Doodstraffen in 2008: 2.390 executies wereldwijd
Uit het Amnesty International-rapport 'Doodstraffen en executies in 2008' blijkt dat er vorig jaar wereldwijd 2.390 mensen geëxecuteerd zijn. Van de 25 landen waar de doodstraf nog uitgevoerd wordt, was China het meest bloeddorstig: officieel werden er 1.718 mensen ter dood gebracht, maar het echte cijfer ligt ongetwijfeld aanzienlijk hoger. In Iran werden 346 mensen
'De doodstraf is de meest wrede, onmenselijke en vernederende straf. In de 21ste eeuw is er geen plaats voor onthoofding, steniging, elektrocutie, dodelijke injecties, het vuurpeloton en de strop,' zegt Lore Van Welden, woordvoerster van Amnesty International Vlaanderen. Een uitspraak waar de eminente strafpleiter Jef Vermassen zich bij kan aansluiten, zo blijkt uit het pleidooi tegen de doodstraf dat hij in 1996 - in volle Dutroux-hysterie - hield in Humo 2931.
Jef Vermassen: pleidooi tegen de doodstraf
Door: Danny Ilegems (Humo 2931 - 5 november 1996)
Niet alleen Vlaams Blokkers, maar ook minzame en welopgevoede mensen kwamen in de emotionele periode vlak na het uitbreken van de zedenzaak-Dutroux aanzetten met wel zeer creatieve ideeën over de in dit geval meest passende uitvoeringsmodaliteiten van de doodstraf - hoewel die in dit land sinds kort niet meer kan worden uitgesproken. Wij vroegen de eminente strafpleiter Jef Vermassen naar zijn mening terzake.
'Ha! De geur van brandend vlees op gelijk welk tijdstip'
HUMO Moet Marc Dutroux de doodstraf krijgen?
Jef Vermassen « Bent u klaar voor een lang pleidooi? (Stilte). Het is een steeds terugkerend fenomeen dat in tijden van grote emotionele verontwaardiging over onbegrijpelijke misdaden, de roep om de doodstraf weerklinkt. Die roep zal des te luider zijn als er willekeurige slachtoffers zijn gevallen; als de grote massa met andere woorden óók tot de slachtoffers had kunnen behoren. Een man die zijn minnares doodt: daar ligt, behalve de man zelf en de betrokken families, niemand van wakker. 'Hij heeft het zelf gezocht, hij had maar geen overspel moeten plegen. Het was in zijn bed, en ver van het mijne.' Maar als in een bepaalde streek ineens een aantal raadselachtige moorden gebeurt op lukraak uitgekozen slachtoffers, en de dader is onbekend, dan doen de slotenmakers en de wapenhandelaars plots gouden zaken. En als de dader na lang zoeken eindelijk gevonden wordt, dan is de psychologische reactie: we zijn zo bang geweest voor die man dat onze angst pas kan worden weggenomen als hij letterlijk wordt uitgeschakeld.
» Ik begrijp die roep vanuit het volk, in die zin dat ik het kan plaatsen: het is een uiting van onmacht, het is vergeldingsdrang. Al zullen de mensen zelf nooit het woord wraak gebruiken. Nee, ze noemen het gerechtigheid.
» Als politici van die reële, begrijpelijke gevoelens misbruik maken, is dat zeer erg. En het gebeurt constant. Eén van de laatste kreten van Margaret Thatcher, toen ze al een zinkend schip was en een ultieme poging deed om de massa op haar hand te krijgen, was: we moeten de doodstraf weer invoeren.
» Beschaving is nu eenmaal het allerdunste laagje vernis; je zit er heel vlug door en dan stoot je meteen op de meest primitieve instincten.»
Jef Vermassen: pleidooi tegen de doodstraf (2)
Vermassen « De doodstraf is géén straf. Tenminste, als je de moderne definitie van straf als maatstaf neemt. In de oude tijd stond straf simpelweg gelijk met vergelding. In de loop van de evolutie is daar een waarde aan toegevoegd: een straf moet ook tot doel hebben het gedrag van de dader te verbeteren. Alleen als we dat niet voor mogelijk houden, isoleren we hem om de samenleving tegen hem te beschermen. Maar als we de doodstraf effectief voltrekken, dan gaat dat veel minder om het straffen van de dader voor wat hij gedaan heeft, dan om het uitdrukken van onze eigen wanhoop, ons eigen ongeloof in de verbeterbaarheid van de mens. En dan komen we op een hellend vlak.
