Een hels karwei: Mauro Pawlowski eert 'Nacht en ontij' van Boudewijn de Groot

In 1969 verraste Boudewijn de Groot vriend en vijand met ‘Nacht en ontij’, een experimentele plaat met slechts één kort nummer, ‘Babylon’, en twee lange, ‘Heksensabbath 1’ en ‘Heksensabbath 2’. Toen met gefronste wenkbrauwen onthaald, maar ondertussen een cultklassieker, die Mauro Pawlowski deze week integraal live brengt in de AB. Wij zetten de twee alvast samen. ‘Toen Mauro belde, was ik eerst licht euforisch. En daarna dacht ik: ‘Mijn God, waar beginnen ze aan?’’

'Onbevreesd je zin doen, dat durven artiesten vandaag veel te weinig'

Boudewijn de Groot heeft ‘Nacht en ontij’ nooit live gespeeld. Aan Mauro Pawlowski om te tonen hoe het moet, samen met het Braaknoot Ensemble, een kloeke bende met in de rangen onder meer Elko Blijweert, Pascal Deweze, Annelies Van Dinter, Jeroen Stevens en Dijf Sanders. We hebben afspraak met maker en uitvoerder in een hotel aan de bosrand in Breda, waar Boudewijn de Groot twee avonden na elkaar speelt met Vreemde Kostgangers, de Nederlandse supergroep met verder ook Henny Vrienten en George Kooymans van Golden Earring.

HUMO Gaat dat op uw leeftijd, 73 intussen, nog vlot, twee avonden na elkaar spelen?

Boudewijn de Groot «Ik krijg er alleen maar energie van. Pas op het einde van de tournee wordt het zwaar. Dan voelt het als wanneer je na een zware werkdag gaat zitten en denkt: ‘Hèhè, even rusten en dan zal het wel weer gaan.’ Maar als je gaat zitten, is het afgelopen. Je kunt beter doorgaan. Optreden is een soort medicijn. Ik heb het zo vaak gemerkt, ook bij anderen, dat ze beginnen met hoofdpijn, of ze zijn misselijk of wat dan ook, maar na vijf minuten op het podium is alles weg. En de volgende dag komt het weer terug. De euforie van het podium werkt enorm stimulerend.»

HUMO Het is relaxter en minder vermoeiend als er drie frontmannen zijn, neem ik aan?

De Groot «Ja, vooral voor mij is het anders. George is bij Golden Earring weliswaar de leider en de sologitarist, maar op het podium is hij niet de frontman. En Henny is ook onderdeel van een groep. Maar ik ben heel lang alleen op pad geweest, en als ik met een groep tourde, lag de focus ook op mij. Nu sta ik aan de zijkant een beetje mee te doen, en dat is inderdaad heel relaxed.»

HUMO Voel jij de jaren al, Mauro?

Mauro Pawlowski «Nee. Ik ben nu 47, maar het valt heel goed mee. Ik ken ook wel de sensatie van ziek op het podium stappen en op wonderbaarlijke wijze genezen. Achteraf nog een halfuur kerngezond – Bijbelse toestanden – en dan terug naar af.»

De Groot «Optreden: we kunnen het iedereen aanraden.»

HUMO Als er veel bissen gespeeld worden, weten we: ze zijn ziek.

De Groot «Dat zou zomaar kunnen, ja.»

HUMO Boudewijn, heb je er nooit aan gedacht om ‘Nacht en ontij’ zelf live te brengen?’

De Groot «Vorig jaar was er even sprake van. We waren zelfs redelijk ver gevorderd in de besprekingen, toen bleek dat het een onhaalbare kaart was. Ze wilden één of twee speciale avonden met ‘Nacht en ontij’ in het kader van het komende jubileum van de Haarlemse Stadsschouwburg, maar het project is te groot voor máár twee avonden. Je kunt het alleen uitgebreid doen, met een orkest, allerlei figuranten, videobeelden, en als het even kan ook surroundgeluid. Het werd een begroting van bijna 250.000 euro, wat voor twee avonden natuurlijk onzin is. Zelfs in het kader van een gesubsidieerd jubileum was het niet haalbaar. En behalve budgettair was het ook logistiek ondoenbaar. En toen kwam er plots van beneden de rivieren een goddelijke stem die zei: ‘Wij gaan het doen.’ (lacht) Een licht euforisch moment voor mij. Maar ik dacht ook: ‘Mijn God, waar beginnen ze aan?’ Ik vind het een dappere onderneming.»

