Een half jaar vaccinatieclichés: de rem, de pauzeknop en het koffiedik

Mei is de maand waarin de vaccinatiecampagne overal versneld wordt. Terwijl bijna één op de vier Belgen al een eerste inenting heeft gehad, blijkt intussen dat de taal in de kranten en de tv-journaals een injectie aan clichés en een zware dosis gemeenplaatsen en platitudes heeft gekregen. Een terugblik op het voorbije vaccinatiehalfjaar: 'Het is koffiedik kijken waarom de pauzeknop on hold is gezet.'

DE STRATEGIE

Elk land heeft zijn vaccinatiestrategie. Die moet steeds herzien kunnen worden omdat leveringen niet of slechts gedeeltelijk plaatsvinden. Op dat moment wordt de strategie van een land danig op de proef gesteld. Soms wordt de strategie van een land stevig doorkruist. En heel vaak rijzen er flinke vraagtekens.

DE CAMPAGNE

De vaccinatiecampagne is te vergelijken met het besturen van een groot schip op een ietwat onvoorspelbare zee. Eerst raakt de campagne slechts langzaam op kruissnelheid. Daarna komt ze op stoom en vervolgens draait ze stilaan op volle toeren. Dan komt er tegenwind door een leveringsprobleem. Het tempo stokt of hapert, maar vervolgens wordt het weer opgedreven. Fors opgedreven. Zo kan de campagne algauw weer op volle toeren draaien. Eind april stond deze titel in De Morgen: 'We zitten mooi op koers'. Heel wat arme ontwikkelingslanden moeten helaas wel roeien met de riemen die ze hebben.

HET DORP

Het vaccinatiedorp verrijst aan de rand van de stad en wordt in sneltempo afgewerkt. Dan is het wachten op de eerste bezoekers. Die komen mondjesmaat. Het blijkt dat het computersysteem nog over oude adressen beschikt.

HET LEVERTEMPO

Als de leveringen van vaccins haperen, dan gebeuren die in een lager tempo. Leveringen kunnen ook wisselvallig of ineens onzeker zijn. Men heeft dan te kampen met bevoorradingsproblemen en er rijzen alweer flinke vraagtekens, deze keer bij het afgesproken levertempo.

HET ROET

De onregelmatige leveringen strooien roet in het eten. Ook de geplande timing wordt in de war gestuurd en de streefdatum komt onder druk te staan. Wanneer er weer wordt geleverd, dat is voorlopig koffiedik kijken. Het koffiedik kijken is een wat vage manier van naar de toekomst te kijken die in haast alle Europese landen wordt toegepast.

Als grote leveringen uitblijven, dan spreekt men van een opdoffer en van een gigantisch probleem. Wat een week geleden nog een waterdicht scenario was, is nu een debacle, een vaccinatiefiasco.

DE PAUZEKNOP

Het is een wedloop tegen de tijd om iedereen gevaccineerd te krijgen, maar af en toe is er nood aan een adempauze. Daarvoor beschikt elke instantie, van de top van de Europese Commissie tot het kleinste gemeentebestuur aan de Belgische kust, over een pauzeknop. Niemand heeft die knop ooit gezien, maar intussen is hij niet meer weg te denken uit onze vaccinatiemaatschappij. Bij de minste bedenktijd die een overheid nodig heeft, wordt de knop ingedrukt.

OP DE REM

Naast de pauzeknop is er ook de rem. Als het gebruik van een vaccin om medische redenen tijdelijk wordt opgeschort, dan gaat de overheid op de rem staan. Wielrenners vliegen in de remmen, een hogere instantie gaat op de rem stáán.

De rem is een machtig instrument. Ze is in handen van de regering, de onderwijskoepels en de virologen. Sommigen willen de rem eerder lossen. Dat zijn Waalse politici en politici in Middelkerke.

Als de overheid op de rem gaat staan, dan wordt de campagne met een bepaald vaccin on hold gezet. Aangezien vaccins koel bewaard worden, wordt een campagne ook weleens tijdelijk in de diepvriezer gestopt. De afkoelende diepvriezer is nodig omdat het vaccin zwaar onder vuur is komen te liggen.

