeelt, 250 calorieën. Dan heb je nog 100 calorieën te veel. Je hebt het recht om dat te negeren, maar je hebt ook het recht om dat te meten, zodat je betere beslissingen neemt.»

– Jullie noemen het welzijn van mensen en het ontlasten van de zorg in één adem, maar die twee doelstellingen kunnen ook botsen. Wat als ik gelukkig ben maar ook te dik, en dus gezondheidsrisico’s loop? Kan de verzekeraar of mijn baas dan zeggen: ‘Val af. We houden je in de gaten’?

CAMPS «Die belangen kunnen botsen. Mensen zeggen: ‘Als al die data er niet zijn, kun je er ook geen slechte dingen mee doen.’ Mijn antwoord is: denk je echt dat er nog een realistisch pad is naar minder data verzamelen? De technologie zal altijd wel door íémand ontwikkeld worden, en dan kun je er maar beter van tevoren goed over nadenken.

»Weet je, dit is meer een politieke discussie dan een wetenschappelijke. Vergelijkbaar met de vraag of je iemand mag dwingen om een coronavaccin te nemen. Daar ga ik niet over. Maar het zou een raar paardenmiddel zijn om te zeggen: laten we de technologie niet ontwikkelen, want dan hoeven we die discussie niet te hebben. Er móét over worden nagedacht, maar ergens anders. Het moet een maatschappelijk debat zijn.»

© Trouw