‘Een tienerzwangerschap gebeurt in de beste families, maar daar staat er geen cameraploeg bij’

De Planckaerts zijn zonder twijfel de populairste familie van het land. Maar hoe sympathiek en open zijn Eddy, Christa, Stephanie en co. echt? Hoe gaat het eraan toe als de camera’s niet draaien? In het boek ‘De familie Planckaert, zoals we echt zijn’ gunnen ze een blik in hun ziel. Speciaal voor de Internationale Dag van het Gezin selecteerde Humo enkele fragmenten over dochter Stephanie, haar vriend Christopher en hun onverwachte ouderschap.

CHRISTOPHER «Ik moet mijn moeder bedanken dat ik Stephanie heb leren kennen. Ze had haar al eens gespot op het voetbal, waar Junior ook speelde, en mij gezegd dat ik eens op dat mooie meisje moest letten. De Planckaerts waren de enige andere Nederlandstalige familie in onze omgeving. Het toeval – of misschien ook niet – wil dat zij op dezelfde dag als wij verhuisd zijn naar de Ardennen.

»De eerste keer dat ik de familie zag, zal ik nooit vergeten. Ik kende Eddy Planckaert niet, maar ik zal nooit vergeten hoe hij daar aan de zijlijn van het veld stond. Hij had pikzwart lang haar, en naast hem stond Christa, een ongelooflijk knappe verschijning. Ik was meteen onder de indruk van hem, je zag dat hij een charismatische man was.

»Stephanie was op dat moment heel jong: 13, ik was al 15. We werden snel vrienden, net omdat we in hetzelfde schuitje zaten. Twee Vlamingen op een school vol Walen, het leek bijna vanzelfsprekend dat we elkaar opzochten. Ik had al snel door hoe intelligent ze was, in een mum van tijd had ze de taal onder de knie. Ik heb er ­langer over gedaan, mijn eerste jaar heb ik moeten overdoen. Ook onze ouders zagen elkaar vaak, en zo gebeurde het dat ik al eens bij ­Stephanie op bezoek ging. Ik denk dat we al heel snel verliefd waren op elkaar, maar dat niet meteen durfden toe te geven. In november 2002 bleken de vlinders toch te sterk en begonnen we een relatie. We waren tot over onze oren verliefd. We kusten elkaar constant, tot ergernis van onze families. Maar ze zagen wel dat het serieus was.

»Stephanie was voor haar leeftijd enorm volwassen. Ze was echt klaar voor een relatie. Mede door wat ze thuis had meegemaakt (de Planckaerts hadden een faillissement meegemaakt, red.), hunkerde ze naar een houvast en rust. Ik was nochtans geen makkelijk ventje, temperamentvol en met een sterke mening. Ik was uiterst perfectionistisch, terwijl Stephanie veel relaxter in het leven stond. ‘Het komt allemaal wel in orde.’ Op dat moment spreek je niet uit wat je precies zoekt in een ander, maar wij voelden intuïtief aan dat wij ­elkaar aanvulden. We zochten allebei veiligheid en geborgenheid, vermoed ik. Al was de reden daarvoor niet dezelfde.

»Toen ik thuis een ­moeilijke periode doormaakte, ­besliste ik dat ik bij Stephanie wilde gaan wonen. Ik mag niet zeggen dat ik het thuis slecht had, want mijn ouders hebben altijd alles in het werk gesteld om mij en mijn broer gelukkig te maken. Maar ze gingen op dat moment door een zware periode, en het begon te botsen. Vooral met mijn vader boterde het niet meer. Ik was op dat moment 18 en besloot de boel niet meer te laten escaleren en gewoon mijn koffers te pakken. Bij de familie Planckaert schrokken ze uiteraard, en ze hebben in eerste instantie geprobeerd om me van gedachten te doen veranderen. Maar mijn besluit stond vast. Sinds die dag ben ik niet meer van Stephanies zijde geweken.»

STEPHANIE «Christopher was mijn eerste echte vriend in de Ardennen, de eerste persoon die ik toeliet in ons huis op de berg. Ik liet geen schoolvriendinnen over de vloer komen. Hij was ook de eerste die ik het waarom van onze verhuizing heb verteld en die mocht weten wat we hadden meegemaakt. Onze band was daardoor met­een enorm innig. Ik vond hem van in het begin ongelooflijk knap. Het is volgens mij niet meer dan logisch dat wij op ­elkaar verliefd zijn geworden.

»Hij is nooit een dag van mijn zijde geweken. De chemie tussen ons is er nog altijd, zelfs sterker dan ooit. Hij maakt mij beter en ik maak hem beter. We zijn een geweldige tandem, elkaars beste vrienden en soulmates, heerlijke minnaars en heel goede ouders. Wat mij betreft zijn Christopher en ik voor de eeuwigheid. Je kunt zoiets nooit met zekerheid zeggen, maar die intentie hebben wij. En wij weten van elkaar dat we daar alles voor zullen doen.»

Zonder condoom

STEPHANIE «Naast paniek en ongeloof overviel mij vooral een schuldgevoel toen ik ontdekte dat ik zwanger was van Iluna. Wat zou ik mijn ouders nu ook nog aandoen? Er was al een bepaald beeld van de familie opgehangen en ik zou daar nu nog een schepje bovenop doen. Het liefst van al wilde ik onder een steen kruipen. Iets wat ik had kunnen vermijden, was toch gebeurd. Hoe stom was dat? Ik voelde spijt en schaamte. Ik weet nu, zoveel jaar later, dat die emoties nutteloos waren, maar als je als 15-jarige met een positieve zwangerschapstest voor je neus zit, in die familie, in die situatie, dan is het enige wat je kunt denken: waarom ben ik zo dom geweest?

