Dit zijn de mensen achter de lockdownfeestjes: ‘Ik kan toch niet elke dag gaan wandelen met een vriend?’

Waar is dat feestje? In elke straat, zo lijkt het wel nu de politie om de haverklap een clandestiene bijeenkomst moet stopzetten. Daarbij wringen feestbeesten zich soms in de gekste bochten om aan de arm der wet te ontsnappen. ‘Het zijn allemaal geboren acteurs.’

‘Hoe we zoiets afspreken? Gewoon: iemand stuurt een berichtje, en wie zin heeft, komt af.’ Jozefien* (25) woont ‘één keer om de twee weken’ een feestje bij en organiseerde er ook al bij haar thuis. Altijd met dezelfde ‘vijf à vijftien mensen’ en hetzelfde recept: muziek, veel drank, en feesten tot in de vroege uurtjes. ‘En een dikke kater achteraf. Maar even volledig losgaan, dat geeft me de energie om de week door te komen.’

De eerste keer was er nog wat schroom, maar die is in snel tempo weggeëbd. ‘Ik heb twee jobs, samen goed voor meer dan 50 uur per week. Zo’n uitlaatklep heb ik gewoon nodig. Binnen mijn vriendengroep is iedereen de situatie echt beu. Tijdens de eerste lockdown zijn we supervoorzichtig geweest, in de zomer konden we proeven van wat vrijheid en toen werd dat plots weer afgenomen. Ik kan toch niet elke dag gaan wandelen met een vriend?’

‘Lockdownfeestje’ is één van de twintig kandidaten om woord van het jaar te worden in de wedstrijd van Van Dale. De definitie? ‘Een feestje georganiseerd en bezocht door mensen die een lockdown ten gevolge van een grootschalige uitbraak van een virusinfectie niet serieus nemen’. De lockdownfeestbeesten – in het debat door sommigen weleens benoemd als ‘egoïsten’ – geven de kandidatuur van het woord de laatste weken alvast een serieus duwtje in de rug.

Niet de eerste keer

Afgelopen zaterdag legde de politie van Laken om twee uur ’s nachts nog een lockdownfeest met ongeveer honderd gasten stil. Het feest vond plaats in een loods van meer dan 200 vierkante meter. De plek was omgetoverd tot discotheek en shishabar. De feestvierders konden er alcoholische en niet-alcoholische dranken verkrijgen. Naast de waterpijpen troffen de agenten ook capsules lachgas aan. In Deurne moest de lokale politie zaterdag dan weer ter plaatse komen voor een samenscholing van zo’n dertig personen op een appartement.

Maar niet alleen in Brussel en Antwerpen wordt er stiekem gefeest. De politiezones van Kalmthout, Essen, Ronse, Lier, Denderleeuw, Lille, Turnhout en Gent hadden allemaal wel een voorval te melden. In Brussel en Brugge werden telkens vier feestjes vroegtijdig stilgelegd, op privéadressen, in afgehuurde Airbnb’s of hotelkamers. Meestal ging het om groepen van vijf à tien mensen, met uitschieters tot een twintigtal.

Het was Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) die de problematiek in ‘De zevende dag’ nogal fors op de agenda plaatste. ‘U moet niet denken dat u zich kunt barricaderen en een feestje kunt houden.’ In zijn stad waren er zeker tien voorvallen, alles samen goed voor meer dan honderd overtreders. Voor een aantal onder hen was het niet de eerste keer.

Hoge stapel pizza’s

‘We zijn eerlijk gezegd niet zo bezig met mogelijke repercussies. Als we gepakt worden, dan is dat maar zo,’ zegt Jozefien. ‘Soms feesten we met koptelefoons, een silent disco dus. Maar dat is eerder opdat de buren geen last zouden ondervinden.’

In het gros van de gevallen komt de politie wel pas ter plaatse na een melding van geluidsoverlast, luidt het bij de politie. ‘Al verraden de mensen ook vaak zichzelf,’ vertelt Wouter Bruyns, woordvoerder van de politiezone Antwerpen. Vorige week zondag stootte de politie in Deurne op een gevel waar wel erg veel buggy’s stonden. Binnen bleken twintig volwassenen en twintig kinderen verzameld. De goede sint bracht nochtans geen uitzonderingen mee uit Spanje.

‘We hebben ook al gezien dat er plots een hoge stapel pizza’s werd geleverd, of dat er uit een bestelwagen een taart werd geladen waar een gemiddeld gezin een hele week zoet mee is,’ vertelt Bruyns. ‘In één concreet geval zagen we hoe jongeren de flessen lachgas naar een hotel sleurden.’

