Eén jaar na de verkiezing van Donald Trump. 'Zijn aanhangers willen zo graag weer trots zijn, great again'

De Amerikaanse sociologe Arlie Hochschild verliet haar linkse, kosmopolitische bubbel in Californië en trok vijf jaar lang op met rechtse, conservatieve landgenoten in het blanke Louisiana.

'De meeste van zijn aanhangers zijn niet erg enthousiast, maar ze geven hem het voordeel van de de twijfel. Ze willen graag in zijn verhaal blijven geloven'

Kort nadat Barack Obama zijn intrede in het Witte Huis had gedaan, ontstond de Tea Party. Zo gezellig als de naam klonk, zo grimmig waren hun protesten. De aanhangers wilden niet dat er steun kwam voor noodlijdende banken of huizenbezitters. Ze wilden lagere belastingen, minder overheidsuitgaven en dus zeker géén verplichte zorgverzekering. Voor Arlie Russell Hochschild was zoveel ongerichte boosheid onverklaarbaar, maar er was iets wat haar nóg ongemakkelijker stemde: in haar hele omgeving kende ze geen enkele rechtse, conservatieve Republikein. Hoe kon ze dan begrijpen hoe zij dachten? Haar woonplaats Berkeley, aan de baai van San Francisco, was ooit de broedplaats van hippies in de sixties. Tegenwoordig is het een moderne, kosmopolitische stad, met veel internationale studenten en een ongekend milieubewustzijn: veel zonnepanelen en elektrische auto’s en, naar Amerikaanse begrippen, veel fietsers.

‘Ieder huishouden in Berkeley heeft wel vier verschillende vuilnisbakken, om afval te scheiden,’ lacht Hochschild, maar ze was zich ook bewust van het gevaar van tunnelvisie.

Arlie Hochschild «Of ik nu met mijn man, mijn buren of mijn vrienden praat: we zijn het altijd met elkaar eens. We leven namelijk allemaal in dezelfde politieke bubbel. En die bubbel wordt tegenwoordig versterkt door de slimme zoekmachines op het internet en de sociale media: we nemen steeds minder kennis van andere zienswijzen, en dat leidt alleen maar tot meer verdeeldheid.»

En dus besloot Hochschild, gepensioneerd sociologe aan de universiteit van Berkeley en gevierd auteur van diverse populaire en bekroonde boeken, te schrijven over de groeiende kloof tussen links en rechts in haar land. Eerder al had een studie aangetoond dat Amerikanen niet langer vooral verhuizen voor het werk of een prettiger klimaat, maar steeds vaker ook om in de buurt te wonen van mensen die denken zoals zij. Toen aan Amerikanen werd gevraagd of het hen zou verontrusten als hun kind later zou trouwen met een lid van de andere politieke partij, antwoordde in 1960 amper 5 procent positief. In 2010 was dat 33 procent onder de Democraten en 40 procent onder de Republikeinen. En dat was vóór Donald Trump aan de macht kwam.

Hochschild wilde haar comfortzone zo ver mogelijk verlaten en kwam uit in het zuidelijke Louisiana, zowat in alles het tegendeel van Berkeley. Ter illustratie: bij de herverkiezing van Obama in 2012 zette landelijk 39 procent van de blanke stemmers een kruisje bij zijn naam. In het zuiden was dat 29 procent, in Louisiana 14 procent. Het is één van de armste staten: één op de vijf inwoners leeft er onder de armoedegrens. Een kwart van de studenten maakt de middelbare school niet af. In geen andere staat zijn de mensen ongezonder: de levensverwachting in Louisiana is vergelijkbaar met die in Vietnam en Ecuador. Het heeft vast te maken met de zware milieuvervuiling in een strook van 135 kilometer langs de Mississippi, waar 150 fabrieken staan in een gebied waar vroeger slaven werkten op de uitgestrekte suiker- en katoenplantages. Cancer Alley, zo wordt het gebied genoemd.

Hier, in het hart van het arme, conservatieve Amerika, wilde Hochschild de mensen leren kennen om te begrijpen waarom ze zich zo tegen de overheid verzetten. In een periode van vijf jaar sprak ze met zestig mensen, die vorig jaar allemaal op Trump hebben gestemd.

