"Een rijbewijs? Niet nodig": jongeren verkiezen alternatieven

De tijd dat achttien jaar worden synoniem stond voor ‘eindelijk met de auto mogen rijden’, lijkt voorbij. Het aantal rijbewijzen dat jaarlijks wordt uitgereikt daalt en vooral bij de jongste potentiële bestuurders is de interesse sterk afgenomen.

“Op mijn zeventiende konden we op school ons theoretisch rijexamen afleggen. Ik heb dat niet gedaan. Ik wist toen al zeker dat ik er toch niets mee ging doen: ik reed toen al nauwelijks nog mee als passagier, waarom zou ik dan zelf willen rijden? Ik ben nog steeds niet van idee veranderd.” Tine Van Den Poel is 25 jaar en overtuigd rijbewijsloos. Net zoals haar vriend, overigens. Ze wonen in het centrum van Antwerpen en daar werken ze ook. “Dat is een grote luxe, dat weet ik wel. Wij hebben gewoon echt geen auto nodig.”

Tine en haar vriend zijn niet de enigen die geen zin meer hebben in een rijbewijs. In 1995 werden er nog 143.003 rijbewijzen uitgereikt, 22 procent meer dan de 111.991 van in 2018, blijkt uit cijfers van de federale overheidsdienst Mobiliteit. Sindsdien werden er stelselmatig minder roze papiertjes uitgedeeld. De grootste daling is ingezet na 2010: het aantal behaalde rijbewijzen daalde sindsdien met 18 procent. Vooral bij jongeren is de afname aanzienlijk.

Een evolutie die experts hadden zien aankomen, zegt Werner De Dobbeleer van de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. “Sinds de eeuwwisseling zag je internationaal een trend ontstaan”, zegt hij. “De Scandinavische landen liepen daarin voorop, de rest van de geïndustrialiseerde landen is gevolgd.”

Werk

De redenen daarvoor zijn divers, blijkt uit het onderzoek. Jongeren vestigen zich meer in steden met vlotte toegang tot openbaar vervoer. Ze studeren langer en stichten pas op latere leeftijd een gezin, waardoor auto’s veel minder een prioriteit zijn. Daarnaast nemen jongeren ook andere aspecten in overweging. Wagens worden niet meer per definitie gelijkgesteld aan vrijheid, gezien de steeds toenemende files en parkeerproblemen.

Bovendien is een auto een serieuze hap uit een budget. “Een auto is niet meer het statussymbool dat het vroeger was. Je hebt de aankoopprijs, maar ook het onderhoud, de verzekering, de brandstof. Dat zet jongeren aan het tellen. Willen ze hun geld daar wel aan geven, wanneer ze het ook kunnen spenderen aan verre reizen of een smartphone?”

Een bijkomend argument is het klimaat. Ook voor Guliz Koktas het doorslaggevende element, zegt de 20-jarige Brusselse studente journalistiek. “Er zijn zoveel ecologischere opties om je te verplaatsen dan met de auto, waarom zou ik dat dan niet doen? Mijn ouders begrijpen dat niet. ‘Wat als je later kinderen hebt?’, zeggen ze. ‘Dan heb je toch een auto nodig?’ Maar ik ga toch geen rijbewijs halen omwille van kinderen die ik vandaag helemaal niet heb?”

Het enige argument dat Guliz op termijn van gedachten zou kunnen doen veranderen, is werk. “Stel dat ik voor een job echt een rijbewijs nodig zou hebben, zal ik daar wel over nadenken. Maar voorlopig kan ik me niet voorstellen dat het ook niet zonder kan.”

Hoe noodzakelijk een rijbewijs nog is op de arbeidsmarkt, is moeilijk in te schatten. Arbeidsbemiddelaar VDAB zag zijn vacatures met expliciete vraag naar een rijbewijs B van 2014 tot 2018 wel met 4,8 procent stijgen. Alleen: het totaal aantal vacatures steeg met liefst 80 procent. “Maar dat wil niet zeggen dat er voor al die andere jobs zeker geen rijbewijs nodig is”, nuanceert VDAB-woordvoerder Joke Van Bommel. Hoe bereikbaar al die jobs zijn met alternatieve vervoersmiddelen, wordt evenmin in rekening gebracht.

Afstel

Een nieuw fenomeen is dat van uitstel tegenwoordig veel vaker afstel komt, zegt De Dobbeleer. “Enkele jaren geleden zag je nog een verschuiving: jongeren haalden gewoon later hun rijbewijs.” Die inhaalbeweging is weggevallen, weet de verkeersexpert. “Wie op zijn 25ste vond dat hij best zonder rijbewijs kon, heeft zijn leven vaak zo weten in te richten, dat de behoefte er tien jaar later niet meer is. Die mensen hebben zich weten te richten naar de alternatieven. En die alternatieven zijn uiteraard ook veel talrijker geworden de afgelopen jaren. Denk aan de deelfietsen, de deelsteps, Uber. Dat gaat alleen toenemen, er zijn nu volop routeplanners in ontwikkeling die behalve openbaar vervoer ook deze alternatieven voorstellen.”

Jonas* uit Ekeren is zo’n uitsteller. Hij deed het quasi tien jaar zonder auto. De motivatie om werk te maken van een rijbewijs was er nooit, zegt hij. “Dat had niets met principes te maken. Ik heb het wat laten hangen, wellicht”, lacht de 29-jarige programmeur. “Maar er waren weinig redenen om er verandering in te brengen. Ik heb altijd een job gehad die makkelijk bereikbaar was met het openbaar vervoer. Het was ook een criterium om werk aan te nemen.”

En toch legt hij straks in april zijn praktijkexamen af. “Noem het voortschrijdend inzicht. Soms moet ik voor het werk weleens naar afgelegen industrieterreinen, daar geraak ik nu enkel als een collega meerijdt. En het is ook niet de bedoeling dat ik altijd afhankelijk ben van mijn vriendin, die wel een rijbewijs en een auto heeft.” Maar dat wil niet zeggen dat er straks een gezinsauto bijkomt, verzekert Jonas, ook al zou een bedrijfswagen in principe tot zijn loonpakket kunnen behoren. “Een rijbewijs zal praktisch zijn om te hebben, wanneer het eens nodig is. Het is zeker niet de bedoeling dat ik nu al mijn verplaatsingen per auto ga doen.”

*Jonas is een schuilnaam