De grootste gemene deler bij al die illegale bijeenkomsten? ‘Het zijn allemaal geboren acteurs,’ zegt Bruyns. Lees: de Belg heeft altijd wel een uitleg klaar. Zoals het relaas van een 35-jarige Kortrijkzaan die werd betrapt op een feestje bij de buren. Zogezegd belden hij en zijn vrouw, bij thuiskomst na een wandeling, bij het huis aan om te vragen om de muziek wat stiller te zetten. Dat ze uiteindelijk in het feestgedruis belandden ‘was vooraf niet hun bedoeling’, aldus de advocate in de politierechtbank. Het smoesje hielp niet. De man kreeg 1.200 euro boete.

Kartonnen dozen

In veel gevallen doet diezelfde Belg zichzelf al de das om door zich te verstoppen voor de politie. Op het dak van een appartementsgebouw, op zolder of in de kelder zijn de favoriete plaatsen, zegt Bruyns. ‘Omdat ze denken dat de politie daar wel niet zal komen.’ Maar er zijn er evengoed die in het struikgewas kruipen, met zes in de badkuip zitten of in bed liggen en doen alsof ze slapen. De Antwerpse politie trof zelfs al iemand aan die zich dacht te kunnen verschuilen in een kartonnen doos.

‘Als je een tafel met vijftien glazen aantreft, met maar twee mensen errond, dan weet je hoe laat het is,’ zegt Bruyns. ‘Vanuit ons oogpunt houdt dat zoekwerk vooral veel tijdverlies in.’

Naast verstoppertje worden er ook kat-en-muisspelletjes gespeeld. Toen de Antwerpse politie eind november binnenviel bij een bruiloft in de Joodse gemeenschap – na de deur te moeten openen met een slijpschijf – zagen ze nog net de genodigden over het muurtje klimmen. In een chique villawijk in Sint-Genesius-Rode betaalde de organisatrice van twee grote dansfeesten – een miljonairsdochter van in de veertig – iemand om op de uitkijk te staan voor de politie. Toen de sirenes weerklonken, zagen de buren allerlei smartphonelampjes hun tuin doorkruisen.

Niet altijd een goed idee overigens, dat wegvluchten. Een jongeman in Geraardsbergen die de politie wilde afschudden door over een beek te springen, belandde ‘tot zijn middel’ in het water, leest het politieverslag.

Bingonamiddag

Neemt het aantal illegale feestjes effectief toe? Cijfers zijn niet meteen voorhanden, omdat lockdownfeestjes geen aparte categorie krijgen. Pv’s kunnen voor een samenscholing worden uitgeschreven, maar ook voor drugsbezit, nachtlawaai of weerspannigheid. Omgekeerd linkt een pv voor een samenscholing niet automatisch naar een lockdownfeestje.

In steden als Leuven of Gent lijkt het intuïtieve antwoord alvast: het is hier al bij al vrij rustig. In Brugge doken ze in de pv’s van de voorbije twee maanden, en vonden ze negen feestjes terug.

De paar opvallende verhalen die er zijn, halen natuurlijk wel de headlines. Als in Paal (Beringen) een seksfeestje aan banden wordt gelegd, juicht ergens te lande een eindredacteur: die nieuwskop schrijft zichzelf wel. Evengoed zijn er politiezones zoals die van Sint-Katelijne-Waver, waar de spannendste tussenkomst zich in de zomer afspeelde tijdens de provinciale lockdown: een clandestiene bingonamiddag met een tachtigtal mensen, onder wie heel wat senioren.

Toch geeft De Wever duidelijk aan dat het de verkeerde kant uitgaat: ‘Als je ziet dat in een recent weekend alleen al in één nacht 64 personen een of meerdere pv’s kregen, kun je wel aannemen dat een aanzienlijk deel van de pv’s de afgelopen maand tot een feestje of bijeenkomst te herleiden is.’ Bovendien: niemand kan zeggen hoeveel feestjes onder de radar blijven, zoals het geval is bij Jozefien.

‘Wij gaan er echt voor: hier zal vervolgd worden,’ wond De Wever er alvast geen doekjes om in ‘De zevende dag’: er is een war on lockdownparty’s. Terwijl in andere politiezones de zogenaamde ‘onmiddellijke minnelijke schikking’ de norm blijft – 250 euro betalen en de kous is af – geldt in Antwerpen: wie betrapt wordt op een feestje, moet sowieso voor de rechter verschijnen, met gevangenisstraffen van 8 dagen tot 3 maanden of geldboetes van 208 tot 4.000 euro als gevolg.

Een eerste lading van 122 mensen (van in totaal 17 feestjes) wordt volgende week behandeld op speciale themazittingen van het Antwerpse parket.

Ook voor minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) is het welletjes geweest. Hij noemde de lockdownfeestjes zondagavond bij ‘VTM Nieuws’ onrustwekkend en crimineel. Volgens hem zijn boetes van 750 euro voor organisatoren te laag. ‘Als het van mij afhangt: enkele duizenden euro’s om te vermijden dat die feesten nog worden georganiseerd.’

