Een Afro-Amerikaan loopt 2,5 keer meer risico dan een witte Amerikaan om door de politie gedood te worden

Vier politieagenten zijn meteen ontslagen nadat op videobeelden te zien was hoe een van hen met zijn knie een man tegen de grond drukt, die meermaals laat weten dat hij geen adem krijgt. Dat leidde tot protesten in Minneapolis en roept herinneringen op aan eerdere incidenten. ‘Zwart zijn zou in de VS geen doodvonnis mogen betekenen’, sprak de burgemeester.

‘Ik kan niet ademen.’ Opnieuw en opnieuw herhaalt de man die woorden, terwijl hij gehandboeid op de grond ligt met de knie van een agent in zijn nek. De politie arresteerde de man na een oproep dat hij met vervalst geld wou betalen. Volgens het politieverslag was hij weerspannig bij zijn arrestatie en onder invloed van drugs. De videobeelden die een omstander maakte, laten daarentegen zien hoe de man in kwestie op de grond ligt, in ademnood. ‘Dit gaat me doden.’ Ook omstanders roepen de agent op om hem los te laten. De 46-jarige George Floyd overleed even later in het ziekenhuis.

Op dinsdag is het ontslag bekendgemaakt van Derek Chauvin, de agent die Floyd in een houdgreep hield en drie andere agenten die bij de interventie betrokken waren. Ondertussen circuleren op sociale media beelden die Chauvin zouden afbeelden met een rood petje met het opschrift ‘Make Whites Great Again’ of tijdens een Trump-rally. Beide beelden blijken vals.

De FBI is een onderzoek gestart naar wat er in Minneapolis is gebeurd. ‘Zwart zijn zou in de VS geen doodvonnis mogen betekenen’, zei burgemeester Jacob Frey in een emotionele toespraak. Met de uitspraak ‘zijn leven doet ertoe’ verwees hij naar de Black Lives Matter-beweging, die al jarenlang politiegeweld tegen de zwarte bevolking aan de kaak stelt. Dat alles kon niet vermijden dat ’s avonds de inwoners van zijn stad de straat op gingen, nadat de videobeelden een hele dag rondgingen op sociale media. Ze scandeerden daarbij: ‘Ik kan niet ademen!’ De politie zette traangas in om hen uiteen te drijven.

Voorgeschiedenis

In Minneapolis roept het herinneringen op aan het overlijden van Jamar Clark, in 2015. De jongeman van 24 jaar werd doodgeschoten door een politieagent, waarna 18 dagen van betogingen in Minneapolis volgden, ontsierd door een schietpartij door witte racisten. De betrokken agenten werden uiteindelijk niet vervolgd. Maar het doet ook denken aan de dood van Eric Garner in New York een jaar eerder, in 2014. Garner werd eveneens door de politie in een wurggreep gehouden en herhaalde net als Floyd meermaals: ‘Ik kan niet ademen.’

Vaak bewijzen beelden in deze tijd van smartphones en sociale media hoe de officiële versie van de politie verschilt van wat op video te zien is. Het eerste voorbeeld is zelfs van voor de smartphone. Het gewelddadige optreden van de politie bij de arrestatie van Rodney King in 1991 werd vastgelegd op video en verspreid via tv-stations. Na de vrijspraak van de vier agenten braken rellen uit in Los Angeles.

Raciale en economische ongelijkheid en politiegeweld stonden plots nationaal op de agenda, tot op vandaag. Al meer dan 25 jaar worstelen de VS met het idee dat de politie disproportioneel hard optreedt tegen Afro-Amerikanen. Dat is meer dan een gevoel. Vorig jaar bleek uit wetenschappelijk onderzoek dat een Afro-Amerikaan één kans op duizend heeft om door een agent gedood te worden. Dat is 2,5 keer het risico dat een witte Amerikaan loopt.

In verschillende media, zowel in de VS als bij ons, circuleren cijfers die stellen dat de verhouding in Minneapolis, in de staat Minnesota, nog schever getrokken is. Daar zou de kans dat een zwarte verdachte wordt gedood door de politie 13 keer groter zijn dan bij wittee verdachten. Dat cijfer blijkt afkomstig van de website Mapping Police Violence, een initiatief dat politiegeweld in kaart probeert te brengen, op basis van de incidenten die gerapporteerd worden in de media. Voor Minneapolis gaat het echter om acht dodelijke incidenten tijdens de afgelopen jaren – een hoog cijfer, maar te laag voor betrouwbare berekeningen over verhoudingen.

Etnisch profileren

Volgens criminologe Sofie De Kimpe (VUB) is het probleem met onevenwichtige behandeling van zwarte Amerikanen voor een deel het gevolg van de beperkte vertegenwoordiging van Afro-Amerikanen in het politiekorps. ‘Het gaat vaak over politiekorpsen die dominant wit zijn tegenover een zwarte populatie.’

Het korps van Minneapolis kampt al jaren met een tekort aan agenten uit etnische minderheden. Een audit wees vorig jaar nog maar op het probleem. Bovendien zou maar 8 procent van de agenten in de stad zelf wonen, de rest komt uit minder diverse voorsteden.

Een probleem dat eraan gelieerd is, is dat van etnisch profileren. Uit het real-time dashboard van het politiekorps zelf, blijkt dat van de 14.000 voertuigen die dit jaar zijn tegengehouden, 39 procent een zwarte bestuurder heeft en 19 procent een witte. De verhouding in de hoofdzakelijke witte stad is echter eerder 20 tegen 60.

Dat zoiets zijn weerslag kan hebben op de attitudes in een korps, zou kunnen blijken uit een recent onderzoek van het Pew Research Center. Daaruit blijkt dat witte agenten overwegend vinden dat dodelijke incidenten met zwarten geïsoleerde voorvallen zijn, terwijl de meerderheid van de zwarte agenten net denkt dat die deel uitmaken van een breder probleem.

Ook in ons land viel onlangs een dode te betreuren bij een politieoptreden in Brussel. De 19-jarige Adil kwam in april om het leven toen hij op de vlucht sloeg bij een coronacontrole van de politie. Spandoeken met opschriften als ‘gerechtigheid voor Adil’ zijn in Brussel door de politie van gevels verwijderd.

(DM)