HUMO Wat is volgens u de fout die mensen maken als ze denken aan de aanhangers van Trump?

Hochschild «Dat je niet met hen kunt praten. Dat ze dom en racistisch zijn.»

HUMO Is dat dan niet waar?

Hochschild «Laat ik het zo zeggen: er zit veel meer diversiteit in die groep dan wordt aangenomen. Veel mensen met wie ik heb gesproken, waren juist intelligent en goed geïnformeerd. In andere gebieden waren ze ook best succesvol. Zo heb ik veel opgetrokken met een accountant die niet gelooft dat Obama een christen is – volgens haar is hij waarschijnlijk ook geen Amerikaan. Toch zou ik haar niet dom noemen.»

HUMO Volgens een opiniepeiling is 66 procent van de Trump-aanhangers van mening dat Obama een moslim is.

Hochschild «Tja, het is een overtuiging die ik niet deel, net zoals de meeste Amerikanen. Ik zie Trump als een groot gevaar. Ik moest dan ook over een ‘empathiemuur’ klimmen om te begrijpen hoe die mensen dachten en zich voelden.»

HUMO Wat bedoelt u met een ‘empathiemuur’?

Hochschild «Een onzichtbaar obstakel dat tussen mensen in staat en waardoor het moeilijker wordt om de anderen te begrijpen. Zo’n muur zorgt ervoor dat we onverschillig worden, of zelfs vijandig, tegenover mensen die niet hetzelfde denken als wij.»

HUMO Wat waren uw eigen vooroordelen?

Hochschild «Ik dacht dat ze boos waren. Dat waren ze niet. Integendeel, ze waren net als ik bezorgd over hoe ons land steeds meer verdeeld raakt. Ik dacht ook dat ze heel gesloten zouden zijn en mij zouden afwijzen. Maar ze waren erg gastvrij, ze hielpen me met mijn onderzoek en namen me mee naar de kerk of naar hun favoriete visvijver. Het was niet alleen maar zo dat ik probeerde hén te bereiken: zij probeerden ook mij te bereiken.»

HUMO Wat waren hun vooroordelen over u?

Hochschild «Ik denk dat ze bang waren dat ik hen zou afschilderen als racisten. Het zuiden wordt namelijk vaak beschuldigd van racisme. Zelf zien ze zich niet zo. In hun ogen is een racist iemand die het n-woord gebruikt en die zwarten haat.»

HUMO Dat is een vrij minimale opvatting van racisme.

Hochschild «Dat ben ik met u eens.»

HUMO Na de beruchte rellen in Charlottesville in augustus veroordeelde Trump ‘de haat en het geweld van vele zijden’. Commentatoren vonden dat hij te weinig afstand nam van de white supremacists.

Hochschild «De aanhangers van Trump begrijpen die opmerking wel. Het geweld in Charlottesville kwam vrijwel exclusief van de rechtse nationalisten, maar zij wijzen op het geweld van linkse antifascisten in Berkeley dat ze op Fox News hadden gezien. Zij stellen het geweld van rechts gelijk aan het geweld van links. Als je het ene veroordeelt, moet je het andere ook veroordelen. Dat heeft Trump gedaan.»

undefined

'Als arme arbeiders hun progressieve landgenoten horen zeggen dat ze niet moeten klagen omdat ze bevoorrecht zijn, voelt dat als een klap in hun gezicht'

HUMO De protesten in Charlottesville kwamen na een voorstel om een standbeeld van een racistische generaal te verwijderen en het park dat naar hem was vernoemd een nieuwe naam te geven.

Hochschild «Het is een lastig onderwerp. De meeste mensen in Louisiana die ik daarover heb gesproken, vinden dat het standbeeld moet blijven. Ze wijzen erop dat George Washington, alom gezien als de vader des vaderlands, ook slaven had en dat we dan ook de naam van onze hoofdstad maar moesten veranderen. Maar als ik hun vroeg wat ze zouden vinden van een nieuw standbeeld van Frederick Douglass of een andere beroemde zwarte held van de abolitionisten (beweging die ijverde voor de afschaffing van de slavernij, red.), dan knikten ze allemaal instemmend. Eentje zei er wel bij dat het voor hem goed was, zolang zijn aanhangers er zelf voor zouden betalen (lacht).»

