‘Door minder op basis van huidskleur te controleren, wordt de samenleving veiliger’

De dood van George Floyd, de zwarte Amerikaan die door politiegeweld om het leven kwam, beroert ook in ons land de gemoederen. Zeven organisaties, waaronder Amnesty International, tonen sinds vorige week in een campagne hoe ook Belgische agenten etnisch profileren. Ofwel: hoe de politie mensen controleert op basis van hun huidskleur, en niet vanwege verdacht gedrag.

HUMO Zijn er bewijzen dat etnisch profileren ook in ons land vaste prik is?

ANNE CLAEYS (beleidsmedewerker Amnesty International) «Tot voor kort niet, maar omdat we alarmerende signalen ontvingen, hebben we zelf een onderzoek gevoerd. De politiemensen die we hebben gesproken, erkenden dat etnisch profileren een bestaand probleem is. ‘Maar ik weet niet hoe ik mijn werk anders moet doen,’ klonk het vaak. Veel Belgische politiemensen vinden het niet eenvoudig om identiteitscontroles objectief uit te voeren. Agenten op straat laten hun buikgevoel spreken. En daarbij spelen onbewuste vooroordelen een rol.

»Het grote gevaar is dat politiemensen in een tunnelvisie terechtkomen. Ik sprak tijdens mijn onderzoek met een politieagent die zei dat hij, wanneer er een handtas gestolen wordt in een winkelstraat, alleen Marokkaanse jongens en Roma tegenhoudt. Als hij de dief dan vindt, zegt hij: ‘Zie je wel!’ Zo heeft de agent altijd gelijk.

»De pijn bij mensen van kleur zit heel diep. Ik heb veel mensen gesproken die het gewoon geworden zijn om hun identiteitskaart al boven te halen wanneer er een poltiecombi passeert. Daarom wordt ook in België gerouwd om George Floyd: die mensen herkennen zichzelf in hem. Etnisch profileren ondermijnt het vertrouwen van sommige burgers in de politie. Zij voelen niet meer dat de politie hen beschermt, zij zien de politie als een bedreiging.»

HUMO De politievakbond zegt dat politieambtenaren zich wel concentreren op buurten waar er regelmatig overlast is, maar dat de controles geen kleur kennen.

CLAEYS «Ik vind het jammer dat ze die kaart trekken. De politie als organisatie is niet immuun voor het racisme dat in onze samenleving woekert.»

HUMO Na jullie rapport kwam er een formele hoorzitting in het parlement. Wat is er sindsdien veranderd?

CLAEYS «Weinig. Veel politiemensen zijn geschokt door de beelden van George Floyd, maar de situatie in België zal niet veranderen als de lokale zones geen actieve rol spelen. Je kunt goede contacten hebben met gasten in een gevoelige wijk, maar als er één agent over de schreef gaat, wordt al het werk tenietgedaan.»

HUMO Wat moet er gebeuren?

CLAEYS «De Spaanse politiezone Fuenlabrada registreert welke politieagent wie controleert, de nationaliteit van de gecontroleerde, de reden van de controle en het resultaat. De statistieken worden opgevolgd en politiemensen krijgen feedback. In het begin werden etnische minderheden veel vaker gecontroleerd, maar dat verminderde al na enkele maanden. De cijfers zijn indrukwekkend: het aantal controles halveerde en de pakkans verdriedubbelde. Door minder op basis van vooroordelen te controleren, wordt de samenleving dus veiliger én rechtvaardiger. Ook België moet zo’n systeem uitrollen.»