Docureeks: Grand Central Belge

Dezer dagen is het bon ton om op de Belgische spoorwegen te sakkeren (zelf ook de volle drie uur over een simpel ritje Antwerpen-Gent gedaan gisteren, al hielp het natuurlijk niet dat we vlak voor de eindhalte in slaap waren gevallen), maar ooit waren ze zeer bepalend voor de vooruitgang van ons land.

Nog niet zo heel lang geleden behoorde de Belgische economie zelfs tot de sterkste ter wereld, en dat was voor een groot deel te danken aan de Grand Central Belge, een private spoorweg die Wallonië met de haven van Antwerpen verbond. Klinkt als het gedroomde onderwerp voor een boek en een documentairereeks? Dat dachten voormalig Humo-journalist Pascal Verbeken en Peter ‘Meneer Doktoor’ Vandekerckhove namelijk ook. In ‘Grand Central Belge’ wandelt Frieda Van Wijck langs de vergane glorie die vandaag nog van de ­ijzeren weg overblijft. Tussen dat sportelen door slaat ze een praatje met ‘oude en nieuwe Belgen’, over verleden en toekomst van ons landje.

'Marokkaanse gastarbeiders mochten niet kunnen lezen en schrijven'

HUMO De laatste tijd presenteerde je vooral vanuit de studio. Was het fijn om nog eens buiten te draaien?

Frieda Van Wijck «Ja, dat was verfrissend. Letterlijk dan, aangezien het de eerste opnameweken behoorlijk koud was (lacht).»

Peter Vandekerckhove «Het was gelukkig wel fascinerend om te zien hoe dat eens zo prestigieuze project vandaag volledig verloederd is. Terwijl België vroeger echt een pionier was op het vlak van spoorwegen: we hadden niet alleen het dichtste net van het continent, maar exporteerden ook staal naar Egypte, Congo en zelfs China. De Grand Central Belge was de hoofdader die de rijkdommen van Wallonië – steenkool en ijzer – naar de haven van Antwerpen bracht.»

HUMO In die tijd werkten er zo’n 500.000 Vlamingen in Wallonië, iets wat we ons vandaag nauwelijks nog kunnen voorstellen.

Vandekerckhove «Ja, al die fabrieken en mijnen moesten natuurlijk bemand worden, en die werkgelegenheid trok massaal veel Vlamingen aan. En dat heeft zelfs gevolgen gehad voor het Waals. In de eerste aflevering praat Frieda met een Waalse boer die haar vraagt of ze weet wat het woord ‘dringuelle’ betekent. Blijkt dat een verbastering van het Vlaamse woord ‘drinkgeld’ te zijn, dat toen het Waalse dialect is binnengeslopen.

»Maar zelfs die reusachtige stroom Vlaamse arbeiders was niet genoeg om de Waalse economie draaiende te houden. Dus gingen die fabrieken en mijnen op zoek naar werkkrachten op het Marokkaanse platteland. Over die selectieprocedure hebben we van een imam in Charleroi wel een straf verhaal gehoord. Tijdens de medische keuring die de Marokkanen moesten ondergaan, keken de fabrieksdokters of ze geen te zachte handen hadden. Dat betekende immers dat ze waarschijnlijk konden lezen en schrijven, en in dat geval mochten ze België onder geen beding binnen. Ah nee! Stel dat die nieuwe arbeiders een eigen vakbond zouden oprichten. Van die ongeletterde Marokkaanse migranten is toen ook behoorlijk geprofiteerd: een werkdag van acht uur werd er al snel eentje van tien uur of langer.»

HUMO Zou dat één van de redenen kunnen zijn dat Marokkanen in ons land vandaag nog steeds worstelen met hun Belgische identiteit?

Van Wijck «Dat weet ik niet, maar ik heb wel het gevoel dat heel die integratiekwestie nog altijd niet helemaal opgelost is. In de reeks praat ik met enkele Marokkaanse jongeren in Mechelen, en die worstelen toch nog steeds met hun plaats in de Belgische maatschappij. Die migratiegolf uit Marokko en Turkije vijftig jaar geleden was ook echt een apart gegeven, hè. Als je vandaag in een Antwerpse kleuterschool gaat kijken, dan zie je daar alle nationaliteiten door elkaar zitten: Afghanen, Russen, ­Oekraïeners, Aziaten... De integratie van die nieuwe groep migranten zal volgens mij gemakkelijker verlopen, omdat het niet meer één gesloten gemeenschap betreft.»

HUMO En België zelf, zal dat blijven bestaan? Of worden we binnenkort officieel een buurland van Wallonië?

Vandekerckhove «Frieda heeft die vraag ook gesteld aan Bruno De Wever. Als historicus rekent die altijd in periodes van honderd jaar en hij is ervan overtuigd dat België de komende eeuw zal blijven bestaan.»

Van Wijck «De mensen die ik ben tegenkomen – Vlamingen en Walen – leken mij ook niet op een scheiding uit. Volgens mij is dat veeleer een politiek verhaal dan iets waar de gemiddelde Belg echt mee bezig is. Maar ja, wie weet wat er allemaal gebeurt na de komende verkiezingen? Makkelijk zal het in ieder geval wel weer niet worden.»