» Want een maatschappij moet een moraal hebben. En als wij in het kader van die moraal plechtig decreteren dat iemand doden onder geen enkel beding toegestaan is, omdat het leven heilig is, en we gaan vervolgens de doodstraf voorzien voor degenen die dit principe met voeten treden, tja, dan vernietigen we onze eigen moraal. Dan bewijzen we juist dat het leven bijlange niet heilig is.
» Wat is nu het nut van de doodstraf? Ik daag iedereen uit mij één wetenschappelijk bewijs te leveren dat de doodstraf effect sorteert. Ik zal er honderd geven die aantonen dat het allemaal zinloos is. Ten eerste wordt in de landen waar de doodstraf wordt uitgevoerd meer gemoord dan in de landen waar ze is afgeschaft. In de Verenigde Staten heeft dat veel te maken met het vuurwapenbezit: in New York is er ongeveer één wapen per anderhalve inwoner. Als iedereen gewapend rondloopt, is het bijna logisch dat er veel doodslagen zijn. In mijn eigen studie naar moord en doodslag in België, heb ik gemerkt dat meer dan 40 procent van de moorden met vuurwapens gebeurt. Waarom? Met een vuurwapen ben je altijd de sterkste en de snelste. Maar de gevolgen zijn vaak onherroepelijk. Merkwaardig genoeg hoor ik de mensen nooit schreeuwen om een totaal verbod op het bezit van vuurwapens. Terwijl dát pas resultaat zou hebben! Veel meer dan de doodstraf. Dus de roep om de doodstraf is een emotioneel argument en geen rationeel. Maar natuurlijk: rationele argumenten worden niet gehoord door mensen die emotioneel denken. En de roep om de doodstraf weerklinkt alleen op momenten dat er emotioneel wordt gedacht.»
Beter dan porno
Vermassen « Er is een prachtig voorbeeld om het irrationele van de doodstraf te illustreren: Engeland in de negentiende eeuw. Het land had op dat moment te kampen met een zakkenrollersplaag. De Engelse burgerij van die tijd beschouwde dat echt als een soort epidemie. Dus wat doet ze: ze voert de doodstraf in voor zakkenrollers. Het eerste slachtoffer is natuurlijk heel snel gevonden, en het grootste plein van Londen wordt uitgekozen om die armeluis terecht te stellen. Wel, die avond zijn er tien keer meer mensen door zakenrollers bestolen dan anders! Men had in zijn zelfvoldaanheid de ideale gelegenheid voor zakkenrollers gecreëerd: een plein vol opeengedrukte, joelende, wraakzuchtige mensen met hun gedachten ver weg van hun portefeuille. En al die zakkenrollers die niet met hun hoofd in de strop hingen dachten bij zichzelf: 'Wat heeft die dommerik die zich heeft laten pakken ons vanavond een schone cadeau gedaan!'
» De doodstraf schrikt de mensen die ze zou moeten afschrikken niét af. Uit mijn eigen ervaring, 25 jaar strafrecht in België, weet ik dat wie doodslag pleegt ofwel denkt: 'Mij pakken ze toch niet', ofwel tijdens een passioneel drama helemaal door het lint gaat en geen moment stilstaat bij wat het hem of haar zou kunnen kosten. In het voorjaar van 1993 werden er in Algerije vier fundamentalisten geëxecuteerd. Binnen de week werden er vier politiemannen vermoord door de fundamentalisten. Dan zeg ik: de doodstraf levert niet alleen helemaal niets op, ze maakt ook nog nieuwe slachtoffers.
» En daarmee kom ik tot een zeer belangrijk wetenschappelijk argument. Als de doodstraf in het publiek wordt uitgevoerd, brengt dat wonderlijk genoeg altijd een grote massa op de been: de dood schrikt af, maar trekt ook mensen aan. Men heeft zelfs vastgesteld dat een gedeelte van het publiek een orgasme krijgt bij de voltrekking van het vonnis! Meer nog: sommige mensen worden er zo door opgewonden, dat ze nadien zelf een moord gaan plegen. De moordenaar van Abraham Lincoln was zo iemand.