HUMO Wisten uw contacten in Louisiana dat u en uw echtgenoot in de jaren 60 in Mississippi actief waren in de beweging voor burgerrechten, en dat jullie voor stemrecht voor zwarten ijverden?

Hochschild «Ik ben er zelf nooit over begonnen. Ik ben altijd eerlijk geweest over wie ik was en wat ik kwam doen, maar als mij er niet naar werd gevraagd, vertelde ik niet over mijn activisme.»

HUMO En die keren dat u er wel over hebt verteld?

Hochschild «Dan haalden ze hun schouders op. Het was nooit een probleem.»

Verloren hoop

Halfweg de 19de eeuw gold Louisiana als het centrum van de slavenhandel, en kuststad New Orleans was één van de rijkste steden van de Verenigde Staten. Nadat de noorderlingen in 1865 de Amerikaanse Burgeroorlog hadden gewonnen, bleef Louisiana achter met een verwoeste infrastructuur, terwijl de bewoners moesten toezien hoe Washington de voormalige slaven steeds meer grondrechten verleende. Die geschiedenis wordt gezien als een belangrijke verklaring voor het hedendaagse verzet tegen elke overheidsbemoeienis. Toch is dat niet de beste verklaring, vindt Hochschild.

Hochschild «Er speelt iets anders: een gevoel dat de noorderlingen telkens weer hun ‘morele vingertje opheffen’. Want als je abortus verwerpelijk vindt, als je niet zo dol bent op het idee dat twee mannen met elkaar kunnen trouwen, of als je vindt dat een grondwettelijk recht als wapenbezit heilig is, dan word je weggezet als een slecht mens. Het is de liberale elite die bepaalt hoe jij je moet voelen: blij voor de homo’s die eindelijk mogen trouwen, verdrietig om het lot van de Syrische vluchtelingen. En terwijl het land erop achteruitgaat, zie je hoe Obama voorrang geeft aan zwarten, immigranten en vluchtelingen.»

HUMO Die redenering klopt niet helemaal: als één van de armste staten wordt Louisiana toch meer dan elders onderhouden door de federale staat?

Hochschild «Ik ben me bewust van die paradox. In de Verenigde Staten zijn het de armste staten – met de laagste levensverwachting, de slechtste gezondheid, het belabberdste onderwijs, de meeste echtscheidingen en de ergste milieuvervuiling – die op de Republikeinen stemmen, terwijl die partij juist een zo klein mogelijke overheid wil. Je zou denken: ‘Wacht eens, als je zoveel problemen hebt en als de overheid je daarbij helpt, waarom heb je dan zoveel kritiek op de helpende hand?’»

HUMO Hoe kijken de inwoners tegen die paradox aan?

Hochschild «Ze vinden die feiten simpelweg minder belangrijk dan hun gevoel.»

HUMO Is dat gevoel niet extra vreemd in een land waar de politie wordt beschuldigd van racisme en waar de president voortdurend vrouwen en immigranten schoffeert?

Hochschild «Of het nu vreemd lijkt of niet: zij voelen zich in de steek gelaten, terwijl anderen worden geholpen. Laten we niet vergeten dat veel blanke arbeiders een weinig rooskleurig economisch vooruitzicht hebben. Steeds meer banen worden geautomatiseerd of verplaatst naar overzeese gebieden. Hun lonen zijn al lang niet meer gestegen en de uitkeringen zijn lager geworden. In 2015 zijn de inkomens in Amerika gestegen, maar de stijgingen waren het sterkst voor zwarten, latino’s en immigranten, en het zwakst voor blanke Amerikanen buiten de stedelijke gebieden.»

HUMO Hun gevoel is dus terecht, vindt u?

Hochschild «Of het nu terecht is of niet, en of wij het er mee eens zijn of niet: dat is hoe ze zich voelen en dat is het belangrijkste. Zij zien de overheid als een instrument van hun eigen marginalisering.»

HUMO Zijn ze ook hun moraal kwijt?

