Dit zijn de Amerikaanse hoofdrolspelers van de Black Lives Matter-protesten

De Amerikaanse Black Lives Matter-protesten, in alle hevigheid opgelaaid na de moord op George Floyd, zijn twee maanden later niet uitgedoofd. Sterker: na ingrijpen van de federale overheid en de komst van tegendemonstranten is het geweld verhevigd en de dynamiek complexer geworden. Wie zijn de hoofdrolspelers op straat?

1. Politieagenten

Het begon met de politie. Floyd was de laatste in een lange rij zwarte slachtoffers van politiegeweld, en dus werden de agenten in Minneapolis, Louisville, Portland, New York, Washington en vele andere steden het doelwit van de demonstranten, die hervormingen en bezuinigingen eisten. In eerste instantie leken ze niet te weten wat hun overkwam – wie dichtbij genoeg kwam zag soms de angst in de ogen van de agenten op straat.

In Minneapolis veroverden demonstranten een politiebureau. In New York vertelden agenten, zelf afkomstig van buiten de stad, dat ze niets hadden met New Yorkers en New York ‘een gevaarlijke stad’ vonden. Maar er waren ook agenten, wel uit de stad, die cynisch waren over de plunderingen: dat was maar materieel. Met traangas, wapenstok en ‘minder-dodelijke’ projectielen werden demonstraties uiteengeslagen, soms zonder duidelijke aanleiding.

In Portland legde een rechter daar beperkingen aan op, waarna president Donald Trump hen met federale ordetroepen te hulp schoot. Hoewel die camouflagetypes de meeste aandacht kregen, bleef ook de plaatselijke politie hard optreden. Toen in New York afgelopen week een demonstrant, verdacht van het besmeuren van politiecamera’s, door zes niet-geüniformeerde mannen in een ongemarkeerd busje werd geduwd en afgevoerd, leek dat een nieuwe escalatie – zelfs al was dat de normale praktijk.

De burgemeester zei dat agenten ‘meer gevoeligheid’ moesten tonen. Politieorganisaties keerden zich door dat soort uitspraken tegen hun Democratische burgemeesters en hebben de afgelopen weken met een stemadvies hun steun aan Trump betuigd. ‘Hij staat achter de wetshandhavers en wij wetshandhavers staan achter hem’, luidde de simpele loyaliteitsverklaring van de International Union of Police Associations.

2. Black Lives Matter

De protesten werden aanvankelijk geleid door jonge zwarte activisten van Black Lives Matter. Met megafoons waren zij het die de zwermen demonstranten richting gaven. ‘Van wie zijn deze straten? Dit zijn onze straten!’ Ons geduld is op, verwoordde Black Lives Matter-leider Michael McDowell de woede, in de tweede protestnacht in Minneapolis, op weg naar het politiebureau, toen al bijna te hees om nog te kunnen praten. ‘We willen geen hervormingen meer. We willen dat de politie wordt ontbonden en dan opnieuw wordt opgebouwd.’

Het patroon: massale vreedzame betogingen aan het begin van de avond, tot ergens een ruit inging of een steen naar de politie werd gegooid – dan nam een minderheid het over. Een grote groep daaromheen keek toe, zonder goedkeuring maar met begrip. De plunderingen en brandstichtingen waren ook politiek in veel ogen: dit was kennelijk de enige manier van communiceren waarnaar de maatschappij luisterde.

De demonstraties bleven daarnaast constructief: tijdens fietsmarsen in New York gingen duizenden fietsers naar de zwarte buurten, die in de gesegregeerde stad zo vaak worden genegeerd. Op straten in veel steden werd de slogan Black Lives Matter geschilderd. In veel steden werd een begin gemaakt met hervormingen. De politiemannen die George Floyd doodden, werden vervolgd.

3. ‘Anarchisten’

Zoals elk protest tegen het systeem worden ook de Black Lives Matter-betogingen gesteund door (meestal witte, maar ook zwarte) radicalen; mensen die de raciale strijd als een klassenstrijd opvatten. Dat zijn meestal twintigers, maar je komt tijdens de betogingen ook oude communisten tegen met verse krantjes met opgeheven vuisten.

Ze zijn losjes georganiseerd; ze werken of studeren en hebben daarnaast soms een activistische tijdsbesteding, zoals de strijd tegen gentrificatie of voor immigranten. Tijdens de protesten waren zij de eersten die helmen en gasmaskers op hadden: zij wisten wat er komen ging. Later, toen het politiegeweld toenam, zouden steeds meer betogers zich gaan beschermen met helmen en schilden en bladblazers om het traangas weg te waaien – het onderscheid tussen gewone demonstranten en radicalen is verwaterd. Sommigen van hen gooien blikken en flesjes water, schieten vuurpijlen op de politie en steken vuilcontainers in brand.

