Een nachtje heerlijk slapen? Deze nieuwe technologie verbetert de kwaliteit van je slaap

Terwijl we slapen, werkt ons brein hard door. Het wist onnodige informatie, bewaart herinneringen en verwerkt trauma. Nieuwe slaaptechnologieën worden ontwikkeld om de kwaliteit van onze nachtrust te bevorderen. Maak kennis met de slaapingenieurs.

Slapen is zo’n complex proces dat het een wonder is dat het vanzelf gaat. Er zit een vast patroon in onze nachtrust: van de inslaapfase raak je eerst in de lichte, dan in de diepe en vervolgens in de rem- of droomslaap. Zo’n cyclus duurt ongeveer negentig minuten. Elke nacht gaan we drie tot vijf keer door al die fases heen, telkens in dezelfde volgorde, alleen het accent verschuift. Terwijl we in het begin van de nacht vooral in de eerste drie fasen verblijven, komen we in de latere uurtjes veel in de remslaap terecht. Waarom is dat?

Neurowetenschapper Matthew Walker, auteur van ‘Slaap’, heeft een vermoeden: ‘Omdat er zo weinig ruimte beschikbaar is, moet ons brein het juiste evenwicht vinden tussen oude informatie bewaren en ruimte creëren voor nieuwe. Dat het accent eerst op de lichte en de diepe fase ligt en later op de remslaap, heeft te maken met onze zenuwcircuits die geüpdatet en aangepast moeten worden. Zo wordt de beperkte opslagruimte in onze hersenen goed benut. Om het juiste evenwicht te vinden tussen oude informatie bewaren en ruimte creëren voor nieuwe, is het noodzakelijk te bepalen welke verse herinneringen belangrijk zijn, welke overbodig zijn en welke overlappen.’

Resetten

Tijdens een goede nachtrust word je slimmer, verwerk je pijnlijke herinneringen en gooi je onnodige informatie weg – vergelijk het maar met je computer rebooten of met een harde schijf formatteren. Zo kan het gebeuren dat het probleem waarop je ’s avonds zit te broeden, de volgende ochtend als vanzelf is opgelost. Of dat de woordenwisseling met je zus in een ander daglicht komt te staan. In je diepe slaap wordt er informatie gewied en gewist en de remslaap zorgt ervoor dat de rest wordt bewaard en versterkt. De automatische hersteldienst van je brein kan er zelfs voor zorgen dat er na een nachtje slapen herinneringen bovenkomen die je verloren waande.

Sturen

‘Als we het goed en gezond aanpakken, slapen we acht uur per dag of een derde van ons leven,’ zegt neurowetenschapper en slaapexpert Penny Lewis, schrijver van het boek ‘The Secret World of Sleep’. ‘We spenderen er meer tijd aan dan aan welke andere activiteit ook. Dat alleen al zou een aanwijzing moeten zijn voor hoe belangrijk slaap voor ons is.’

Lewis is een groot voorvechter van een gloednieuwe wetenschap: sleep engineering. ‘Wat als we slaap kunnen sturen, manipuleren, met de bedoeling er het meeste uit te halen zodat onze levenskwaliteit verbetert? Die mogelijkheid fascineert me.’

Tijdens de slaap produceren onze hersenzenuwcellen elektrische stroompjes. Elk heeft een eigen frequentie en effect: het kunnen snelle golven met scherpe pieken zijn of trage, afgeronde golven. Die golven zijn uitgebreid gemeten en in kaart gebracht. ‘Slaaptechnici’ wekken ze op via elektroden op het hoofd of manipuleren de golven.