HUMO Mauro, waar zijn jullie aan begonnen?

Pawlowski «Goeie vraag. Ik weet echter uit ervaring dat het pas interessant wordt als je je dat afvraagt. Het oorspronkelijke idee komt van mijn kompaan in muzikale esoterie, Philippe Cortens hier (die erbij zit en met wie Mauro jarenlang op Klara het fijne avondprogramma ‘Laika’ heeft samengesteld, red.). Het is wel vreemd dat we nu zitten te praten over iets wat er nog niet is. Meestal is er een plaat of zo, maar nu zijn er enkel beloftes: ‘Het komt wel in orde.’ En ik mag dan een halve Italiaan zijn – ik kan wel praatjes verkopen (lacht) – ik kan niet ontkennen dat het toch raar aanvoelt.

»We presenteren het dus als ‘Een ode aan ‘Nacht en ontij’’, omdat het technisch en budgettair onmogelijk is om het allemaal exact na te spelen. We hebben wel een strijkorkest, een actrice, veel stemmen… We zijn met elf, een uitgebreide band, kortom. In het achterhoofd hebben we ook het idee om op zomerfestivals en in clubs te gaan spelen. We willen er geen nostalgietrip van maken, maar wel de kracht, de kern, de sfeer en de subtiele muzikaliteit van die plaat weergeven.»

undefined

HUMO Hoe begin je daar concreet aan? Je belt mensen op en zegt: ‘Luister eens naar ‘Nacht en ontij’, en volgende zaterdag komen we samen’?

Pawlowski «Ja, de beste manier om ergens aan te beginnen is door eraan te beginnen. Je zoekt de beste mensen.»

HUMO Jullie brengen de originele release?

Pawlowski «We spelen ook ‘Aeneas nu’ en ‘Wie kan me nog vertellen’, de twee songs op het singletje dat bij de eerste persing zat.»

HUMO Jij hebt dus al iets van hen gehoord, Boudewijn?

De Groot «Nee, alleen maar wat ze me erover verteld hebben (lacht). Ik hoor liever niets op voorhand, want dan ga ik mij er onherroepelijk mee bemoeien, en ik denk niet dat dat de bedoeling is.»

HUMO Kun je ervan genieten als er nummers van jou worden opgevoerd?

De Groot «Ik denk nogal snel: ‘Dat had ik anders gedaan.’ Of: ‘Wat jammer dat ze daar niet op gelet hebben.’ Ik ben geneigd om eerst de negatieve kant te zien, de dingen die beter zouden kunnen. Maar ik denk het alleen nog maar, ik zeg het niet meer. Mijn dochter (de actrice Caya de Groot, red.) heeft me namelijk op een gegeven moment de mantel uitgeveegd en gezegd: ‘Jij begint altijd negatief.’ Sindsdien let ik erop. Ik zeg enkel nog wat ik goed vond, en de negatieve dingen alleen maar als ernaar wordt gevraagd. Of als het echt noodzakelijk is. Maar van dit project vind ik het al lang fantastisch dát het wordt gedaan. En de inzet, de overtuiging en de ideeën over de details ervan vind ik spectaculair genoeg om te denken: ‘Het wordt een prachtige voorstelling.’»

HUMO Kun je iemand überhaupt verbieden om zoiets te doen?

De Groot «Nee. Tenzij ze er een bewerking van zouden maken met een inhoud waar ik rigoureus tegen gekant zou zijn. Maar verder is iedereen natuurlijk vrij om te coveren wat hij wil. Als ik hier zo dadelijk ‘Yesterday’ ga zingen, kan niemand me tegenhouden.»

undefined

undefined

'Boudewijn de Groot, naast Mauro. 'Meestal klaag ik over dingen die beter kunnen. Maar ik vind het fantastisch dat Mauro dit wil doen.''

HUMO Je hebt wel zijn toestemming gevraagd, Mauro?