Hochschild «We zien bij de arbeiders van middelbare leeftijd een verontrustende stijging van sterfgevallen door overmatig gebruik van drugs en alcohol, of door zelfmoord. Bij de onderste 30 procent van de blanke beroepsbevolking zie je veel gebroken gezinnen, minder kerkbezoek en minder vertrouwen in buren. Dat zijn voor mij geen tekenen van verloren waarden, maar van verloren hoop.

»Veel mensen zijn aan het rouwen. Zij ervaren een verlies en ze zijn daar verdrietig om. En ze voelen angst, want ze maken zich zorgen over de toekomst van hun kinderen als al het werk is overgenomen door machines of weggegeven aan andere landen. En wanneer zij dan hun progressieve landgenoten horen zeggen dat ze niet moeten klagen omdat ze bevoorrecht zijn, voelt dat als een klap in hun gezicht aan.»

HUMO En dus hebben ze hun hoop op Donald Trump gevestigd?

Hochschild «Trump heeft als geen ander ingespeeld op hun verdriet en hun angst. Hij heeft zich nooit gericht op gedetailleerde beleidsplannen, maar op het uitlokken van een emotionele reactie van zijn aanhangers. De kernwoorden van zijn campagne waren niet voor niets ‘dominantie’, ‘nationale trots’ en ‘persoonlijk succes’: zijn aanhangers worden al jarenlang gekweld door schaamte, maar ze willen zo graag trots zijn, great again.»

HUMO We zijn nu één jaar na zijn verkiezing. Voldoet de president aan de verwachtingen die ze van hem hadden?

Hochschild «Die vraag heb ik veel gesteld tijdens mijn bezoeken. De meesten zijn niet erg enthousiast, maar ze geven hem het voordeel van de twijfel. Ze vertellen me dat Trump zijn best doet om zijn beloften waar te maken, maar dat hij wordt tegengewerkt door het Congres en door de media. Ik stelde de vraag ook tijdens een bezoek van Trump aan Louisiana, aan een man die zich in de menigte toehoorders bevond. Hij hield zijn mond aanvankelijk stijf dicht, keek schichtig om zich heen, en vertrouwde me toen toe dat hij niets verkeerds over Trump wilde zeggen, en dat hij dacht dat hij zijn best doet.»

HUMO Verbaast u zich over die loyaliteit?

Hochschild «Niet echt. Trump geeft deze mensen het gevoel dat ze geen vreemden in hun eigen land hoeven te zijn, en dat hij hun hun land zal teruggeven. Ze willen daar graag in blijven geloven.»

HUMO Zelfs toen Trump onlangs belastingvoordelen afkondigde voor de superrijken en deed alsof die in het belang waren van gewone mensen?

Hochschild «Ja, ik ben bang dat hij overal mee wegkomt. Zijn aanhangers zijn verblind. Misschien ook omdat er in de politiek niets anders is wat hen aanspreekt: de Democratische Partij, van oudsher de partij van de arbeiders en gewone mensen, heeft hun niets meer te bieden.»

HUMO Wat zegt ons dat over de stand van de linkse politiek?

Hochschild «Het zegt ons dat links erg in zichzelf is gekeerd. Ze praten alleen met zichzelf. Blanke arbeiders verlaten de Democratische Partij in groten getale en de partij weet niet hoe ze hen moet bereiken, ook al gaat het om hun traditionele achterban. In Europa is overigens hetzelfde aan de gang. Het lijkt wel alsof linkse leiders niet willen erkennen dat zoveel mensen zich van hen afkeren. Het lijkt me een grote vergissing om daarvoor de ogen te sluiten.»

undefined

'Links is erg in zichzelf gekeerd. Linkse leiders willen niet erkennen dat zoveel mensen zich van hen afkeren' Arlie Hochschild

Ouderschapsverlof

Sinds haar boek is verschenen, is de 77-jarige Hochschild voortdurend op tournee voor spreekbeurten, signeersessies, interviews. Ze ging vaker terug naar Louisiana dan ze van plan was. Bij de suggestie dat ze de afgelopen jaren ook lekker in Berkeley had kunnen genieten van de zon, moet ze lachen. ‘Ik schrijf graag en ik ontmoet graag nieuwe mensen,’ zegt ze. ‘Dat is toch waar je pensioen voor dient: om te doen wat je leuk vindt?’

