Een herfstdepressie of de winterblues, wat doe je eraan?

Wanneer is een najaarsdip een depressie, en wat kun je er tegen doen? ‘We zijn allemaal gevoelig voor de seizoenen.’

Het vallen van het blad, en vooral het korter worden van de dagen: het maakt veel mensen wat somberder dan de rest van het jaar, en voor een kleinere groep leidt het tot een echte depressie. Wat veroorzaakt zo’n herfstdip of winterdepressie, en wat kun je ertegen doen? En bestaat er ook zoiets als zomerdepressie?

Om met dat laatste te te beginnen: ja. De officiële term is dan ook ‘seizoensdepressie’, voor alle depressies die samenhangen met het wisselen van de jaargetijden. Maar een zomerdepressie komt slechts bij ongeveer een op de duizend Nederlanders voor, zo meldt MIND Blue, een informatiesite van patiëntenverenigingen in de geestelijke gezondheidszorg. Zij kunnen bijvoorbeeld last hebben van het felle zomerlicht, dat voor hun gevoel ‘door hen heen snijdt’. Een lichtere zomerdip komt vaker voor: bij een op de driehonderd mensen.

De groep mensen die problemen ervaart in de herfst en winter is veel groter. Volgens de website van het Universitair Medisch Centrum Groningen hebben drie op de honderd Nederlanders last van een herfst- of winterdepressie. Een nog veel grotere groep heeft een dipje in het najaar.

“Eigenlijk zijn we allemaal gevoelig voor de seizoenen”, zegt psycholoog Gijs Coppens van OpenUp, een aanbieder van laagdrempelige psychologische hulp. “Dat effect van die koeien die met mooi weer springend de wei ingaan: dat hebben wij mensen in de lente ook. Als de dagen korter worden, en er minder licht is, hebben we daar juist last van”, zegt hij.

Ziek melden, uitval van sociale activiteiten

Door een najaarsdip of winterblues ‘sleep je jezelf wel heen’, zegt Coppens. Het heet een depressie als de somberheid minstens twee weken aanhoudt, en bovendien leidt tot ‘uitval’, aldus Coppens. Als mensen zich ziek moeten melden op hun werk bijvoorbeeld, maar ook als ze niet meer mee kunnen doen met sociale activiteiten.

Volgens Coppens is lichttherapie bij de meesten van hen effectief. Ze nemen dan ’s ochtends bij het opstaan een kwartier of halfuur plaats onder een speciale lichtbak, die een kunstmatig daglicht verspreid. “Dat activeert de hersenen, en zorgt dat de gevoelens van traagheid en somberheid verdwijnen.”

Meestal is een behandeling van een of twee weken voldoende om de symptomen te laten zakken. Er zijn gezondheidscentra die zo’n lichtbak hebben, en waar mensen met een herfst- of winterdepressie op afspraak een aantal ochtenden op rij kunnen plaatsnemen, vaak in combinatie met een gesprekje met een psycholoog.

Ritme op orde houden

Voor wie eerder een dipje heeft dan een depressie, kan thuis ’s ochtends het licht flink aanzetten ook al helpen. “Houd je dagelijkse ritme op orde”, adviseert Coppens verder. “Je mag mild voor jezelf zijn, en best een keer uitslapen, maar ritme en regelmaat helpen. Ga geen extra dutjes doen overdag. En ga sporten. Of als je daar niet van houdt: ga wandelen. En matig alcohol. Alcohol werkt averechts: je herstelt minder goed ’s nachts, en teert in op je veerkracht.”

Het succes van lichttherapie werpt de vraag op of wie depressief is in de winter niet ook geholpen is door pas op te staan als er daglicht is.“Er is weinig onderzoek gedaan naar het effect daarvan op depressie. Maar als het voor jou werkt om later op te staan, en je kunt het op je werk organiseren: waarom niet?”

Er zijn ook mensen die juist vrolijk worden van het vallende blad, bevestigt Coppens. “Het leven wordt weer wat kleiner, er zijn minder evenementen, je hoeft minder bang te zijn dat je iets mist. Ik vind zelf het najaar ook wel knus.” Hygge, noemen ze die comfortabele gezelligheid in Scandinavië. “Maar ja”, tekent hij aan, “daar moeten ze ook wel.”

(Trouw)