Pawlowski «Vanzelfsprekend. Uit respect. En als hij het niet had zien zitten, was ik er niet aan begonnen.»

HUMO Kende je Mauro al lang?

De Groot «Nee.»

HUMO Heb je intussen muziek van hem gecheckt?

De Groot «Nee.»

Pawlowski (lacht) «Maar goed ook! Ik maak, euh, nogal uiteenlopende dingen. Zoals ‘Nacht en ontij’ (lacht).»

De Groot «Het leek me voor dit project niet nodig om in zijn muziek te gaan grasduinen, omdat die wellicht niets te maken heeft met wat hij nu gaat doen.»

HUMO ‘Nacht en ontij’ is een plaat die enkel eind jaren 60 gemaakt had kunnen worden, maar toch volledig losstaat van zijn tijd. Of ben ik nu aan het raaskallen?

De Groot «Er was in die tijd zoveel mogelijk, iedereen was aan het experimenteren met van alles en nog wat. Iets als ‘Nacht en ontij’ was niet eens zo spectaculair. Het was wéér iets hippieachtigs. Maar het week, zacht uitgedrukt, nogal af van mijn repertoire tot dan toe. De mensen die van mijn liedjes hielden, vonden het maar niks, want het waren geen liedjes. En de mensen die van meer theatrale dingen hielden, vonden het waarschijnlijk te beperkt. Het was ook geen kunst met een grote K. Het viel een beetje tussen wal en schip. Wat ik jammer vond, maar ik dacht niet: ‘Laat ik maar ophouden met alles.’»

HUMO Hoe was je erbij gekomen om zo’n plaat te maken?

De Groot «Het kwam voort uit de hippiecultuur, waarin astrologie, het Egyptische dodenboek, de zencultuur en dergelijke ontzettend hip waren. Met een vriend van de filmacademie, Lucien Duzee, had ik het idee opgevat om daar iets mee te doen. En dan komt zo’n heksensabbat al snel van pas.»

HUMO Was je thuis in al die esoterische zaken?

De Groot «Nee. Als je de teksten leest, is het klinkklare nonsens. Een beetje gegoochel met begrippen en namen die de ene keer bestaan en de andere keer niet. Het gaat om de buitenkant, inhoudelijk stelt het weinig voor. Er gebeurt niks. Er zitten enkele mensen bij mekaar die Satan aanbidden, dat is het.»

Satan is hier

HUMO Ik heb de plaat onlangs pas voor het eerst gehoord, en bij het fragment waar wordt gegild ‘Satan is hier! Satan is hier!’ moest ik heel hard denken aan de film ‘The Wicker Man’. En nu kijk ik naar jou, Mauro.

Pawlowski (enthousiast tegen Philippe Cortens) «Wat heb ik daarstraks in de auto nog gezegd? We waren naar opnames van de repetities aan het luisteren, en ik zei: ‘Dat is gewoon ‘The Wicker Man’!’ Het heeft datzelfde sfeertje, hè. (Tegen Boudewijn) Ken je die film?»

De Groot «Nee.»

Pawlowski «Een film van begin jaren 70. Een politieagent gaat op een eiland een moord onderzoeken, en wordt uiteindelijk in een paganistisch ritueel geofferd door de dorpelingen. Geweldige film, prachtige soundtrack ook.»

HUMO Wat is dat toch met jou en heksen en Satan en co.?

Pawlowski «Ik weet het niet. Ik ben enorm gefascineerd door dingen die schijnbaar voor de lol gemaakt zijn, maar waar jaren later een enorme kracht van blijkt uit te gaan. Een paar jonge gasten die ‘Louie Louie’ schrijven, bijvoorbeeld, of ‘Be-Bop-A-Lula’, en die achteraf zeggen: ‘We deden maar wat.’ En toch krijgen die nummers met de jaren steeds meer betekenis. Hetzelfde geldt voor ‘Nacht en ontij’.»