Voor de sociologe was haar werk meer dan een academische studie. Ze was een activiste. De invoering van betaald verlof voor werkende, jonge ouders – een beleid dat in ongeveer alle ontwikkelde landen wordt gevolgd, behalve in de Verenigde Staten – leek haar een oplossing die iedereen zou verwelkomen. Hochschild was verbaasd te merken dat dat niet zo was. Uitgerekend aan de rechterzijde, waar familiewaarden zo belangrijk worden geacht, moesten ze er niets van hebben. Kennelijk is de afkeer van overheidsbemoeienis daar zo groot, dat de voor Hochschild en haar progressieve vrienden zo voor de hand liggende beleidsvoorstellen op hard verzet stuiten – niet alleen over ouderschapsverlof, maar ook over milieubescherming of hulp aan daklozen. En dat zette Hochschild aan het denken.

HUMO Wat was uw grote inzicht?

Hochschild «Ik realiseerde me dat we de mensen moeten begrijpen die de overheid meer zien als een probleem dan als een oplossing. Anders zullen mijn wensen altijd onvervuld blijven: de invoering van ouderschapsverlof en betaalbare kinderopvang, maar ook veel andere progressieve thema’s. Het zal gewoon niet gebeuren, tenzij we onze tegenstanders leren begrijpen. Pas dan is het mogelijk om ons verdeelde land te verenigen.»

HUMO Het helpt niet dat de man in het Witte Huis niet echt een bruggenbouwer is.

Hochschild «Klopt. Het zal niet van bovenaf komen, dus moet het van de basis komen. Er zijn talloze initiatieven om op wijkniveau gesprekken op gang te brengen tussen links en rechts, soms in aula’s, maar vaker in huiskamers. Amerikanen wíllen niet verdeeld zijn. De meesten van ons hebben familieleden in andere delen in het land en we willen de politieke spanningen niet overhevelen naar de familie. De kunst is om met elkaar in gesprek te gaan, goed te luisteren en op zoek te gaan naar overeenkomsten.»

HUMO Samen een kopje thee drinken?

Hochschild «Ja, gewoon een gesprekje aanknopen op straat, bij het boodschappen doen, in de speeltuin. Wat houdt ons tegen?»

HUMO Wat vinden uw vrienden in Berkeley van uw project?

Hochschild «Ze hebben het altijd wat vreemd gevonden. Toen ik vertelde dat mijn boek af was, zeiden ze: ‘Je zult wel blij zijn dat het eindelijk klaar is.’ Ze gingen ervan uit dat het erg moeilijk en vreselijk voor me geweest was, maar ik vond het juist ontzettend leuk. Het was heerlijk om te merken dat een gesprek met andersdenkenden heel goed mogelijk is, en dat onze verschillen worden geaccepteerd en soms zelfs het onderwerp worden van een zachte, vriendelijke spot – óók zelfspot, trouwens. Dat kunnen we in deze polariserende tijden wat meer gebruiken.»

HUMO U bent niet voor niets de dochter van een diplomaat.

Hochschild (lacht) «Inderdaad. In zekere zin zet ik het werk van mijn vader voort. Alleen ben ik geen banden aan het smeden tussen landen, maar tussen de twee delen van één en hetzelfde land.»

HUMO Hillary Clinton heeft gezegd dat de helft van de supporters van Trump ‘deerniswekkend’ is. Voelen de aanhangers van Trump nog altijd dat ze zo worden gezien?

Hochschild «Ja, ik vrees dat de progressieve elite nog altijd op hen neerkijkt. Slechts enkelen hebben hun opstelling kritisch heroverwogen. Ik geloof niet dat dat genoeg is.»

HUMO Voelt u nu meer sympathie voor uw rechtse, conservatieve landgenoten?

Hochschild «Jazeker, ik begrijp nu beter hoe ze denken en wat er achter hun daden zit. En dat had ik niet verwacht.»

Arlie Hochschild, ‘Vreemdelingen in hun eigen land: een reis door rechts Amerika’, Amsterdam University Press