Een geheime wereldregering, de Illuminati of zelfs menselijke reptielen: hoe de Great Reset een complottheorie over werelddominantie werd

In vooral extreem-rechtse kringen zingen verhalen rond dat de mondiale elite bezig is door middel van totale werelddominantie haar ultralinkse ideeën door te drukken. De grootste boosdoener: het World Economic Forum in Davos. Laat dat nou maandag weer van start zijn gegaan.

‘De boeren zijn het eerste slachtoffer van de Great Reset’, twitterde het Nederlandse Forum voor Democratie in juli. Met een druk op de knop wil de mondiale elite het boerenland vervangen door een ‘multiculturele stadstaat vol met windmolens’. Het was er een verhaal dat er grif in ging: op menige omgekeerde vlag werd de slogan Great Reset geborduurd.

De Great Reset is een complottheorie waarin beweerd wordt dat de mondiale elite onder leiding van het World Economic Forum (WEF) in Davos kritische burgers monddood wil maken om de macht te grijpen en een extreem-linkse agenda door te voeren. Daarbij zou de coronapandemie worden gebruikt om burgers te controleren en te knechten.

Maandag begon de 23ste editie van het World Economic Forum. Regeringsleiders, topondernemers, bankiers, investeerders, wetenschappers en opiniemakers ontmoeten elkaar in het Zwitserse skioord Davos om te praten, te netwerken en te lobbyen. Davos lag altijd onder vuur van links, als de jaarlijkse hoogmis van het neoliberalisme, een feest voor plutocraten die met klimaatverwoestende privéjets werden ingevlogen. Maar de laatste jaren is het linkse antiglobalisme overstemd door de extreem-rechtse populistische internationale. De oprichter van het World Economic Forum, de inmiddels 84-jarige Duitse econoom Klaus Schwab, wordt voorgesteld als een sinistere marionettenspeler die wereldleiders aan zijn touwtje heeft en vanaf zijn berg in Zwitserland een aanval op de vrijheid beraamt.

Onschuldig begin

Het verhaal van de Great Reset begon schijnbaar onschuldig in juni 2020. Samen met de toenmalige Britse kroonprins Charles lanceerde Schwab het initiatief voor een omwenteling van de wereldeconomie. De coronapandemie bood een uitgelezen kans voor een Great Reset die de wereld groener, slimmer en eerlijker moest maken, aldus Schwab en prins Charles. Het pleidooi vond een zekere weerklank. Aan het einde van 2020 schreef ‘de Volkskran’t dat de Nederlandse elite een great reset wilde, een duurzame en rechtvaardige versie van het kapitalisme.

Maar in de tussentijd was het idee gekaapt door extreem-rechts in de Verenigde Staten. ‘Het is plan is duidelijk’, zei tv-presentator Glenn Beck. ‘De complete verwoesting van de kapitalistische economie en de hervorming van de westerse wereld.’ Een andere conservatieve commentator, Candace Owens: ‘Ze gebruiken covid om communistisch beleid door te voeren.’

Wat de elite hier sympathiek vond, werd door rechts Amerika als een bedreiging gezien. Schwabs pleidooi voor sociaal verantwoord ondernemen werd opgevat als een inbreuk op de economische vrijheid. Zijn roep om internationale samenwerking, op het gebied van klimaat en gezondheid, werd gezien als een aantasting van de Amerikaanse soevereiniteit. In coronatijd werd het wantrouwen tegen de Great Reset aangejaagd door Schwabs geloof in vaccinatie en surveillancetechnologie die de verspreiding van het virus moest voorkomen door burgers te volgen, al zei hij de zorgen over privacy te delen.

Nederlaag Donald Trump

Het geloof in de kwaadaardigheid van de Great Reset nam een grote vlucht toen Donald Trump in november 2020 de Amerikaanse presidentsverkiezingen verloor. De Great Reset was in volle gang: in haar strijd tegen ‘het volk’ had ‘de mondiale elite’ een gewillige dienaar naar voren geschoven, Joe Biden.

Op sociale media nam het complot steeds wildere vormen aan. De vrijmetselaars zaten erachter, en de Joden natuurlijk. Klaus Schwab was trouwens een onechte afstammeling van de Joodse bankiersfamilie Rothschild. De factcheckers hadden er hun handen vol aan. In zijn boek Covid 19: The Great Reset uit 2020 zou Schwab geschreven hebben dat er tegen 2050 vier miljard ‘nutteloze eters’ geëlimineerd moesten zijn door honger, oorlog en epidemieën. Onjuist, concludeerde persbureau Reuters: de bewuste passage was niet van Schwab, maar kwam uit het complotboek Conspirators’ hierarchy van John Coleman.

Het World Economic Forum zou een vorm van communisme willen opleggen, getuige Schwabs uitspraak: ‘Je zult niets bezitten. En je zult gelukkig zijn.’ In werkelijkheid werd deze uitspraak gedaan in 2016 door de Deense sociaal-democraat Ida Auken, die deelnam aan een discussie tijdens het World Economic Forum. In een toekomstvisie beschreef ze een wereld waarin consumptiegoederen niet meer gekocht, maar gedeeld of gehuurd zouden worden.

