'Dwars door Amerika': het fietsexploot van Wouter Deboot

‘Dwars door Amerika’, de maandenlange fietstocht die Wouter Deboot voor het reportagemagazine ‘Iedereen beroemd’ ondernam, heeft meer opgeleverd dan een stevig paar kuiten, 41 fraaie televisiemomenten en een gelijk- namig boek. Nieuwe inzichten, bijvoorbeeld. ‘Pas wanneer je alle luxe en comfort weghaalt, kom je tot de essentie.’

'Met de tanden van iedereen die ik in Kentucky heb ontmoet, kun je net één gebit maken'

HUMO Het eerste hoofdstuk van je boek heet ‘En toen kwam Trump’ en ook hier kunnen we er niet omheen. Trump maakte van Amerika een land dat migrantenkinderen opsluit in ijzeren kooien. Had je dat als Amerika-lover zien aankomen?

Wouter Deboot «Amerikanen zijn een volk van migranten, daar zijn ze zich zelf goed van bewust, en toch hanteren ze zulke barbaarse methodes? Ik kan dat gewoon niet vatten. Maar het is ook weer typisch: je krijgt nooit écht hoogte van Amerika. Het land is een opeenstapeling van contrasten: de progressieve kuststaten en het conservatieve binnenland, extreme religie en atheïsme, straatarm en schatrijk, of mooi en lelijk...

(hoofdschuddend) »Man, ik heb daar een hoop lelijke mensen gezien! Met de tanden van iedereen die ik in Kentucky heb ontmoet, kun je net één gebit maken. Dat is een Amerikaans grapje, maar ik kan nu bevestigen dat het klopt.»

HUMO Je fietste drie maanden lang door tien verschillende staten. Was politiek een te mijden onderwerp?

Deboot «Ik ben er bewust niet te diep op ingegaan, anders was ‘Dwars door Amerika’ een politieke show geworden. Maar politiek leeft er en de verdeeldheid is nog nooit zo groot geweest: ofwel ben je helemaal vóór, ofwel helemaal tegen Trump. Iemand zei daarover: ‘The land makes the people.’ De toekomst van een Amerikaan die opgroeit in de bergen van Kentucky ligt in de steenkoolmijnen en alléén daar. Obama heeft die industrie opgedoekt, Trump heeft ze weer geopend. Hij is dus de man die brood op de plank brengt. De omgeving bepaalt alles.»

HUMO Waar en wanneer ben je verliefd geworden op Amerika?

Deboot «Als tiener zoog ik al de Amerikaanse cultuur op: ik droeg T-shirts van Nirvana en Pearl Jam en keek naar ‘The Fresh Prince of Bel-Air’, ‘MacGyver’ en de films van Quentin Tarantino. Maar de echte klik kwam er toen een Texaanse jongen via een uitwisselingsproject in mijn klas in het College van Tielt terechtkwam. We begonnen met vrienden muziek te maken, ik als drummer en hij als zanger-gitarist. Al vlug rees het waanzinnige idee om met onze band Rosy Palm & the Hugh Jazz Band (spreek uit als ‘Huge Ass Band’, red.) op tournee te gaan in Amerika. We reisden door vijf staten en speelden er in kerken, cafés en op campings, of gewoon bij mensen thuis in de tuin. Mijn ogen gingen er open: Amerika was een land zoals ik het voordien alleen nog maar gedroomd had. Er is altijd wel iets te beleven. Amerikanen zijn een volk van reizigers: ze vragen niet alleen spontaan naar jouw verhaal, ze vertellen ook heel graag hun eigen geschiedenis.

»In de jaren nadien keerde ik nog verschillende keren terug: naar de Appalachen in het binnenland, maar ook naar de woestijnen in het westen en de verpauperde indianenreservaten tegen de Mexicaanse grens. Terug in België viel het me telkens weer op hoe beperkt onze kennis van Amerika is. Na de presidentsverkiezing van Trump werd de berichtgeving zo mogelijk nog eenzijdiger. Toen wist ik het zeker: ik moest Amerika tonen zoals ik het had leren kennen.»

HUMO En dus spring je op de fiets voor een tocht van 7.000 kilometer?

Deboot «Ik heb altijd graag gefietst. Mijn opa kocht me ooit mijn eerste fiets, een blauwe Comati. Dat is geen chic Italiaans merk, maar gewoon de afkorting van Cools Marcel uit Tielt (lacht). Het begin was moeilijk: op mijn eerste fietstocht als kind viel ik in een bedding vol brandnetels, nadien reed ik tegen een paal en op vakantie in de Ardennen reed ik in een ravijn. Maar het fietsen heeft me niet meer losgelaten. Het bood me antwoorden wanneer ik met vragen zat.»

