Dossier sociale fraude: Belgische transporteurs achter de tralies
Belgische transportbedrijven vervangen al jaren hun Belgische chauffeurs door goedkope truckers uit het vroegere Oostblok. Die sociale dumping werd lang gedoogd door justitie en politiek, tot nu.
'De acties van justitie zijn hard aangekomen: de transportbazen zijn in paniek'
In november vorig jaar reed een anonieme witte vrachtwagen in Antwerpen een Humo-journalist van de weg. De chauffeur pleegde vluchtmisdrijf, maar een politie-inspecteur was getuige en kon de nummerplaat noteren. Die leidde naar het transportbedrijf Van Roosbroeck-Maes uit Rumst. De zaakvoerder beweerde alleen maar opleggers te verhuren en de chauffeur niet te kennen: die reed voor de Poolse firma Kapcargo. Toen de politie ermee dreigde de betrokken oplegger in beslag te nemen, raakte de identiteit toch bekend: het bleek de Oekraïner Valentyn Vorona te zijn. Er kwam zelfs een mail van de grote baas van Kapcargo: dat is Chantal Maes uit Rumst, echtgenote van transporteur Jules Van Roosbroeck en tot 2014 ook zaakvoerder van hun transportfirma.
Verder onderzoek van Humo bracht aan het licht dat Van Roosbroeck-Maes op grote schaal aan sociale dumping doet. Via de Poolse dochtervennootschap Kapcargo worden in ons land Poolse en Oekraïense truckchauffeurs aan het werk gezet tegen veel lagere loonvoorwaarden dan hun Belgische collega’s. Een Belgische chauffeur verdient gemiddeld 2.600 euro netto, de Polen en Oekraïners ontvangen nog geen 500 euro per maand. Bovendien is er weinig duidelijkheid over de kwaliteit van hun rijopleiding, hun kennis van het verkeersreglement en de technische staat van hun voertuigen.
Ze worden ook door hun werkgevers gedwongen de wetgeving op de rusttijden te negeren. Ze moeten hier weken aan een stuk opdrachten uitvoeren en zijn verplicht in hun vrachtwagen te slapen of in de loods van de transporteur, meestal in onaanvaardbare hygiënische omstandigheden.
Toen Humo in november vorig jaar de directie van Van Roosbroeck-Maes – Jules Van Roosbroeck, zijn vrouw Chantal Maes en hun zoon Olivier – daarover aansprak, ontkende ze alles en ging de hoorn meteen weer op de haak.
Maar bij het arbeidsauditoraat van Mechelen had substituut-arbeidsauditeur Gianni Reale al langer door dat er één en ander niet klopte bij Van Roosbroeck-Maes. Hij opende een strafdossier tegen de firma en de zaakvoerders wegens sociale fraude. Toen Humo in november vorig jaar berichtte over de activiteiten van het transportbedrijf, had Reale zijn dossier afgerond, en in februari van dit jaar werden Jules Van Roosbroeck en Chantal Maes door de Mechelse correctionele rechtbank veroordeeld tot een gevangenisstraf met uitstel en een geldboete, deels ook met uitstel. Hun bedrijf en het Poolse Kapcargo werden eveneens veroordeeld.
Tijdens het onderzoek bleven Jules Van Roosbroeck en Chantal Maes echter doorgaan met hun praktijken, leerde auditeur Reale uit het artikel in Humo. Toen het koppel in hoger beroep ging tegen het vonnis van de Mechelse correctionele rechtbank, opende hij een nieuw strafdossier tegen hen, aangevuld met het Humo-artikel en het dossier over het vluchtmisdrijf van Valentyn Vorona dat bij het Antwerpse politieparket was geopend. Hij vorderde een gerechtelijk onderzoek wegens fraude en sociale dumping, maar ook wegens mensenhandel en het vormen van een criminele organisatie. Dat onderzoek is toevertrouwd aan de cel Mensenhandel van de federale gerechtelijke politie in Antwerpen en aan de Mechelse onderzoeksrechter Theo Byl, bekend van het VIER-programma ‘De rechtbank’.