Intense haat

Het verwijt dat het World Economic Forum een extreem-linkse agenda wil doorvoeren is curieus, omdat de organisatie wordt gesteund door grote bedrijven als Microsoft, Amazon, Shell, Coca Cola en Pfizer. Maar in het spiegelpaleis van de complottheorie is niets wat het lijkt en wordt elke ontkenning of weerlegging opgevat als een bewijs dat de elite de waarheid probeert te verdoezelen. Ook de notoire complotdenker Alex Jones, die later veroordeeld werd wegens het ontkennen van een schietpartij op een basisschool in het Amerikaanse Sandy Hook, schreef een boek over de Great Reset. ‘Alex Jones is de meest gecensureerde man op de planeet’, zo prees zijn uitgever het aan. ‘U zou zich moeten afvragen waarom dat zo is.’

De ideeën van Schwab zijn niet bijzonder nieuw en voor de meeste mensen ook niet erg controversieel, maar ze roepen bij sommigen een intense haat op. Die komt voort uit de al langer bestaande onvrede over de globalisering, en de macht van grote internationale bedrijven en instituties die zich aan de controle door de nationale democratie onttrekken. Voorheen was die onvrede vooral te vinden bij links, nu bij extreem-rechts. Voor aanhangers van Donald Trump is het World Economic Forum een vehikel voor een mondiale elite die de natiestaat uitholt en ‘het volk’ haar multiculturele, internationaal georiënteerde levensstijl wil opleggen. Globalisering werd altijd gezien als een onpersoonlijke en ongrijpbare kracht. Maar met de Great Reset heeft zij een gezicht gekregen, dat van Klaus Schwab, ‘een in steenkoolengels brabbelende figuur die ontsnapt lijkt uit een James Bond-film’, zoals de voormalige Forum-senator Paul Cliteur hem omschrijft.

Neoliberale broedplaats

Er wordt zo veel onzin over het World Economic Forum verkondigd dat gerechtvaardigde kritiek nauwelijks meer hoorbaar is, schreef de linkse Canadese activist Naomi Klein op de Amerikaanse website The Intercept. Het World Economic Forum is meer dan zomaar een praatclub. Als broedplaats voor neoliberale ideeën en praktijken heeft het Forum zeker invloed gehad. Zijn toonaangevende Global Competitiveness Index droeg bij aan de concurrentie tussen landen die bedrijven wilden aantrekken met lage belastingen en deregulering.

Schwabs pleidooi voor sociaal verantwoord ondernemen klinkt reuze sympathiek, zeggen critici. Maar als grote bedrijven worden ingezet voor het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals Schwab wil, krijgen multinationals juist meer macht, zonder dat daar democratische controle tegenover staat.

Naomi Klein ziet de Great Reset bovenal als een gigantische publicrelationsoperatie. Klaus Schwab zag de negatieve gevolgen van het neoliberalisme, aldus Klein, en besefte tijdig dat ‘de hooivorken de poorten zouden bestormen als Davos niet wat goede doelen zou toevoegen’. Daarom wekken ‘de grote winnaars van het systeem’ in Davos de indruk dat ze bereid zijn ‘vrijwillig hun hebzucht opzij te zetten’ om de crises van het kapitalisme aan te pakken. Door een idealistisch gezicht te trekken, hopen zij ingrijpen door de overheid te voorkomen.

Davos is een rookgordijn, meent ook historicus Rutger Bregman, die op het World Economic Forum van 2019 furore maakte door voor hogere belastingen te pleiten. ‘Het is wel ironisch dat iets wat ik zie als marketingpraat wordt opgevat als een wereldwijd complot’, zei Bregman vorig jaar in ‘Het Financieele Dagblad’.

Het World Economic Forum heeft invloed en beschikt over een groot netwerk, maar voor de stelling dat het daadwerkelijk aan de touwtjes zou trekken bestaat geen enkel bewijs. Toch hoeft de Great Reset niet te verbazen: ook in het verleden geloofden mensen in een allesomvattend mondiaal complot. Aan het begin van de 20ste eeuw doken de Protocollen van de Wijzen van Zion op, een vervalsing van de tsaristische geheime politie die moest bewijzen dat de Joden de macht wilden overnemen. In 1954 organiseerde prins Bernhard voor de eerste keer de Bilderbergconferentie, waar topmensen uit Amerika en Europa spraken over trans-Atlantische broederschap en de strijd tegen het communisme. Ook deze elitaire praatclub werd door sommigen gezien als een geheime wereldregering.

Reptielen

Nog onwaarschijnlijker is het geloof in de Illuminati, een genootschap uit Beieren dat in 1784 werd verboden maar volgens sommige complotdenkers de wereld beheerst. In de versie van de Brit David Icke bestaan deze illuminati zelfs uit reptielen die een menselijke gedaante kunnen aannemen, een verhaal dat onlangs werd herhaald door Forum-leider Thierry Baudet.

Het voordeel van alomvattende complottheorieën is dat ze altijd en overal gebruikt kunnen worden. Over de moord op John F. Kennedy is zelfs de meest verstokte complotdenker onderhand wel uitgepraat, maar de Great Reset kan eindeloos worden gerecycled, van corona tot de boeren, van 5G tot de oorlog in Oekraïne. De aanwijzingen voor de bemoeienis van Klaus Schwab en het World Economic Forum zijn overal, voor wie ze maar wil zien. Zo is de Great Reset het duizenddingendoekje onder de complottheorieën.

Klaus Schwab heeft het zijn tegenstanders ook wel gemakkelijk gemaakt met zijn metafoor van de Great Reset, alsof de wereld kan worden getransformeerd door een druk op de knop in Davos. Het World Economic Forum gaf het zelf toe in een video uit 2021: ‘Deze slogan is niet goed ontvangen.’

_(VK)