Docu: Are you good or evil?

'Edelachtbare, ik kon er niks aan doen. Het komt door mijn duivelse genen!' Zou het moordenaars en psychopaten niet geweldig goed uitkomen als wetenschappers ooit precies weten te achterhalen wat een mens goed of slecht maakt? Maar valt het wel aan iemands genen of hersenen te zien of hij een killer is?

De BBC-reeks 'Horizon' heeft een hele aflevering aan het vraagstuk gewijd, en Canvas laat die vanavond op u los. Voor Jim Fallon, één van de professoren in de uitzending, kwam de zoektocht naar goed en kwaad in een mens iets dichter bij huis dan hij wellicht had gehoopt.

Jim Fallon «Als neurowetenschapper bestudeer ik al veertig jaar lang hersenen. Op een dag kreeg ik van een paar collega's uit de psychiatrie de vraag om een hele hoop hersenscans te analyseren. Het was een mix van doodgewone mensen en seriemoordenaars, maar ik wist niet welke scan bij wie hoorde: de bedoeling was om te achterhalen of er één of ander patroon te vinden was in de hersenen van de moordenaars.

»Toen ik ongeveer drievierde doorploegd had, begon me iets te dagen: veel scans vertoonden schade op twee welbepaalde plekken in het brein. De eerste bevond zich in het voorste gedeelte vlak boven de oogkassen – de orbitofrontale cortex – en de tweede in de slaapkwabben aan de zijkanten. Die regio's van de hersenen zagen er op sommige scans bijzonder abnormaal uit. And sure enough: dat bleken de hersenen van de seriemoordenaars te zijn. 'Interessant!' denk je dan als wetenschapper.

»Niet veel later liet mijn hele gezin hersenscans maken – in de familie van mijn vrouw komt Alzheimer vreselijk vaak voor, en we wilden weten of wij en de kinderen tot de risicogroep behoorden. Tot mijn grote opluchting bleek iedereen gezonde hersenen te hebben, maar de laatste scan vertoonde alle kenmerken van het brein van een moordenaar. Ik keek snel bij welk familielid de scan hoorde... and it was me!

»Vervolgens gebeurde er iets raars. Op een familiebarbecue riep mijn moeder me apart: 'Nu je bezig bent met de hersenen van moordenaars, is er iets wat je moet weten: jij stamt uit een familie waarin het krioelt van de moordenaars.' Niet minder dan zéven generaties uit mijn familie telden moordenaars. De beroemdste was wellicht Lizzie Borden, die eind 19de eeuw haar ouders had vermoord met een bijl: zij bleek een verre nicht van me te zijn.

»Ik besloot daarna ook mijn genen te testen: in de genetica hebben ze de voorbije jaren een tiental genen gelokaliseerd die verband lijken te houden met agressie – de zogeheten warrior genes. Wat bleek? Ja hoor, ik had ze allemaal! Dus niet alleen heb ik de hersenen van een psychopaat, maar ook de genen.

»De logische vraag die een mens zich dan stelt: hoe komt het dat ik nog niemand heb vermoord? Wel, omdat het derde ingrediënt van de seriemoordenaar ontbreekt: misbruik. Ik ben nooit emotioneel, fysiek of seksueel misbruikt, wel integendeel: ik heb een waanzinnig fijne jeugd gehad. Was het anders gelopen, dan zat hier nu misschien een seriemoordenaar voor je, maar dankzij mijn onbezorgde jeugd beperkt mijn agressie zich tot een fikse woedebui als ik weer eens verlies bij Scrabble (lacht).»