Dirk werd als man slachtoffer van seksueel misbruik: ‘Er zit een dubbel stigma op wat mij is overkomen’

Sinds de ‘Boos’-aflevering over ‘The Voice of Holland’ lijkt een beerput opengebroken: slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag treden naar buiten. Maar waarom horen we weinig tot niets over mannelijke slachtoffers? ‘De schaamte is vaak nog groter.’

Volgens Kenniscentrum Seksualiteit Rutgers komt seksueel geweld bij 22 procent van de vrouwen en 6 procent van de mannen voor. Het gaat daarbij om aanranding of verkrachting: gedwongen worden tot seksuele handelingen en/of orale/vaginale/anale seks tegen de wil in. Hebben we het over seksueel grensoverschrijdend gedrag, dan hoort daar bijvoorbeeld ook zoenen of ongewenste aanraking bij en liggen de cijfers nog hoger: 53 procent van de vrouwen en 19 procent van de mannen vanaf 18 jaar heeft hiermee te maken gehad.

Willy van Berlo, programmamanager seksueel geweld bij Rutgers, zegt hierover: ‘Per jaar maken 1,6 miljoen mensen in Nederland, ongeacht gender, seksuele oriëntatie et cetera, een vorm van seksuele intimidatie mee.’

Eén punt zes miljoen mensen. Per jaar. Van Berlo: ‘In de meeste gevallen zijn vrouwen het slachtoffer, maar ook bij mannen ligt het percentage verontrustend hoog. De schaamte is bij hen alleen vaak nog groter dan bij vrouwen.’

Uit onderzoek van Rutgers blijkt bijvoorbeeld dat 26 procent van de vrouwen en 37 procent van de mannen de te maken kregen met seksueel geweld nog nooit met iemand daarover heeft gepraat. Met niemand, zelfs geen vertrouwenspersoon. Bij mannen ligt dat percentage dus aanzienlijk hoger.

Altijd zin in seks

Dat heeft een aantal redenen, zegt Van Berlo, maar komt voornamelijk door genderstereotype opvattingen. ‘Denk daarbij aan mythes dat mannen áltijd zin zouden hebben in seks, het zwak is als ze huilen of zich kwetsbaar opstellen. Of dat ze zich altijd zouden moeten kunnen weren en verdedigen.’

Veel slachtoffers, zowel vrouwen als mannen, durven niet te vertellen wat hen is overkomen door victim blaming (letterlijk: het slachtoffer de schuld geven), aldus klinisch psycholoog dr. Iva Bicanic, hoofd van het Landelijk Psychotraumacentrum en directeur-bestuurder van het Centrum Seksueel Geweld in talkshow ‘Beau’. Het perfecte voorbeeld van victim blaming is het fragment in ‘Boos’ waarin televisieproducent John de Mol zegt dat vrouwen ‘sneller hun mond moeten opentrekken’.

Bij mannen speelt victim blaming volgens Van Berlo een grote rol. ‘Er wordt weinig over mannelijke slachtoffers gesproken. Weinig mannelijke slachtoffers durven op te staan. Mannen voelen zich hierdoor eenzaam. Alleen. Denken dat ze de enigen zijn.’

Uit het onderzoek Seksuele gezondheid in Nederland 2017 blijkt bovendien dat vrouwen twee keer zo vaak hulp krijgen na seksueel geweld dan mannen, terwijl mannen bijna even vaak problemen en klachten hebben. ‘Dat moet en kan beter,’ aldus Van Berlo. Onbehandelde problemen en klachten kunnen zich bijvoorbeeld vertalen naar angst, depressie, stress, slapeloosheid, eetstoornissen en middelengebruik.

Dubbel stigma

Gevoelens van schaamte en schuld kwamen ook naar voren bij de mannen die oud-moamdirecteur Martijn N. in maart 2021 beschuldigden van verkrachting, geweld, aanranding en drogering. Toen de mannen later, soms zelfs jaren later, tot het besef kwamen te zijn misbruikt, schaamden de meesten zich, vertelden ze aan de krant Het Parool.

De 31-jarige Dirk (zijn echte naam is bij de redactie bekend), die op zijn elfde seksueel is misbruikt door een familielid, voelt zich ook alleen in de strijd: ‘Ik heb me tijdens de hele ‘The Voice of Holland’-affaire ontzettend eenzaam gevoeld.’ Hij vond het oprecht fijn voor de vrouwen die zich nu verenigen en ontzettend belangrijk dat dit aan de kaak wordt gesteld. Toch dacht hij: ‘En ik dan? Ik voel me bij een andere groep slachtoffers horen. Omdat ik man ben, en omdat ik toch wel heb gemerkt dat er een dubbel stigma zit op wat mij is overkomen.’