De Groot «In mijn geval was het op twee fronten een kwestie van ongeremdheid. Enerzijds werd je niet beperkt door een tekst waar een melodietje op moest, en daarnaast was het een idee dat niet vastomlijnd was. Als het een verhaal is, heeft iedere gebeurtenis consequenties voor wat erna gebeurt. En er moet een spanningsboog zijn, met een twist op het einde. Allemaal beperkingen die interessant zijn om mee te spelen, maar die waren er niet. Het enige idee dat er was, was een heksensabbat. Klaar. Op elk moment kon alles gebeuren. Een bijzonder grote mate van vrijheid. En door het succes van de platen die ik ervoor had gemaakt, waren er ook budgettair nauwelijks beperkingen.»

Zonder lsd

HUMO Is er tijdens de opnames weleens iemand van de platenfirma komen kijken?

De Groot «Nee (lacht).»

HUMO Wisten ze: daar wordt een heksensabbat opgenomen?

De Groot «Nee, ben je gek. Tien jaar eerder, in de tijd van de rock-’n-roll, hadden we het nooit kunnen doen. Dan had er vast een producer ingegrepen: ‘Dat doen we niet.’ Maar het was een tijd waarin alles kon, dus deden we het gewoon. Nu zou het een koud kunstje zijn met computers en synthesizers, maar wij moesten echt op zoek naar die gekke geluiden. Net dat zoeken geeft je een ontzettende vrijheid.»

Pawlowski «In ‘Faust’ van Goethe komt ook een heksensabbat voor: ik daag iedereen uit om daar een structuur in te vinden (lacht). Dat onbevreesd je gang gaan wordt in deze tijden niet echt aangemoedigd. Heel interessante tijden, hoor, er gebeurt ook veel goeds. Maar als je iets doet wat eerder structuurloos is, valt het wel erg op.»

HUMO Het is tegenwoordig wellicht moeilijker omdat je niets meer in het geheim kunt doen.

Pawlowski «Nee, maar dat hoeft ook niet. Je kunt het gewoon doen. Een artiest is volledig vrij, dat wordt weleens vergeten.»

HUMO Boudewijn, je bent na ‘Nacht en ontij’ nooit meer teruggekeerd naar het grote experiment.

De Groot «Nee, want dan is het geen experiment meer. Ik ben teruggegaan naar mijn liedjes, omdat ik dat weer interessanter vond. Ik kon er ook beter mee uit de voeten. Die heksensabbat kwam in een opwelling. Daarna had ik niet het gevoel dat ik nog een keer zoiets moest doen.»

undefined

'Nu zou het een koudkunstje zijn met computers en synthesizers, maar wij moesten toen echt op zoek naar die gekke geluiden ''

HUMO Wanneer heb je de plaat voor het laatst integraal gehoord?

De Groot «Niet zo heel lang geleden. Door de jaren heen heb ik nog weleens geluisterd, en dan viel het me op dat ik in de tekst een aantal zaken anders had moeten doen. Dus toen Mauro kwam aankloppen, heb ik gezegd: ‘Goed idee, maar laat me hier en daar een paar dingen aanpassen.’ Een woord als ‘kobolten’ bijvoorbeeld, dat moet natuurlijk ‘kobolden’ zijn. En de Spaanse zin die erin zit, is fout, wist een Spaanse mevrouw me ooit te vertellen.»

HUMO In tegenstelling tot wat iedereen vermoedt, waren er bij de opnames van ‘Nacht en ontij’ geen drugs in het spel.

De Groot «Nee. Wel blowen en zo, maar geen lsd-trips.»

HUMO Wat an sich voor die tijd al een experiment was?

De Groot «Nou, nee, ik denk niet dat er in die tijd zoveel muziek werd gemaakt onder invloed van lsd.»

HUMO Nog één ding, Boudewijn: Mauro heeft als jongeman een liedje geschreven dat ‘Satan Is in My Ass’ heet.

De Groot «O, shit.»

Pawlowski (verontschuldigend) «Toen ik 19 of 20 was.»

De Groot «En, zit-ie er nog?»

Pawlowski «Nee, hij is er redelijk snel vandoor gegaan. Ik denk dat hij het niet fijn vond dat ik het aan de grote klok hing: ‘Als het zo zit, ben ik hier weg!’ (lacht)»

‘Ode aan Boudewijn de Groots ‘Nacht en ontij’ door Mauro Pawlowski en Braaknoot Ensemble, op donderdag 19 april in de Ancienne Belgique in Brussel.