Die schoten meteen in actie. Eind april viel de politie binnen in de kantoren van Van Roosbroeck-Maes in Rumst. Ze namen documenten en computers mee, bankrekeningen werden bevroren, vrachtwagens werden in beslag genomen en vijf mensen werden gearresteerd. Twee van hen werden later weer vrijgelaten, drie anderen bleven in de cel: Jules Van Roosbroeck, zijn vrouw Chantal en hun zoon Olivier. De raadkamer besliste om hen minstens een maand in voorarrest te houden. De activiteiten van het transportbedrijf liggen inmiddels stil en het faillissement dreigt.
Na de gerechtelijke actie kampeerden zestien Oekraïense chauffeurs, die al sinds april niet meer waren betaald, dagenlang in een loods op het bedrijfsterrein in Rumst, zonder geld en zonder eten. Het contrast met de luxueuze villa annex manege van de familie Van Roosbroeck in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, fervente paardenliefhebbers, kan moeilijk groter zijn.
Half mei werden dertien chauffeurs gerepatrieerd, onder wie ook Valentyn Vorona.
Bij het transportbedrijf had justitie ook twee Roemeense trekkers verzegeld. ‘Daar is ondertussen eentje van verdwenen,’ zegt Wim De Jonghe van de Belgische Transportbond (BTB), een afdeling van het ABVV. ‘Wie die heeft meegenomen, weet ik niet, maar de politie heeft wel de gegevens van de twee Roemeense chauffeurs die met die trekkers reden.’
undefined
'Belgische transporteurs kunnen hier nu nieuwe vrachtwagens met Slovaakse nummerplaten en boorddocumenten kopen' Vakbondsman John Reynaert
Slovaakse connectie
De firma Van Roosbroeck-Maes is niet de enige die op grote schaal Belgische chauffeurs heeft vervangen door veel goedkopere werkkrachten uit het voormalige Oostblok. Dagelijks denderen er duizenden trucks met Oost-Europese nummerplaten over de Belgische autosnelwegen. Ze trekken bijna allemaal opleggers met Belgische of West-Europese nummerplaten. ‘Op bedrijfsterreinen in de Antwerpse haven staan honderden vrachtwagens uit het vroegere Oostblok,’ zegt Wim De Jonghe.
Wim De Jonghe (BTB) «Bij het transportbedrijf ATC, een Belgisch bedrijf met Turkse bedrijfsleiders, parkeren er dagelijks gemiddeld honderd vrachtwagens met Bulgaarse nummerplaten. De chauffeurs krijgen soms niet meer dan 300 euro per maand betaald. Naast de vrachtwagens staan vaak personenwagens met Bulgaarse en Roemeense nummerplaten, en dan weet je genoeg: die chauffeurs komen naar ons land om weken aan een stuk te werken.
»Je vindt nog meer zulke transportbedrijven, zoals Vervoer Frans Gommeren of BE-Trans. Die laatste firma heeft een veertigtal Roemeense chauffeurs in dienst met Belgische contracten, en die komen het havengebied nauwelijks uit. Maar voor hun internationale transporten hebben ze nog eens tweehonderd Roemeense chauffeurs, en die rijden met een Roemeens contract.»
Omdat die praktijken tegenwoordig schering en inslag zijn in de transportsector, hebben justitie en de inspectiediensten de jacht geopend.
John Reynaert (BTB) «In februari 2016 is er een plan voor eerlijke concurrentie ondertekend door Bart Tommelein, de toenmalige staatssecretaris voor Bestrijding van de Sociale Fraude, de diverse federaties van Belgische transporteurs en twee vakbonden. In dat plan stond onder meer dat er meer controles moesten komen. De inspectiediensten hebben het plan mee ondertekend en zijn vervolgens aan de slag gegaan.»
