Doris Lessing - De kloof
Doris Lessing - vorig jaar op haar 88ste gekroond tot miss Nobelprijs Literatuur - is niet voor één gat te vangen. En dat is een understatement. De in Iran geboren Britse dame waagt zich aan alles, van feministische literatuur over realisme tot fantasy.
En nu steekt ze zelfs de Schepper naar de kroon. Ambitieus, dat wel.
In 'De Kloof' (Prometheus) reconstrueert een Romeins historicus, ploeterend in een warboel aan nagelaten geschriften, onze échte ontstaansgeschiedenis. Hij voorziet zijn relaas van ironisch commentaar en onderbreekt het voor mijmeringen over de escapades van zijn jonge vrouw. Wat dit enkele geforceerde vergelijkingen daar gelaten bijbrengt, is nog maar de vraag.
De opzet van de mythologie is nochtans simpel: de eerste mensen waren vrouwen, en mannen daagden pas later op 'als een soort kosmische nakomertjes'. 'De Kloof' zet deze oervrouwen neer als vette, lome wezens, verstoken van individualiteit, twist of verandering. Geregeld baren ze spontaan een meisje, tot één van deze Kloven de eerste Spuit op de wereld zet (de namen zijn rechttoe-rechtaan). Die eerste jongen wordt verminkt en vermoord. Maar er komen steeds meer Spuiten en het lukt hen een eigen gemeenschap op te bouwen. Al snel is de eerste orgie uit de geschiedenis van de mensheid een feit.
De grootste uitschuiver: mythische figuren zonder eigen gedachten of emoties zijn niet ideaal als romanpersonages. De stevigste teleurstelling: Lessings scheppingsverhaal biedt geen verrassende blik op menselijke relaties. De Spuiten en Kloven vervallen gezwind in rollenpatronen die ze zelfs in de jaren vijftig slaapverwekkend hadden gevonden. De mannen zijn sterk en ondernemend, de vrouwen bemoederen hun kroost en klagen dat de Spuiten de hutjes niet aan kant houden. 't Klinkt onwaarschijnlijk, maar ondanks dit alles weten Lessings epische beelden af en toe te boeien.
De enige zekerheid: zo'n lullige plot was in de handen van een minder getalenteerd auteur ronduit belachelijk uitgevallen. Alleen daarom toch twee sterren.
