Docu: The Notorious Mr. Bout

In 2005 vertolkte Nicolas Cage in ‘Lord of War’ de rol van Yuri Orlov, gebaseerd op de beruchte Russische wapenhandelaar Viktor Bout. Die tikte na de Koude Oorlog een aantal afgedankte Sovjetvliegtuigen op de kop en stampte een netwerk van luchtvaartmaatschappijen uit de grond waarmee hij jarenlang wapens vervoerde naar landen als Afghanistan, Libië, Liberia, Congo en Angola. Daar verkocht hij ze vaak eigenhandig aan zowel regimes als rebellen. In tegenstelling tot Orlov, die op het einde van de film vrijuit gaat, zit Bout momenteel een gevangenisstraf van minstens 25 jaar uit in een New Yorkse gevangenis.

Over die Viktor Bout, de enige echte, hebben de Rus Maxim Pozdorovkin en de Amerikaan Tony Gerber een unieke documentaire gemaakt. Behalve interviews met betrokkenen en journalisten – onder anderen Dirk Draulans, die Bout ontmoette in Congo! – zit in deze docu namelijk een enorme hoeveelheid authentiek beeldmateriaal dat Bout door de jaren heen zelf heeft geschoten van zijn ontmoetingen met schimmige wapenhandelaars en dictators.

Maxim Pozdorovkin «Tijdens het proces vertelde zijn vrouw Alla ons over zijn passie voor homevideos. En inderdaad: in hun appartement in Moskou vonden we in enkele schoenendozen tientallen videocassettes. Zoals wel vaker gebeurt, waren ze meteen na het filmen weggestopt en bijna vergeten. Terwijl Bout bekendstaat als een enigmatisch figuur, waarover online amper betrouwbare informatie te vinden is, beschikten we plots over uren ongecensureerde beelden. Het contrast tussen de mythe en de realiteit loopt dan ook als een rode draad doorheen onze film.»

In ‘The Notorious Mr. Bout’ komt de zogenaamde Merchant of Death over als een tragikomische, naïeve sul, waardoor hij bijna sympathie opwekt. Tot op vandaag houdt hij vol dat hij niet heeft bijgedragen tot oorlogsgeweld, maar alleen vervoerd heeft wat zijn klanten hem opdroegen. Nochtans blijkt uit zijn privé-opnames dat hij zich heel goed bewust was van de ware aard van die ‘klanten’. Alweer die dubbelzinnigheid.

Tony Gerber «Hij is zonder twijfel een opportunist. Ironisch genoeg is hij zelfs de verpersoonlijking van de American Dream, van de selfmade man die na de val van het communisme een manier heeft gevonden om geld te verdienen. De vraag is of hij dat op een ethisch verantwoorde manier heeft gedaan.»

De makers laten het aan de kijker over om daarover te oordelen, op basis van de ruimere context die ze schetsen.

Pozdorovkin «De beelden bieden een uniek inzicht in de wereld van de winstgevende wapenhandel, waarin de grens tussen goed en fout niet dezelfde blijkt als die tussen legaal en illegaal.»

Eén van de conclusies kan zijn dat Viktor Bout vooral een zondebok is die de hogere machten handig uit de wind zet. Hoe kon hij jarenlang ongemerkt gigantische wapeninstallaties transporteren? En waarom werd hij niet uitgeleverd door Moskou toen hij internationaal gezocht werd? In Amerika hoopte men dat Bout tijdens zijn proces een boekje zou opendoen over zijn connecties met het Kremlin, maar hij hield de lippen stijf op elkaar. En vloog achter de tralies...