De voorbije maanden zijn er heel wat huiszoekingen gehouden bij belangrijke spelers in de Belgische transportsector, zoals Van Dievel in Mechelen, Maes Transport in Diksmuide en Rosantra in Hamme, een bedrijf dat vorig jaar nog werd uitgeroepen tot Transporteur van het Jaar. Bij Van Dievel verdween grote baas Louis De Wael even in de cel, maar hij kwam snel weer vrij. Bij het bedrijf zijn wel een aantal vrachtwagens aan de ketting gelegd.
Ook Jost, één van de grootste Belgische transporteurs, die met zijn dochterbedrijf Supertransport veel voor supermarktketen Carrefour rijdt, kreeg bezoek van politie en justitie. Directeur Roland Jost en drie medewerkers hebben al een tijdje in de cel gezeten.
HUMO Hoeveel Belgische transportbedrijven houden zich bezig met dit soort internationale sociale fraude?
Reynaert «Daar kan ik geen cijfer op plakken. De Belgische transportsector bestaat vooral uit kleinere bedrijven, met vijf vrachtwagens en minder. Die houden zich daar niet mee bezig. Het zijn de middelgrote bedrijven vanaf dertig vrachtwagens, zoals bijvoorbeeld Van Roosbroeck-Maes, en de echt grote firma’s met meer dan honderd vrachtwagens, zoals Jost, die vennootschappen in het vroegere Oostblok oprichten.
»De Belgische transporteurs zijn vooral actief in Slovakije. Ze richten er postbusbedrijven op en krijgen Slovaakse transportvergunningen, die ze dan gebruiken om goedkope Roemeense, Bulgaarse en Oekraïense chauffeurs aan het werk te zetten in België. Slovakije is erg laks wat betreft de controle op de Europese voorwaarden om er als transportfirma actief te zijn: ze laten de buitenlandse bedrijven gewoon begaan. Drie jaar geleden al hebben wij een lijst van Slovaakse postbusbedrijven naar de Europese Commissie gestuurd. Anderhalf jaar later kregen we een antwoord. Daarin stond dat de Europese Commissie de lijst had doorgegeven aan de Slovaakse overheid en dat die één bedrijfje had geschrapt.»
HUMO Welke Belgische bedrijven zijn daar zoal actief?
Reynaert «Op één adres in de Slovaakse hoofdstad Bratislava heb ik 25 schermvennootschappen gevonden waarachter Belgische transporteurs schuilgaan, zoals Diabol Trans voor Van Dievel, Bobortrans voor Bevertrans uit Veldegem en Eurotrucks Slovakia, van de familie Dandoy uit Asse. Op een ander adres zitten er een kleine twintig. Ik heb ginder al zestig adressen geïdentificeerd waar Belgische transportfirma’s postbussen hebben. Maar ze wijken steeds vaker uit naar kleinere steden zoals Senec en Nitra.»
undefined
'Op één adres in de Slovaakse hoofdstad Bratislava heb ik 25 schermvennootschappen gevonden waarachter Belgische transporteurs schuilgaan'
Kant-en-klaar pakket
Rond het fenomeen van internationale sociale fraude is er een heel circuit van tussenpersonen en ritselaars actief geworden dat de Belgische transporteurs helpt de wet te omzeilen.
Reynaert «Het is meer dan sociale dumping of mensenhandel. Je kunt ondertussen spreken van georganiseerde misdaad. Centraal staan consultancybedrijven als SK Services in Bratislava. SK Services levert de Belgische transportbedrijven alle informatie en bijstand. Het is in handen van transporteur Gehlen Schols Logistics uit het Nederlandse Kerkrade en Roland Peeters uit Zoersel, de grote man van Peethultra Transport uit Malle en ook bestuurder van Febetra, de Koninklijke Federatie van Belgische Transporteurs en Logistieke Dienstverleners.
»Een ander Slovaaks consultancybedrijf, ISC Trans, is in handen van Alain Muller, een Zwitser van Franse afkomst. Officieel is het een boekhoudkantoor, maar hij biedt de transportfirma’s kant-en-klare constructies aan in Slovakije en in Portugal. Naar aanleiding van de acties tegen Jost en Van Dievel is Muller gearresteerd en ook hij zit nu in de gevangenis.»
