Docu: De uil van Athena - Project Nim
Ons taalvermogen onderscheidt de mens van de dieren. Het is aangeboren en maakt ons uniek: ziedaar de these die de Amerikaanse taalwetenschapper Noam Chomsky wereldberoemd heeft gemaakt.
Nonsens, vond zijn intellectuele rivaal, de behaviorist B.F. Skinner (die met zijn doos): voor taalverwerving zijn er helemaal geen mensenhersenen nodig, het is puur aangeleerd gedrag. Als je er maar vroeg genoeg mee begint, kun je ook dieren leren praten. Geïntrigeerd door deze discussie begon professor in de gedragspsychologie Herbert Terrace in 1973 met een experiment: als we minstens 98 procent van ons DNA met de chimpansee gemeen hebben, waarom zou die dan geen menselijke taal kunnen leren? Slachtoffer van dienst was de aap Nim Chimpsky – een sneer naar Noam – wiens trieste lot centraal staat in de bekroonde HBO-docu ‘Project Nim’.
James Marsh (regisseur) «Een paar jaar geleden kreeg ik Elizabeth Hess’ boek ‘Nim Chimpsky: The Chimp Who Would Be Human’ toegestopt. Ik was zo gefascineerd door het verhaal dat ik besloot het in een documentaire te gieten: wat gebeurt er wanneer je een chimpansee uit z’n natuurlijke habitat haalt en tussen de mensen zet?»
Nim is enkele dagen na zijn geboorte van bij z’n moeder weggeplukt, en werd in het gezin van een graduaatstudente psychologie gedropt: Stephanie LaFarge. Het startschot van ‘Project Nim’. Stephanie had van Terrace de taak gekregen om Nim krek hetzelfde op te voeden als haar kinderen, en dat ging ver, hoor: de eerste maanden gaf ze hem zelfs borstvoeding.»
- Eh, speciaal.
Marsh «Tja, het waren de seventies(lacht). En je mag niet vergeten dat het project heel serieus genomen werd. Terrace wilde voor eens en voor altijd het nature vs. nurture-debat beslechten, en er werd werkelijk niets aan het toeval overgelaten. Nim werd als een mensenbaby behandeld: hij leerde zichzelf aankleden, tanden poetsen, eten met mes en vork... Allemaal in naam van de wetenschap.»
Nu, uit eerdere experimenten was al gebleken dat apen, door de bouw van hun strottenhoofd, geen spraakklanken kunnen voortbrengen. Dus werd Nim de Amerikaanse gebarentaal aangeleerd: hoe meer tekens hij zou kennen, hoe beter hij in staat zou zijn om zijn gevoelens en gedachten te beschrijven. En dat ging verbazingwekkend vlot: al gauw had Nim 125 tekens onder de knie.»
- Waarom is het experiment dan na vijf jaar stopgezet?
Marsh «Omdat Terrace uiteindelijk moest toegeven dat Chomsky het bij het rechte eind had. Nims langste ‘zin’ was: ‘Geef sinaasappel mij geef eet sinaasappel mij eet sinaasappel geef mij eet sinaasappel geef mij jij .’ De herhalingen tonen aan dat hij niet beseft hoe een zin gevormd wordt, en bovendien enkel taal gebruikt om te krijgen wat hij wil.»
Hoe ouder Nim werd, hoe meer zijn natuurlijk instinct ook kwam bovendrijven: hij was dominant en begon te bijten wanneer hij zijn zin niet kreeg. LaFarge kon dat niet meer aan, en Nim kreeg een nieuwe adoptiemoeder, Laura-Ann Petitto. Petitto heeft nog zo goed ze kon twee jaar voor hem gezorgd, maar hij viel ook haar aan: op een gegeven moment had ze maar liefst zevenendertig hechtingen nodig. En je kunt Nim niets kwalijk nemen, hè: het is en blijft een chimpansee.»
- De slechte afloop was te voorspellen?
Marsh «Uiteraard: zelfs kinderen weten dat chimpansees groot en sterk worden. Nim is het slachtoffer geworden van menselijke overmoed. Toen het experiment opgedoekt werd, werd hij teruggebracht naar het primatenonderzoekscentrum in Oklahoma, waar hij geboren werd. Een ramp: hij werd daar tussen de chimpansees gedropt, terwijl hij nooit had geleerd met zijn eigen soort om te gaan. Uiteindelijk stierf hij dertien jaar geleden, op zesentwintigjarige leeftijd en volledig geïsoleerd, in een Texaans dierenasiel aan een hartaanval – terwijl een chimpansee in gevangenschap makkelijk dubbel zo oud kan worden. Enorm droef.»
Conclusie: don’t mess with Mother Nature.»
Trailer:
