Docu: Sous la main de l'autre

Televisie die zich integraal afspeelt in het kabinet van een therapeut: de op het eerste gezicht saaie pitch van de uiterst succesvolle HBO-reeks 'In Treatment' leverde al diep in het vel snijdende televisie op, maar in 'Sous la main de l'autre', vanavond op Canvas, gaan documentairemakers Vincent Detours en Dominique Henry nog ietsje verder.

Ze verplaatsten het idee van de televisiehit naar de bikkelharde realiteit en pootten hun camera neer in de praktijk van een groep Zwitserse psychotherapeuten die folterslachtoffers uit de hele wereld behandelen.

Achteloos wordt het verloop van zo'n sessie geregistreerd: hoe het slachtoffer eerst een scherm optrekt, dan langzaam bréékt en de gruwel die hem is aangedaan mondjesmaat laat doorsijpelen. Diepgravende televisie!

Vincent Detours «Foltering is een controversieel onderwerp sinds de Amerikaanse praktijken in de Iraakse gevangenis van Abu Ghraib zijn gelekt. In de naam van the war on terror was de schending van mensenrechten blijkbaar doodnormaal geworden voor politici, de pers en televisiereeksen als '24'.

»Wij vertrekken vanuit het werk van de Franse therapeute Françoise Sironi: zij beweert dat martelslachtoffers gekrenkt zijn in hun mens-zijn. Meestal gaat het niet eens over politiek geëngageerde burgers, maar over doodgewone mensen die toevallig op het verkeerde moment op de verkeerde plek waren.

»Een deel van de genezing ligt erin om hen dát te laten begrijpen. Ze kunnen hun isolement doorbreken door onder woorden te brengen wat ze hebben doorstaan.»

- Jullie brengen naast slachtoffers ook daders aan het woord: de beulen zelf.

Detours «Sironi houdt zich met de twee bezig. Om andere mensen te kunnen geselen, worden ook de beulen ontdaan van hun menselijkheid. Ze worden uit hun leefwereld gerukt en moeten een soort politieke orde dienen die boven de wet staat: vaak is dat een even traumatische ervaring als het martelen zelf.

»Ze mogen hun slachtoffer bovendien niet doden, maar moeten hem zoveel mogelijk pijn berokkenen. Foltering wordt heel vaak niet toegepast om informatie te winnen, maar als vorm van intimidatie. De bedoeling is dat de slachtoffers terugkeren naar hun dorp, en de angst en gruwel die ze hebben doorstaan publiek maken.»

- Kunnen de slachtoffers ooit weer hun normale leven oppikken?

Detours «Bepaalde sessies op het einde van de documentaire laten toch wat hoop gloren. Er is één Bosniër die laat blijken dat hij zich beter voelt: hij praat over kinderen en wat hij hen zal bijbrengen, hij kijkt uit naar de toekomst.

»Hoe pijnlijk en uitputtend psychotherapie soms ook moge zijn, het blijft een louterend en dus optimistisch proces. En dat is de kracht van de film. We stapelen niet het ene horrorverhaal na het andere op; we tonen de dynamiek van het genezingsproces.»