Docureeks: Licht op het noorden

‘Iedereen kijkt tegenwoordig naar Scandinavische series als ‘The Killing’, ‘Borgen’ en ‘Wallander’’, zegt Stine Jensen, ‘dus het leek me wel een goed idee om eens met eigen ogen te gaan kijken hoe het leven in Scandinavië nu écht is.’

In de eerste aflevering van het vierdelige ‘Licht op het Noorden’, u bij dezen van harte aangeraden, trekt de in Denemarken geboren, maar jong naar Nederland verhuisde Jensen naar Noorwegen, land van sagen, fjorden en gletsjers, én van pintjes van 9,5 euro.

Stine Jensen «Het beeld dat de meeste mensen van Noorwegen hebben, is dat van een soort paradijs: volop natuurschoon, welvaart en ruimte, en alle inwoners zijn er gelukkig. Dat beeld is op z’n zachtst gezegd oppervlakkig. Noorwegen ís een prachtig land, en het is ook een zeer rijk land, zeker sinds ze in de jaren 60 naar olie zijn beginnen te boren. ’t Is ook heel verstandig van de Noren geweest dat ze hun geld niet blind over de balk hebben gesmeten, maar het zorgvuldig hebben geïnvesteerd, en altijd aan de lange termijn hebben gedacht.

»Maar met de grote welvaart zijn er ook grote problemen gekomen. Om een voorbeeld te geven: de tweedeling tussen de haves en de havenots is een stuk groter geworden. Veel migranten gaan in Noorwegen op zoek naar een beter bestaan, maar ontdekken dan dat het toch niet zo makkelijk is om mee te draaien in een land waar alles zo duur is.

»Een ander probleem zijn de drugs: Oslo is junkstad nummer één in Europa, en dat zie je op straat overal om je heen. Eén van de voornaamste redenen is dat alles duur is in Noorwegen, behalve heroïne: 14 euro per shot, dat is verbijsterend goedkoop. Een diepere verklaring zou kunnen liggen in het feit dat Noorwegen een heel jonge samenleving is – het land is pas sinds 1905 onafhankelijk van Zweden – en dat het zich weleens als een opgroeiende tiener met een identiteitscrisis wil gedragen. Dat gebrek aan volwassenheid brengt een zekere leegte mee: men weet niet goed wat men voor zinvols met zijn geld kan doen, en stort zich dan maar in de drugs.»

HUMO Of in de black metal.

Jensen (lacht) «Inderdaad, ja: daar schijnen de Noren de top in te zijn. Ik denk dat black metal ook fungeert als een soort uitlaatklep: Noren zijn stugge, gereserveerde mensen, die hun gevoelens meestal voor zich houden. Dan is het weleens fijn om je de longen uit het lijf te schreeuwen.»

HUMO Sinds de zomer van 2011 is Noorwegen ook het land van Anders Behring Breivik.

Jensen «Breivik is wat mij betreft een radicale verliezer van de Noorse samenleving. Hij is in een relatief goeie wijk opgegroeid, maar het is hem toch niet gelukt om een goeie baan te vinden en een gezin te stichten. De Noren hebben problemen met zulke mensen; ze weten niet goed wat ze met hen aan moeten. Zo kan het gebeuren dat iemand als Breivik geïsoleerd raakt, en zonder correctie van buitenaf zijn zieke plannen smeedt.»

HUMO Je bent op Utøya geweest: hoe was dat?

Jensen «Vreemd. Utøya is ‘schuldig landschap’, om met de kunstenaar Armando te spreken, dus het gaf sowieso al een raar gevoel om daar rond te wandelen. Maar ik vond het ook bizar dat je daar gewoon naar toe kon varen, en er helemaal alleen kon rondwandelen zonder dat iemand je in de gaten hield. Het eiland was precies gelaten zoals het was: de politielinten hingen nog rond de boomstammen. ’t Was dan nog een heel mooie lentedag, met overal prachtige bloemetjes. Bedrieglijke schoonheid: dat zou je met wat overdrijving over heel Noorwegen kunnen zeggen.»