Docureeks: Locked Up Abroad - The Real Argo

Dolle euforie bij Ben Affleck op de laatste Oscaruitreiking: zijn razend spannende thriller ‘Argo’ haalde drie glimmende awards binnen, waaronder die voor Beste Film. Voor wie uit de lucht komt vallen: ‘Argo’ gaat over één van de krankzinnigste reddingsoperaties uit de geschiedenis van de CIA, namelijk de bevrijding van zes diplomaten die in 1979 waren ontsnapt uit de belegerde Amerikaanse ambassade in Teheran en sidderend van angst waren ondergedoken in het huis van de Canadese ambassadeur.

Uiteindelijk was het CIA-agent Tony Mendes– in ‘Argo’ vertolkt door Affleck - die een nogal onconventioneel plan bedacht om de diplomaten veilig het land uit te krijgen: hen vermommen als leden van een filmploeg uit Hollywood die in Iran locaties komen zoeken voor een sciencefictionblockbuster.

Behalve drie Oscars kreeg Affleck ook een hoop kritiek: zo zou zijn film hier en daar een stevig loopje met de waarheid nemen. Hoe de reddingsmissie écht verliep, vertelt de enige echte, nu 74-jarige Tony Mendes u vanavond op National Geographic in ‘Locked Up Abroad: The Real Argo’.

Tony Mendes «De directie van de CIA besefte dat die zes diplomaten in levensgevaar waren en zo snel mogelijk uit Iran moesten worden weggehaald, en ze hadden mij gevraagd om met een ontsnappingsplan op de proppen te komen; landgenoten uit vijandelijk gebied wegsmokkelen was namelijk mijn specialiteit. Om te beginnen diende ik voor mezelf een valse identiteit te verzinnen. CIA-agenten vermommen zich vaak als leraars, maar omdat alle internationale scholen in Teheran gesloten waren, was zoiets deze keer niet mogelijk.

»Na lang brainstormen besliste ik om met alle standaardpraktijken te breken en iets gewaagds uit te proberen: ik zou mezelf vermommen als een locatiescout uit Hollywood die in Iran decors komt zoeken voor een ‘Star Wars’-achtige sciencefictionfilm die zich voor een stuk afspeelt in een exotische bazaar. Ik geef grif toe dat het een volstrekt ridicuul idee was, maar ergens klonk het ook plausibel. Wie is er in godsnaam gek genoeg om in het midden van een islamitische revolutie naar Iran te reizen? Iemand uit Hollywood natuurlijk! (lacht) Het heeft me wel flink wat moeite gekost om mijn bazen te overtuigen. Als mijn plan was mislukt, dan zou de CIA zich onsterfelijk belachelijk hebben gemaakt.»

- Stel dat de Iraanse inlichtingendienst erachter was gekomen dat die sciencefictionfilm fake was: had u een plan B?

Mendes «Nope.Het was wat wij een ‘harige missie’ noemen: er was geen noodplan, er stond buiten geen auto met draaiende motor klaar. We wisten allemaal dat het alles of niks was. Als ze ons te pakken hadden gekregen, dan zouden ze ons wellicht allemaal hebben onthoofd, of achter een jeep gebonden en door de straten gesleept.»

- De film eindigt met een bloedstollende achtervolging op het tarmac van de luchthaven. Dat hebben de scenaristen toch verzonnen?

Mendes «Ja, maar dat neemt niet weg dat de laatste uren op de luchthaven behoorlijk intens waren. Ik moest de zes diplomaten achtereenvolgens door de veiligheidscontrole, de douane, de immigratiedienst en de vertrekhal loodsen, waar de gevreesde Revolutionaire Garde de passagiers aan een laatste onderzoek onderwierp. Zenuwslopend, hoor. Tot overmaat van ellende riepen ze via de intercom af dat onze vlucht niet op tijd zou vertrekken. Het waren ongelofelijk spannende minuten – bijna net zo spannend als het moment waarop de winnaar van de Oscar voor Beste Film werd afgeroepen (lacht).

»Uiteindelijk konden we veilig opstijgen – en neen, ons toestel werd tijdens het taxiën níét achtervolgd door legervoertuigen. Maar de volgende scène is honderd procent waarheidsgetrouw: zodra het vliegtuig het Iraanse luchtruim had verlaten, zijn we met z’n allen in wilde vreugdekreten losgebarsten.»