Donald Ray Pollock - De hemelse tafel
‘Als één van die hoeren waar je het over hebt twee of drie dollar kost, hoeveel kost een goeie ham dan?’ ‘O, waarschijnlijk hetzelfde, lijkt me zo. Er zal niet veel verschil zitten tussen een hoer en een ham.'
In een chiquere roman zouden het prostituees en prosciutto zijn, maar in Donald Ray Pollocks door pooiers, strontscheppers, moordenaars en bandieten bevolkte Amerika zijn het vooral doodgewone hoeren, hammen en een occasionele hondendrol die genuttigd worden. Pollocks wereld is er dan ook één waarin de aangenaamste vorm van heengaan dood neervallen is terwijl je buiten met buikkrampen je gevoeg zit te doen. Dat overkomt Pearl Jewett, de godvrezende vader van drie niet even begaafde zonen die na zijn plotse overlijden een bloederig spoor door de Amerikaanse Biblebelt trekken. Cob, de domste én de vriendelijkste van het drietal, wil liefst traag naar de hemel om er aan te schuiven aan de eeuwige tafel vol spijzen waar hun vader ook al van droomde, maar jongere broer Chimney, die ‘nog geen keuze had weten te maken tussen goed en kwaad, en dus maar op beide fronten zijn uiterste best probeerde te doen,’ wijst Cob en oudste broer Cane de snelste weg naar de hillbilly hell.
Pollocks in moderne Amerikaanse gotiek gedoopte cowboyverhaal speelt zich af in het oorlogsjaar 1917, toen mensen een beetje doordraaiden en de straat op gingen ‘om Duitse herders dood te schoppen, of om negentig jaar oude Amerikanen met Duitse achternamen op straat te laten knielen en de Amerikaanse vlag te kussen.’ Het zijn de jaren waarin Sauerkraut plots liberty cabbage genoemd werd en hamburgers plots Salisbury steaks heetten, maar te oordelen naar de helse processie van gruweldaden en de soms bijna grotesk gewelddadige personages hadden het net zo goed de middeleeuwen kunnen zijn.
Het hele punt van Donald Ray Pollocks genadeloos bloederige en scatologische satire is natuurlijk dat de lotgevallen van de gebroeders Jewett en de vele hilarisch neergezette nevenpersonages óók in 2017 hadden kunnen plaatsvinden. ‘De hemelse tafel’ mag dan wel pure historische genreliteratuur zijn, het is ook een niet mis te verstane waarschuwing tegen geweld, ongelijkheid, hypocrisie en blind geloof in technologie en vooruitgang. Ook de antioorlogsretoriek is duidelijk. Er is nauwelijks één personage dat begrijpt waar die hele oorlog nu precies over gaat (de meeste weten niet eens waar Duitsland ligt). Over ouders die hun kinderen aanmoedigen om zich vrijwillig bij het leger te melden verkondigt Cane Jewett, toch de slimste van het bankrovende broedertrio: ‘Misschien meenden ze dat het niet zoveel pijn deed als hun zoon aan flarden werd geschoten wanneer de jongen van de buurman hetzelfde lot wachtte. Er waren maar weinig dingen in de wereld die alle mensen, ongeacht hun opleiding, rijkdom of plek in de maatschappij, met gelijke munt betaalden, maar hartzeer was er één van.’
Je moet al een even grote ‘druiloor’ zijn als de domste personages uit Pollocks roman om niet te begrijpen dat zijn wereld, waarin alle vrouwen voor hoeren, of toch minstens voor sletten worden versleten, en waarin homoseksuelen en Afro-Amerikanen bespot, vernederd en gruwelijk mishandeld worden, een onomwonden kritiek op onze eigen tijd en mores vormt. Maar wie zich intussen begint af te vragen waarom je in godsnaam niet alleen in de echte, maar daarnaast ook nog eens 450 pagina’s lang in een fictieve wereld vol barbarij zou willen vertoeven, mag niet vergeten dat Donald Ray Pollock die wereld beschrijft in fraaie droogkomische frases als deze: ‘De grootste teleurstelling in zijn leven tot nu toe was, in feite, zijn leven tot nu toe.’ Bovendien spat Pollocks liefde voor literatuur van zowat elke pagina. Het woord ‘hoop’ staat in ‘De hemelse tafel’ meestal tussen de woorden ‘grote’ en ‘stront’, maar in een cruciale passage gebruikt de man die pas op z’n vijftigste begon te schrijven het ook om uit te leggen wat literatuur, goede én minder goede, kan doen in onze miserabele levens: hoop geven wanneer er geen hoop meer is.