‘Ik herken me – helaas – in de verhalen van de vrouwen. In de schaamte. Het verdriet. Maar ik voelde bijna een soort jaloezie: als ik dit zo naar buiten bracht, zouden mensen, denk ik, minder empathie tonen. Meer vragen hebben. Het voelt alsof mijn mannelijkheid is aangetast. Toen ik voor het eerst open was over mijn seksueel misbruik, dat ik seks tegen mijn wil had gehad, zonder verdere context te geven, zei een vriend grappend en lachend: o, dat is toch lekker man?’

‘Een paar jaar geleden ontmoette ik een aantal lotgenoten, dat luchtte zeker op. Het is fijn om te weten dat er veel mannen zijn die dit ook hebben meegemaakt. In het begin voelde ik me een gekkie. Ik stel me aan, dacht ik. Heb ik dit echt meegemaakt? Toen ik een lotgenoot sprak, zei hij dat hij dezelfde twijfels had. Hij vertelde dat hij ook twijfels kreeg over zijn geaardheid. Ik kon wel huilen toen ik dat hoorde, want ik herkende me in alles.’

‘Als je eerste seksuele ervaring met een man is, ga je twijfelen aan jezelf. Ik kan moeilijk verbinding maken met vrouwen, heb vaak gedacht dat ik misschien dan wel homo was. Niet dat ik ooit opgewonden raakte van mannen, maar het lukt me gewoon maar niet om seks te hebben met een vrouw en volledig in het moment te zijn.’

‘Als ik mijn ervaring met seksueel misbruik deel met een andere man, is de schaamte intens. Ik voel me zwak. Niet ‘echt man’. De eerste keer dat ik er open over sprak, was tegen een vrouw die verkracht is. Ze vertelde dat mensen altijd geschokt reageren op haar verhaal. Ze vinden het heel erg voor haar. Bij mij is dat anders. Ik zie mensen – hoewel onbedoeld – een wenkbrauw optrekken. Verbaasd kijken. Ik heb veel tattoos op mijn lijf. Ben groot en breed. Jij? hoor ik ze denken. Ik word minder serieus genomen.’

‘Ik zit er weleens aan te denken aangifte te doen. Als statement. Maar het is zo dubbel. Ik wil niet overkomen als een aandachtstrekker. Mensen denken vaak: zoiets gebeurt, dan ga je tien sessies therapie volgen en dan ben je er wel vanaf. Maar ik ga hier de rest van mijn leven last van hebben.’

‘Ik kan amper een relatie aangaan, en ben als de dood dat ik iemand leuk ga vinden om me daar vervolgens aan te moeten binden. Dat komt omdat ik een seksuele bewijsdrang heb tegenover mezelf: ik wil seks hebben met vrouwen om aan mezelf te laten zien dat ik dat leuk en lekker vind. Dat ik écht op vrouwen val.’

‘Ik stel mezelf weleens gerust met het idee: mocht ik niet meer bij mijn gevoel komen, nooit meer verliefd kunnen worden, dan kan ik er altijd nog een eind aan maken, aan het leven. Dat klinkt heftig, en het is niet dat ik dat echt overweeg, maar het voelt wel alsnog ik daarmee nog controle heb over mijn leven.’

Wat stelde dat nou voor?

Ongeveer een halfjaar geleden, in november 2021, begon de Belgische seksuoloog Alexander Witpas een internationaal actie met een website waarmee hij mannelijke slachtoffers van seksueel geweld de hand wil reiken. In een nieuwsbericht in De Standaard zegt hij: ‘MeToo is de mannelijke slachtoffers vergeten.’

Het beeld is te eenzijdig, vindt hij, en Van Berlo is het daarmee eens. ‘Sinds de MeToo-beweging is seksueel geweld veel meer bespreekbaar geworden. Dat geldt alleen veel minder voor mannelijke slachtoffers. Dat is spijtig, want het zou hen heel erg helpen om te weten dat ze niet alleen zijn. Dat ze net zo goed als vrouwen veel last kunnen krijgen van psychische klachten.’

‘Wij moeten mannelijke slachtoffers serieus nemen. Ook, nee júist, van man tot man. Helaas leven we in een cultuur waarin seksueel grensoverschrijdend gedrag nog te vaak gebagatelliseerd wordt. Wat stelde dat nou voor? Stel je niet zo aan. Dan heb ik het niet over verkrachting, maar over ‘subtielere vormen’ van seksuele intimidatie. We moeten stoppen met het accepteren van dit soort wangedrag: ongewenste aanrakingen, whatsappjes, seksueel getinte opmerkingen die over de schreef gaan.’

‘We leven helaas nog met een dubbele moraal: vrouwen wordt geleerd hun grenzen aan te geven, mannen mogen vooral hun wensen kenbaar maken. Lange tijd werd seksueel geweld bij mannen nauwelijks serieus genomen. Je kon toch niet hun grenzen overgaan? Maar we moeten met z’n allen beseffen dat mannen ook slachtoffer kunnen zijn. Het is belangrijk voor mannelijke slachtoffers om dat te horen. Te weten dat ze niet de enigen zijn.’

(Parool)