DE HESJES

Om de vaccinatie te illustreren begeeft de reportageploeg van het tv-journaal zich naar het vaccinatiedorp. Het doel: beelden maken die nog maanden kunnen meegaan in de journaals. De tv-ploeg filmt bij voorkeur de plaatselijke medewerkers (stewards), die een geel fluohesje dragen en die alles in goede banen leiden. De goede banen zijn aangeduid met de letters A, B, C en D. De stewards zijn erg talrijk en doen grote inspanningen om elkaar niet voor de voeten te lopen.

DE FLESJES

Om de serieproductie van vaccins in beeld te brengen, begeeft de reportageploeg zich naar de lopende band waar de flacons aanschuiven. De flacons hebben een paarse dop en ze zijn gehaast. In hun haast botsen ze tegen elkaar aan, jaja, het is dringen om bij de mensen te raken! De laatste weken zie je naast flacons met een paarse dop ook flacons met een lichtblauwe dop. De regisseur van het journaal heeft om afwisseling gevraagd.

DE CONTRACTEN

De Europese Unie sluit contracten af met de vaccinproducenten. Die contracten lijken niet bindend te zijn. Als het contract zegt dat er 120 miljoen dosissen geleverd worden, dan worden er 30 miljoen geleverd. Bij 180 miljoen zullen het er minder dan 90 miljoen zijn.

Als producenten door de Europese Unie op hun contractuele verplichtingen worden gewezen, dan beloven zij om hun 'uiterste best te doen' (de CEO van AstraZeneca). Als een producent zijn leveringen opschort, dan spreekt hij over 'proactief uitstellen' (de CEO van Johnson & Johnson).

DE PERSCONFERENTIE

In haar persconferenties zal de nationale regering zoveel mogelijk op de vlakte blijven wanneer zij spreekt over verlate leveringen. Er is een probleem, dat wordt onderkend, maar het heeft verder weinig invloed op onze vaccinatiestrategie. Meer nog, de strategie komt zelfs niet in het gedrang, we zitten nog steeds op schema. België is bij de beste vijf schema's in Europa!

ASTRAPERENSAP

Aanvankelijk werden de vaccins naar de fabrikant genoemd: Johnson & Johnson, Pfizer/BioNTech, Moderna en AstraZeneca. In het begin sprak men zelfs eerbiedig van AstraZeneca/Oxford, dat gaf het Brits-Zweedse vaccin iets meer allure. Maar door de niet-nageleefde contracten en de ophef over zijn medische bijwerkingen kreeg het vaccin tegenwind.

Zo'n tegenwind komt opzetten en gaat niet gauw liggen. In de kranten is dan nog beleefd sprake van de perceptie bij de publieke opinie, die het heeft over een 'tweederangsvaccin'. De volksmond is veel strenger. De volksmond die ik hoorde, spreekt over AstraPerensap, Astravanmegat en AldiZeneca. Ooit zal die volksmond zich juridisch moeten verantwoorden (een schadevergoeding van 2 miljard dollar!).

DE VACCINATIEGRAAD

Soms neemt het vertrouwen van de bevolking af om zich te laten vaccineren. De vaccinatiegraad daalt door alarmerende berichten. De taskforce komt met spoed bijeen en vervolgens wordt beslist om transparanter te communiceren en aldus het vertrouwen van de bevolking te herstellen. Een week later meldt de overheid dat de vaccinatiegraad algemeen gesproken weinig hinder ondervindt.

DE COMMENTAAR

Als een farmabedrijf commentaar geeft op de uiterst zeldzame bijwerkingen, dan zal het dat in uiterst beperkte bewoordingen doen. Zoals: 'De veiligheid van de patiënten is ook onze hoogste prioriteit', of: 'De resultaten moeten nog gevalideerd worden door de experts.' Wat die experts dan besluiten, is kort samen te vatten: de nadelen wegen niet op tegen de voordelen.

HET PRIKTEMPO

Aanvankelijk was het ernst, die vaccinatie. En om die ernst te onderstrepen, werd er gesproken van het toedienen van een vaccin, het geven van een inspuiting of het bezorgen van een inenting. Maar toen de vaccinatie op kruissnelheid kwam, ontstond de prik. Ineens was er een prikdorp en een priktempo en werden er dertigduizend prikken op een dag gegeven. Uit een flesje komen zes, soms zeven prikken. Die piepkleine flesjes worden niet langer door farmabedrijven, maar door farmareuzen geleverd. Nog even en de vaccinatie gaat met zevenmijlslaarzen vooruit.