HUMO Over welke vragen heb je het dan?

Deboot «Ik heb soms gedachten waarvan ik me afvraag of ik de enige ben die er zo over denkt. Dat heb ik altijd al gehad. De zoektocht naar antwoorden stimuleert mij om gesprekken te voeren die verder gaan dan smalltalk.

»De dagen voor mijn vertrek had ik grote twijfels. Zou ik zoveel verhalen kunnen vinden? Ik besloot dat de hele onderneming afhing mijn eigen ingesteldheid. Je krijgt wat je geeft. Omdat ik me kwetsbaar opstelde, kreeg ik kwetsbare verhalen terug. Ik heb aan vreemden dingen verteld die ik zelfs aan mijn beste vrienden niet heb toevertrouwd. Dat unieke vertrouwen maakt de reportages zo sterk. We waren passanten in elkaars leven, we praatten en merkten dat we elkaar wijzer hadden gemaakt.»

HUMO Heb je moeilijke momenten gekend?

Deboot «Mensen denken soms dat ik er een leuke vakantie heb beleefd, maar dat was het helemaal niet. Ik moest de hele dag fietsen én genoeg verhalen vinden om 41 reportages te vullen, anders was de hele trip voor niets geweest.

»In Kansas reed ik dagenlang door een eindeloze lege vlakte onder een eindeloze blauwe hemel. De zon brandde, ik had honger en dorst en ik kwam geen levende ziel tegen. Ik heb me nog nooit zo eenzaam gevoeld, maar tegelijk kon ik er de ultieme schoonheid van inzien. Pas wanneer je alle luxe en comfort weghaalt, kom je tot de essentie. In Kansas was er niets, behalve mijn eigen gedachten. Ik had net een emotionele periode achter de rug: mijn relatie van zeventien jaar was op de klippen gelopen. Soms zat ik met de tranen in mijn ogen op de fiets.

»En net dan, op de bodem van die put in Kansas, ontmoette ik bij valavond een man die met twee ezels en een kar door die leegte trok. Ik was zo uitgeput dat ik enkel mijn naam kon zeggen. ‘Bill Rodgers,’ zei hij. Hij was zwijgzaam en ik panikeerde even. Kon ik hier een reportage van maken? Gelukkig besefte ik snel dat net die stilte cruciaal was. Dat moment was het hoogtepunt van de reis.»

HUMO Hij op de ezel en jij op de fiets. Slow travel op zijn best.

Deboot «Dat je elkaar dan en daar tegenkomt, is geen toeval. We waren allebei op zoek: hij naar rust en ik naar een menselijk verhaal in die fucking middle of nowhere. Dat schept meteen een band.

»Mensen zeggen me soms dat ik door te reizen wegvlucht van problemen, maar ik zie het net andersom. Een fysieke vlucht is geen mentale vlucht. Door afstand te nemen, creëer ik de ruimte die ik nodig heb om antwoorden te vinden.»

HUMO Je klinkt alsof je nog in een verwerkingsproces zit.

Deboot «Ik ben al maanden terug, maar het verbaast me hoezeer die reis nog aan mij kleeft. Al die ontmoetingen en al die indrukken hebben me veranderd, Amerika is een deel van mij geworden. Die gesprekken over liefde, dood en leven waren universeel en zinvol, ze hebben mij verrijkt. Met de meeste van die mensen heb ik nog contact, zelfs al hebben we elkaar maar een uur gesproken. Dat betekent dat het de moeite waard was. Het cliché dat Amerikanen oppervlakkig zijn, kunnen we bij deze weggooien.»

HUMO Welke ontmoeting die het scherm niet haalde, blijft je bij?

Deboot «In Oregon sprak ik een man wiens kinderen uit drie mislukte huwelijken duizenden kilometers verder aan de Oostkust en in Mexico woonden. Zijn leven was één grote mislukking. Hoe kon zo iemand nog geloven in de liefde? Maar Amerikanen hebben een ongelooflijke mentale weerbaarheid, dat viel me telkens weer op. Na een tegenslag proppen ze hun boeltje in de wagen en bouwen ze elders een nieuw leven op. Amerika is dan ook gebouwd door pioniers, mannen en vrouwen die naar geluk zochten in onbekend gebied.

»Twee derde van mijn ontmoetingen heeft het scherm niet gehaald, maar allemaal zijn ze me even dierbaar. Het is simpel: ‘Dwars door Amerika’ was de beste ervaring van mijn leven.»