Zo moesten deelnemers aan een hersenstimulatorexperiment voor het slapengaan een aantal feiten uit het hoofd leren. Door de kwaliteit van de hersengolven tijdens de diepe slaap te verbeteren, verdubbelde het aantal herinnerde feiten – in verhouding tot de prestaties van de controlegroep. Intussen experimenteren slaaptechnici ook met klanken: korte ‘bliepjes’ op het juiste moment in de diepe slaapfase zouden een soortgelijk effect op het geheugen hebben. Neurowetenschapper Walker: ‘Voor je op zoek gaat naar een hersenstimulator of speakers voor boven je bed: het is ten sterkste af te raden deze technieken op eigen houtje te proberen. Er zijn mensen die zelf een hersenstimulator hebben gebouwd of er een hebben gekocht op internet, maar die voldoen absoluut niet aan de veiligheidscriteria. Er zijn gevallen bekend van brandwonden of zelfs tijdelijk verlies van gezichtsvermogen door fouten in de constructie of met het voltage.’ Dus: don’t try this at home.

Slaapmedicatie

David White, professor slaapgeneeskunde aan de Harvard University, houdt zich ruim veertig jaar met slaap bezig. Hij stelt dat de behoefte aan een betere slaapkwaliteit groot is. ‘Slaapmedicatie wordt gigantisch veel verkocht. Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van de volwassenen zeven uur slaap niet haalt, terwijl je gemiddeld acht uur nodig hebt. Dan is er nog het effect van blauw licht van beeldschermen, dat onze nachtrust verstoort.’

Samen met Philips ontwikkelde White een apparaat dat het midden houdt tussen een koptelefoon en een hoofdband: de Deep Sleep Headband. Die komt nog dit jaar op de markt. Het moet de weinige slaap die sommige mensen hebben, optimaliseren. ‘Het apparaat meet wanneer de trage golven van de diepe slaap optreden – de zogeheten deltagolven – en produceert kleine, onhoorbare geluidjes die de diepe slaap versterken. Daardoor verbetert de herstelfunctie van de slaap,’ zegt White.

Philips mikt met de hoofdband op mensen die door omstandigheden niet het vereiste aantal slaapuren halen: moeders met jonge kinderen, studenten, carrièretijgers. De fabrikant benadrukt dat de Deep Sleep niet bedoeld is als permanente oplossing. ‘Dit is geen quick fix. Wie consequent te weinig slaapt, herstelt hier niet mee. Die moet zijn slaaphygiëne aanpassen,’ zegt de professor.

Medische problemen worden met deze slaapmuts 2.0 evenmin aangepakt. ‘Met slapeloosheid of apneu moet je naar een dokter.’ En vijftigplussers zijn er niet mee geholpen doordat de golven van hun diepe slaap langzaam veranderen. ‘Daar werken we aan.’

Anders aanpakken

Niet iedereen lijkt onverdeeld positief. ‘De drang naar een perfecte nachtrust kan averechts werken. Er komt prestatiedruk op te liggen, want de volgende dag wil je optimaal functioneren. Die druk zorgt ervoor dat je juist niet meer kunt slapen,’ zegt neuroloog en slaapexpert Arthur Kurvers van het Haaglanden Medisch Centrum.

Kurvers noemt het ‘opmerkelijk’ dat de Deep Sleep Headband wordt aangehaald als slaaphulpmiddel voor moeders met jonge kinderen. ‘Het is geen apparaat om een chronisch slaaptekort mee te verhelpen. Dat is een kwestie van je slaapritme zien te reguleren. Aan een slecht geheugen of stemmingsproblemen kan het ook weinig veranderen. Dat soort problemen is van een andere orde en moet anders worden aangepakt dan met een band om je hoofd.’

Aanrader

‘Als je zorgt voor een goede nachtrust, vloeien daar automatisch de positieve effecten uit voort: een geheugen dat herinneringen en nieuwe informatie opslaat, een brein dat emoties verwerkt en ze reguleert. Onze slaap is mooi geregeld: mensen die korter slapen, doen dat dieper. Elk moment van de nachtrust wordt optimaal benut. Al kunnen zij hun slaap wel verstevigen, zodat de ingebakken effecten niet verloren gaan door een tekort. Daar kun je aan werken zonder je hersengolven te manipuleren,’ zegt Kurvers. ‘Er zijn nog maar weinig onderzoeken gedaan naar deze manier van slaapoptimalisatie. Het is interessant, maar ik zou het mijn patiënten nog niet aanraden.’

© AD