Muller kwam drie jaar geleden al in opspraak toen hij in een brief zijn Belgische klanten waarschuwde voor veel strengere controles. Hij suggereerde hun een aantal maatregelen om hun illegale activiteiten te verdoezelen.
HUMO Er zouden nu zelfs bedrijven actief zijn die voor de Belgische transporteurs nieuwe vrachtwagens regelen met alles erop en eraan: buitenlandse papieren, boorddocumenten en nummerplaten?
Reynaert «Dat klopt. Ze maken daarbij gebruik van leasingbedrijven zoals Max Rental Slovakia. Max Rental is gevestigd in Bratislava en wordt beheerd door Francis Dethier en Alain Faymonville, van de Waalse bouwer van opleggers Faymonville.
»Via zo’n bedrijf kun je vrachtwagens met Slovaakse papieren en nummerplaten kopen: die zijn dus ginder ingeschreven, maar ze zullen er nooit rijden, want ze worden in België opgeleverd.»
De code van Ikea
HUMO Zijn de transporteurs nu bang geworden?
Reynaert «Zeker weten. De acties van justitie en de arrestaties van directieleden zijn hard aangekomen. De werkgevers publiceren nu artikels met tips in de ledenbladen over wat mag en wat niet. En ze vertellen hun werknemers wat die wel en niet mogen zeggen tegen de sociale inspecteurs en de politie. De vrachtwagens worden ook steeds vaker verborgen op afgesloten privéterreinen, en de chauffeurs mogen er niet meer uit. De bedrijfsleiders werken ook steeds vaker met stromannen en proberen zelf uit beeld te blijven.
»De transporteurs proberen ook hun systemen aan te passen. Vroeger werd alles rechtstreeks vanuit België geregeld en gaf het Belgische hoofdkwartier de opdrachten aan de chauffeurs. Nu wordt de rittenplanning nog altijd opgemaakt in België, maar die wordt vervolgens naar de vennootschap in het buitenland gemaild. Die brieft dan de lokale chauffeurs, zodat het lijkt alsof die vennootschappen onafhankelijke transportondernemingen zijn. Maar in bijvoorbeeld Slovakije zit meestal alleen maar een bediende voor alle postbusvennootschappen op dat adres.»
HUMO Zijn er intussen bedrijven tot inkeer gekomen?
Reynaert «Ja, Bevertrans uit Veldegem heeft zijn Poolse chauffeurs nu Belgische contracten gegeven.»
HUMO Maar ook de klanten dragen een verantwoordelijkheid?
Reynaert «Jarenlang heeft Transport Hendrickx uit Hulshout de transporten voor IKEA in de Benelux uitgevoerd. Ze reden van de IKEA-vestiging in Dordrecht naar die in Breda, Wilrijk en Zaventem. Hendrickx reed met Belgische chauffeurs, maar het speelde de contracten met IKEA kwijt aan transportbedrijf Gilbert De Clercq uit Temse, die een veel goedkopere offerte had ingediend met zijn Slovaakse tak Gilbert De Clercq Slovakia. Die vennootschap rijdt met goedkope Bulgaarse chauffeurs. Ze worden met bussen vanuit Bulgarije aangevoerd en moeten hier drie maanden in hun vrachtwagen leven. En dat gebeurt bij alle transporteurs die in Europa voor IKEA rijden.
»Wij zijn met onze internationale vakbond al een paar keer in Malmö gaan praten met de directie van de Zweedse meubelgigant om hen duidelijk te maken dat ze mee verantwoordelijk zijn. Maar ze zwaaien met hun interne ethische code en houden vol dat ze geen wetten overtreden. We hebben voorgesteld om samen controles uit te voeren, maar daar zijn ze niet op ingegaan. Er zijn nu nieuwe gesprekken met IKEA gepland. Hopelijk komen ze dan tot betere inzichten.»