» Er zijn natuurlijk ook andere reacties. Elke keer als ik in het nieuws hoor dat er ergens een executie heeft plaatsgevonden, ben ik daar een dag niet goed van. Ik zal niet zeggen dat ik er doodziek van ben, maar ik voel mij slecht. Ik vraag mij zelfs af waar men het recht vandaan haalt om mij zoiets aan te doen. Ik wil nu niet narcistisch zijn, maar als men mij daar al mee kwetst, wat moet het dan niet betekenen voor de omgeving en de nabestaanden van het slachtoffer? Zijn kinderen, die niets misdaan hebben:
'Mijn pa wordt vandaag op de elektrische stoel gezet.'
» En dan heb je de hele problematiek van de vergissingen. Sacco en Vanzetti, de Italo-Amerikaanse anarchisten die in de jaren twintig ten onrechte werden terechtgesteld, zijn het mooiste voorbeeld: ze hebben een standbeeld in Amerika en een musical in Vlaanderen, maar ze zijn er vet mee.
» Aan het ministerie van Justitie werden enkele weken geleden twee mensen neergestoken; één van hen is aan zijn verwondingen overleden. Er werd iemand opgepakt, die door de overlevende en door een voorbijganger werd herkend als de dader. Zo stond het ook in de kranten: de dader is gevat. Niet de verdachte of de beklaagde, nee: de dáder. Nauwelijks enkele dagen later werd er nog iemand neergestoken en kort nadien werd 'de man met het lange mes' gearresteerd. Dat bleek een veel serieuzere verdachte te zijn, en de eerste arrestant werd gauw-gauw vrijgelaten. Wat als dit in de Verenigde Staten zou zijn gebeurd? Wat als men die tweede verdachte niét had opgepakt? Wat als de twee getuigen bij hun eerste verklaring waren gebleven? Ik zou niet graag de advocaat van die onschuldige arrestant zijn geweest, hè! Zeker niet in deze roerige tijden. Over dit soort zaken gaan de pleitbezorgers van de doodstraf véél te licht heen.»
Jef Vermassen: pleidooi tegen de doodstraf (3)
Brandend vlees
Vermassen « De doodstraf is niet alleen geen straf, het is ook een vorm van foltering, het is doodslag. Er bestaat een boek over de gruwelijke mislukkingen bij de uitvoering van de doodstraf in diverse landen. Ik heb het niet kunnen uitlezen. Fred Phillips, een Amerikaan, heeft op miraculeuze wijze de elektrische stoel overleefd. Een arts had zijn lichaam opgekocht en mocht hem meteen na de elektrokutie meenemen naar zijn ziekenhuis. Phillips was klinisch dood, maar in de ziekenwagen heeft die dokter hem opnieuw tot leven kunnen wekken. Het was een wonder, want normaal gezien sterven de hersens af door de hoge voltage. Wel, die man is het beeld en het gevoel van zijn executie nooit meer kwijtgeraakt: hij rook voortdurend de geur van zijn eigen, brandend vlees, hij zag altijd maar die witte lichtzuil van de elektrische stroom die op het lichaam wordt gezet. Hij is naar Mexico geëmigreerd en heeft zich daar van miserie doodgedronken.
» Nu is men in de Verenigde Staten helemaal pervers geworden. Nu heeft men in sommige staten de elektrische stoel afgeschaft en wordt de doodstraf uitgevoerd met een dodelijke inspuiting. En nu heeft men een nieuwe beul gevonden: een geneesheer. Een geneesheer, een man die de eed heeft afgelegd dat hij te allen tijde, bij nacht en ontij, voor het leven zal zorgen! En natuurlijk hebben ze voor dit karwei weer een zwarte aangeduid.
» Om aan te geven dat we bij god niet weten waarover we praten. Weet u wat de mensen die op deze manier worden gestraft nog het meest vernederend vinden? Dat er, vlak voor de finale inspuiting wordt toegediend, een stop in hun anus en hun penis wordt geduwd. Want het moet proper blijven, er mag niks vuil gemaakt worden!
» Ik zeg: stop daarmee! Doe het mensen niet aan om in naam van het recht andere mensen te doden.»