In Portland werd door een dakloze man met een huiselijk-geweldveroordeling ook brand gesticht in een rechtbank, en een kantoor van de politievakbond. Hoewel Trump heeft gezegd dat het een terroristische organisatie is, zijn de aanklachten zeer beperkt. Een handvol demonstranten wordt beschuldigd van het aanvallen van politieagenten. Eentje voor brandstichting. De meesten voor het niet gehoorzamen aan een politiebevel. De meeste arrestanten in Portland zijn Black Lives Matter-activisten die er vanaf het begin bij waren en nog geen strafblad hadden.

4. Rechts-extremisten

In de eerste week van de protesten in Minneapolis waren er beelden te zien van een man in het zwart met een paraplu, die heel rustig met een hamer alle ruiten insloeg van een winkel in auto-onderdelen. Er is een video van een zwarte jongen die vraagt wie hij is, waarna de parapluman er haastig vandoor gaat. Het waren de eerste ruiten die kapot gingen. Daarna volgden er meer.

De auto-onderdelenwinkel was een van de zaken die na geplunderd te zijn in vlammen opging. Meteen waren er geruchten dat het een provocateur zou zijn geweest. Deze week maakte de politie van Minneapolis bekend de man te hebben geïdentificeerd. Het zou gaan om een 32-jarige Hells Angel, tevens lid van de Aryan Cowboy Brotherhood, een racistische gevangenisbende, die volgens de politie ‘raciale onrust wilde zaaien door de ruiten te breken en slogans op de deuren te spuiten’. De man is nog niet gearresteerd.

Hij is niet de enige rechts-extremist die de rellen hebben aangegrepen om chaos te veroorzaken. In Californië schoot een lid van de zogeheten Boogaloo-beweging, die een (raciale) burgeroorlog wil beginnen, twee politieagenten dood. In Austin, Texas, schoot vorige week een beroepsmilitair (in zijn vrije tijd), die met zijn auto een betoging ingereden was, een (gewapende) demonstrant dood die verhaal kwam halen.

Zaterdag reden in Austin pickup-trucks door de stad met gewapende mannen in camouflagekleding en Hawaii-shirts, kenmerkend voor de Boogaloo-beweging, die poseerden bij het straatmonument voor de doodgeschoten demonstrant. De doelen en belangen van deze groeperingen zijn niet altijd duidelijk, maar chaos is een begin.

5. De feds

Toen de demonstraties in Portland de afgelopen weken maar bleven duren, besloot de regering-Trump eigen agenten naar de stad te sturen ‘om de orde te herstellen’. Er was niet veel wanorde meer in Portland; de brandstichting was iets van de eerste dagen en eind juni was het grootste probleem de graffitti die overal op de federale rechtbank was gekladderd.

Maar de regering-Trump had een nieuwe ordedienst in het leven geroepen om standbeelden en federale gebouwen te beschermen en besloot die in Portland in te zetten. Deze Protecting American Communities Taskforce, bestaande uit onder meer eenheden van de grens- en immigratiepolitie, liet zich, gehuld in camouflagekleding en zonder identificatie, meteen gelden: al de eerste avond werd een demonstrant in zijn hoofd geschoten en de avonden daarna werden betogers van straat geplukt en in ongemarkeerde auto’s afgevoerd.

In de weken die volgden zouden nog veel meer betogers in het hoofd of gezicht worden geraakt door de ‘minder dodelijke’ munitie – een aantal ligt nog in het ziekenhuis. Ook onder de feds, onder vuur van lasers, vuurpijlen en blikken bonen, vielen tot dusver 28 gewonden, de meesten konden na behandeling weer aan het werk. Donderdag trokken de agenten (iets meer dan honderd) zich terug. Daarna keerde de rust weer.

6. De moeders

Nadat Donavan LaBella in Portland in zijn gezicht was geschoten, kwam zijn moeder verhaal halen bij de federale agenten en liet hen een foto van haar zoon zien. Dat was het begin van een nieuwe beweging: de Muur van Moeders, in het geel gehulde vrouwen, soms zwanger, die voorop gingen in de betogingen bij het gerechtsgebouw in Portland. Later werden zij aangevuld met veteranen, oud-militairen die vinden dat de federale agenten hun eed schenden om de Grondwet te beschermen.

De moeders werden symbool voor de aanzwellende vreedzame kant van het protest, aangewakkerd door de ongewenste ordetroepen in de stad. Dat leidde de laatste dagen tot wrijving: wordt de oorspronkelijke boodschap van Black Lives Matter niet door de nieuwe (witte) verzetsbeweging gesmoord?

Daarbij kwam dat de oprichter van Wall Of Moms, Bev Barnum, er een commercieel slaatje uit wilde slaan – wat tot ruzie leidde met Don’t Shoot Portland. Inmiddels is Bev Barnum uit de moedergroep gezet. Voortaan krijgen zwarte moeders de leiding.

(VK)