‘Drugs, brandstichtingen, moorden’. Hoe keurige zakenmannen Limburg in hun greep houden

Operatie Costa, het onderzoek dat vorige week een criminele organisatie blootlegde waarvan ex-rijkswachter Willy Van Mechelen (77) het stralende middelpunt lijkt te zijn, is wellicht één van de succesvolste antidrugsoperaties ooit in ons land. Hebben we dat te danken aan het feit dat deze keer niet de Antwerpse politie en justitie aan de stuurknuppel zaten, maar de Limburgse?

Operatie Costa begon zoals drugsonderzoeken de jongste jaren vrijwel altijd beginnen: met de onderschepping van 2,8 ton cocaïne in de haven van Antwerpen, verstopt in een lading houtblokken uit Costa Rica. Maar ze eindigde zoals drugsonderzoeken al te zelden eindigen: snel, en met een uitkomst die in minstens twee opzichten opmerkelijk is. Eén: per hoge uitzondering kwam niet alleen de bodem, maar ook de top van een grote drugsorganisatie in beeld. Twee: die top blijkt een Vlaamse beleggingsclub te zijn en géén zootje Marokkaans ongeregeld. En al even opvallend: het Limburgse parket en de Limburgse federale gerechtelijke politie (FGP) hebben in dit onderzoek het voortouw genomen, en dus niet het Antwerpse gerecht. Zijn Guido Vermeiren, de Limburgse procureur des konings, en Kris Vandepaer, de chef van de FGP Limburg, slimmer en doortastender dan hun Antwerpse collega's?

GUIDO VERMEIREN (glimlacht) «Nee. Wij proberen altijd de top mee in beeld te brengen, en dat is al een paar keer gelukt. Als het over drugshandel gaat, maken de mensen zich terecht zorgen over het geweld dat drugsbendes gebruiken, maar ze maken zich niet druk genoeg over het geld waarmee zulke clans de economie vergiftigen en ontwrichten. In Operatie Costa hebben we zowel de 'uithalers' in de Antwerpse haven als de organisatoren van de trafiek en de investeerders achter de schermen kunnen identificeren. Dat kon alleen maar door een goede samenwerking tot stand te brengen tussen de parketten en de FGP van Limburg en Antwerpen én het federaal parket. Dat leidde tot meer slagkracht en een beter resultaat.»

HUMO Had het dan niks te maken met een specifiek Limburgse aanpak?

VERMEIREN «Daar had het óók mee te maken. Wij zoeken altijd heel gericht naar de financiers van de drugstrafieken. Limburg heeft geen wereldhaven, maar hier zijn wel mensen die investeren in de trafiek. Mensen die misschien nog nooit een gram cocaïne van dichtbij hebben gezien, maar die wel grote geldsommen betalen om drugs hierheen te halen en ze vervolgens verder te verdelen. Daardoor voeren wij doorgaans een ander soort onderzoek dan onze Antwerpse collega's en focussen wij meer op de top van de organisaties. In het geval van Operatie Costa liep er een spoor van de in beslag genomen cocaïne in Antwerpen naar een firma in Maasmechelen. Zo zijn wij betrokken geraakt bij het onderzoek.»

HUMO Die inbeslagname dateert van eind 2019. Amper negen maanden later rolden jullie de organisatie op. Uitzonderlijk snel. Was het poepsimpel?

KRIS VANDEPAER «We waren goed voorbereid. De nieuwe directeur-generaal van de FGP, Eric Snoeck, focust op een goede beeldvorming van georganiseerde criminaliteit. Op basis daarvan, en in nauw overleg met de procureurs-generaal, kunnen de onderzoeksprioriteiten bepaald worden. Onze kerntaak in Limburg is georganiseerde misdaad bestrijden. Wij baseren ons daarvoor op die beeldvorming, wat betekent dat we terreinkennis opbouwen en achterhalen wat er speelt en wíé er speelt. Toen die Maasmechelse firma in beeld kwam, konden we daarop terugvallen. Er vielen onmiddellijk een paar namen die ons vertrouwd in de oren klonken. Daardoor is het snel gegaan.»

HUMO Vlaamse namen, op een lid van de beruchte Aquino-clan na. Terwijl we in Antwerpen vrijwel uitsluitend Marokkaanse namen tegenkomen als het over cocaïnetrafiek gaat. Was dat een verrassing?

VANDEPAER «Voor ons niet. Het zijn mensen met een zeker palmares die we al in het vizier hadden. Maar ik vermoed dat ik er een verklaring voor heb. Een goede criminele ondernemer wil twee dingen: veel geld verdienen en onder de radar blijven. Dat betekent dat hij of zij bij voorkeur samenwerkt met mensen die betrouwbaar zijn én die zo min mogelijk in de kijker lopen. Als je nu een Marokkaanse of Turkse bende inschakelt die verantwoordelijk wordt gehouden voor aanslagen - met of zonder granaten - wordt het moeilijk om niet in de kijker te lopen. Het risico wordt met de dag groter. Vlamingen in de drugshandel zijn in het algemeen iets voorzichtiger, zij proberen meer low profile te blijven. Wie hogerop raakt in de hiërarchie, gedraagt zich als een normale zakenman.»