Averechts effect

Het valt nog af te wachten of al die waarschuwingen mensen zullen afschrikken. Psycholoog Timothy Desmet (VUB) schreef eerder al dat berichtgeving over hamsteren dat gedrag net in de hand werkt. ‘Ik vrees ook nu een averechts effect. Voor mensen die de regels sowieso al wat overdreven vinden, zal de drempel wellicht net lager komen te liggen als ze zulke feestverhalen horen.’

Heel wat critici stellen bovendien dat de politie haar grondwettelijke boekje te buiten gaat bij woonstbetredingen. Ook al stelde minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) dat het kan ‘als er een dreiging is voor de volksgezondheid’, de grondwetkenners zijn het daar niet mee eens. Dat bepaalde politiezones met kerst drones zouden inzetten of zelfs pizzaleveringen tracken, doet de kritiek op de ‘controlestaat’ alleen maar feller oplaaien.

Sowieso zullen we volgens Desmet de komende weken almaar meer feestjes zien, met dank aan de menselijke psychologie. ‘Sociaal contact is één van onze belangrijkste drijfveren, daar zit een zekere rek op. Op dat vlak weegt het kuddedier in ons zwaarder door dan rationele argumenten. Een vriend of familielid heeft veel meer impact dan een politicus die met een regel zwaait. Als je van zo’n kennis een uitnodiging voor een feestje krijgt, is de verleiding vaak zeer groot. Instinctief gaan we de mensen rondom ons imiteren.’ Oftewel: we bezwijken onder sociale druk.

‘Bovendien heeft iets dat geheim of illegaal is vaak een grote aantrekkingskracht, zeker voor jongeren,’ zegt Desmet. In de verhalen die de pers halen, gaat het best vaak over ‘jongeren’, ‘studenten’ of ‘twintigers’. Ook daar stoot je echter weer op de dark numbers: een luidruchtige rave onder jongeren doet wellicht sneller de decibelmeter afgaan dan een kaas-en-wijnavond met veertigers. Bij het psychologenteam van de UGent klinkt alvast het volgende: ‘Wij horen bijna alleen studenten die zich heel goed aan de regels houden. En daarom ook enorm afzien en eenzaam zijn.’

Het Antwerpse parket stelt dat er op basis van de pv’s geen lijn in te trekken is. ‘Echt alle leeftijden, nationaliteiten en gemeenschappen zijn vertegenwoordigd.’ Het vizier stond wel even op de ultraorthodoxe joodse gemeenschap, waar meermaals een grootschalig privéfeest doorging. Daarbij leken de organisatoren de wil van God boven de wet te plaatsen. Tegelijk zijn er in de moslimgemeenschap net amper tussenkomsten nodig, stelt de Antwerpse politie. ‘Bij veel van die gezinnen woont de grootmoeder in huis; die speciale band zorgt wellicht voor een groot plichtbesef,’ zegt Bruyns.

Kliklijn

Hoe groot zal het plichtbesef straks zijn tijdens de feestdagen? Terwijl het eind mei voor velen nog een evidentie was dat het Suikerfeest van de moslimgemeenschap binnen de gezinsbubbel plaatsvond, blijkt die vlieger niet op te gaan voor kerst en nieuw. Bij slagers en traiteurs lopen heel wat bestellingen voor 20 à 30 personen binnen, en in een aantal apotheken zouden sneltesten als zoete broodjes verkopen. De redenering daarachter, zo vertelt iemand: ‘Wie negatief test, wordt toch bij opa en oma op het kerstfeest verwacht.’

Volgens Desmet zal die eindejaarssymboliek voor heel wat mensen de druppel zijn om de asceet los te laten. ‘In andere landen laten ze soms enige versoepeling toe. Bij ons is er niet echt een alternatief als je familie of vrienden wil zien, behalve een lockdownfeestje.’

De ‘kliklijn’ bij de politie dreigt alvast roodgloeiend te staan. Zowel de Gentse als Brugse politiezone geeft nu al aan dat er elke dag meldingen binnenlopen over bijeenkomsten of feestlawaai. Alleen: heel vaak blijkt dat ten onrechte. ‘Mensen die verdacht veel volk binnen zien zitten, bijvoorbeeld. Maar dan blijkt het gewoon om een omvangrijk of samengesteld gezin te gaan,’ klinkt het in Brugge. In Gent: ‘De grens tussen burgerzin en verklikken is vaak heel dun.’

Het is een evolutie waar we maar beter niet te gehecht aan raken, vindt privacy-expert Matthias Dobbelaere-Welvaert. ‘Voor je het weet wordt zoiets een ingebouwde reflex. Bij een feestje met vijftig mensen en luide muziek kan je nog die burgerzin inroepen. Maar wanneer Mariëtte twee wagens op de oprit van Jef ziet en de politie belt, vervalt dat gegeven. Is dat de maatschappij die we willen?’

* Jozefien is een schuilnaam.

(DM)