VERMEIREN «Wat nu ook weer niet wil zeggen dat we voortaan alleen nog maar naar Vlamingen of Belgen moeten kijken, hè. De drugstrafiek is bij uitstek een internationale aangelegenheid.»

HUMO Verschuift de drugshandel van Antwerpen, waar de druk wordt opgevoerd, naar Limburg en naar de haven van Gent?

VANDEPAER «Criminele ondernemers doen aan risicospreiding. De ene keer laten ze hun trafiek via Antwerpen lopen, de andere keer via Rotterdam, Hamburg, Italië of Spanje. Maar een haven zullen ze altijd nodig hebben om grote ladingen aan land te krijgen. En organisaties van buiten Antwerpen maken ook gretig gebruik van Antwerpse bendes om hun drugs de haven uit te krijgen. De havenproblematiek, die moeilijk te beheersen is, is dus niet louter een Antwerps verhaal.»

VERMEIREN «Wat mij een beetje stoort, is dat men het vrijwel uitsluitend over cocaïne en Antwerpen heeft wanneer het in dit land over drugs gaat. Men schijnt te vergeten dat de drugsbusiness nog tal van andere takken heeft, waar mensen ook sloten geld mee verdienen. Synthetische drugs, bijvoorbeeld: xtc, MDMA en aanverwanten.»

HUMO Waarvan Limburg een gekende productiefaciliteit is.

VERMEIREN «Absoluut, en op zeer grote schaal! Van de labo's in dit land waar synthetische drugs worden gemaakt, bevindt naar schatting 70 procent zich in Limburg. Wij maken ons daar grote zorgen over. Vanwege het gevaar voor de gezondheid dat aan zulke drugs verbonden is, vanwege het grof geld dat ermee verdiend wordt en dat deels wordt witgewassen in onze economie, maar zeker ook vanwege de vele drugsafvaldumpingen in de vrije natuur. Dat afval is aartsgevaarlijk en kan een enorme impact hebben op het milieu en op de gezondheid van de mensen die ermee in aanraking komen. Maar nooit lees ik in een beleidstekst dat we dringend meer mensen en middelen moeten vrijmaken om die kanker te bestrijden.»

HUMO Zo te horen heeft Limburg een minstens even groot drugsprobleem als Antwerpen.

VERMEIREN «Het is enorm. Er is hier de grensproblematiek: de intense verwevenheid van onze drugsscene met de Nederlandse. Er is de aanwezigheid van diverse motorbendes in Limburg, waarvan sommige betrokken zijn bij de drugshandel. Er is de Italiaanse connectie, die historisch te verklaren is vanuit ons mijnverleden...»

VANDEPAER «Niet alleen in Antwerpen zijn afrekeningen binnen drugsclans schering en inslag. In Limburg telden we er in 2018 bijna 40, in 2019 nog 33 of 34. Granaataanslagen, brandstichtingen, schietpartijen en moorden. Uit een onderzoek dat we begin dit jaar samen hebben gevoerd, bleek dat er ook Limburgers betrokken waren bij de aanslagen in Antwerpen.»

HUMO Niet verwonderlijk dat u op de persconferentie over Operatie Costa meer mensen en middelen hebt gevraagd voor de bestrijding van de georganiseerde misdaad, meneer de procureur. Waaraan zou u die besteden?

VERMEIREN «Om u een idee te geven hoe groot de uitdagingen zijn: in april en mei, toen Operatie Costa in volle gang was, kregen we hier te maken met de ontvoering en gijzeling van een 13-jarige jongen uit Genk. Ruim veertig dagen lang hebben we toen met man en macht aan die zaak gewerkt. Met succes: de jongen is ongedeerd naar zijn familie kunnen terugkeren en de vermoedelijke daders zijn gevat. Maar terwijl wij ons daarmee bezighielden, hebben we enkele grote drugsonderzoeken op de plank moeten laten liggen, gewoon omdat we niet voldoende capaciteit hadden. Dat is maatschappelijk onverantwoord.»

VANDEPAER «De concurrentie tussen de drugsbendes neemt toe, het geweld ook. We hebben steeds meer speurders nodig om daartegen op te treden. Daardoor komen we aan sommige dingen helemaal niet meer toe: mensensmokkel, mensenhandel, wij doen daar omzeggens niets aan. Ook dat is maatschappelijk onverantwoord.»

VERMEIREN «Wij hebben dus meer speurders en drugsmagistraten nodig, maar ook meer financieel magistraten die achter het geld van de drugscriminelen aan gaan. Geld verdienen is hun doel, dat geld afpakken moet het onze zijn.»