»Het faillissement was al een schandvlek en nu was er ook nog mijn tienerzwangerschap. Ik dacht dat ik persona non grata zou worden. Ja, het gebeurt in de beste families, maar daar staat er geen cameraploeg bij. Misschien wordt het stilgehouden, of wordt de zwangerschap afgebroken. In dat laatste geval hoeft vaak niemand het te weten en is er geen verantwoording af te leggen.

»De keuze om het kindje te houden, was volledig die van Christopher en mij. Net omdat we wisten dat we steun zouden krijgen van ons gezin. We wisten dat ze ons zouden opvangen en er altijd zouden zijn. Daarnaast hadden Christopher en ik een goeie, stabiele relatie, en voelden we ons wel klaar voor dat kindje. Stel dat ik andere toekomstdromen had gehad, stel dat Christopher het niet wilde, stel dat ik geen moedergevoel had gehad? Dan was de keuze misschien anders geweest. Maar mijn moedergevoel was er meteen, mijn gedachten gingen meteen uit naar dat vruchtje in mijn buik. Het parcours is moeilijk geweest, de keuze zelf niet. Dat ik me moest verdedigen, maakte het, in combinatie met mijn schuldgevoel, erg zwaar. De reacties die op dat moment van alle hoeken komen, wil je niet horen of lezen. Al wist ik wel dat ze ergens terecht waren.

»Ja, ik was veel te jong. Ja, de timing was slecht. Ja, het had kunnen worden voorkomen. Ik weet niet of er iemand dacht dat ik dat zelf allemaal niet wist? Ik was me ontzettend bewust van alles wat op mij zou afkomen, en ik had al een schild rond mij gebouwd nog voor één reactie me had bereikt. Ik wilde constant aan iedereen bewijzen dat ik het aankon. Daarin verloor ik mezelf volledig. In mijn veilige cocon thuis verliep alles goed, maar als ik nog maar dacht aan mensen daarbuiten, werd ik ontzettend boos. Het was niet gezond.

»Was het trouwens wel geoorloofd dat ik blij was met de komst van dat kindje? Mocht ik dat denken? Mocht ik dat uitspreken buiten de muren van ons eigen huis? Tijdens de eerste consultatie bij de gynaecoloog durfde ik niet te tonen dat ik blij was. Ik ging erheen, ik onderging de ­onderzoeken en de echografie en zelfs toen ik het hartje zag kloppen, durfde ik mijn blijdschap niet te uiten. Want de gynaecoloog wist hoe oud ik was en vond me vast dom. Een tienermoeder hoort toch niet blij te zijn? Stel dat ze denken dat ik het opzettelijk had gedaan? Op de vraag of ik het kindje zou houden, antwoordde ik ‘ja’ op een fluistertoon. Terwijl ik misschien wel had willen roepen dat ik het met al mijn liefde heel graag wilde.

»Ik was mezelf op den duur constant aan het verontschuldigen tegenover alle mensen die hun leven in mijn ogen voor elkaar hadden. Ik was heel beredeneerd en berekend in al mijn emoties en reacties. Ik sloot me ook zoveel mogelijk op. Het heeft tijd gekost om mij daarover te zetten.»

CHRISTOPHER «‘Wat hebt gij nu uitgestoken?’ was één van de eerste dingen die Eddy tegen me zei toen we vertelden dat Stephanie zwanger was. Die zin hakte er bij mij in, al begrijp ik zijn reactie nu uiteraard wel. Wat had ík gedaan? Ik kon daar op dat moment geen sluitend antwoord op geven. Ik weet dat er veel over gezegd en geschreven is, maar ik kan met de hand op het hart ­zeggen dat wij niet onveilig vreeën. Stephanie nam inderdaad de pil niet, ook al had ze wel aangegeven dat ze die wilde nemen. Maar bij de Planckaerts doen ze niet aan voorbehoedsmiddelen, dus dat was niet iets dat daar zomaar voorhanden was. Het voorschrift van de pil lag echter wel al klaar. En nee, we vreeën niet altijd met condoom. Wij waren elkaars enige partner en we hadden elkaar toen al eeuwige trouw beloofd. ­Stephanie en ik, dat zat meer dan goed. Hoe het dan is kunnen gebeuren? Die vraag durft me zelfs nu nog af en toe te overvallen, maar eigenlijk is dat nu niet meer relevant. Iluna is een godsgeschenk en ik noch Stephanie hebben er ook maar een seconde aan gedacht om een abortus te laten uitvoeren.

»Er was geen ideale manier om aan onze ouders te vertellen wat er aan de hand was. Eddy en Christa waren uiteraard geschrokken, maar na de eerste heftige reactie van Eddy bedaarden de gemoederen snel. Francesco stelde ­meteen: ‘Ik ben zo blij dat je dit kind wilt houden. Dat is voor mij het allerbelangrijkste. En de rest gaan we samen oplossen.’ Ik ben hem eeuwig dankbaar voor die reactie, want ik verging van de zenuwen. Eddy en Christa volgden met­een. We zouden er het beste van maken. Veel woorden zijn daar uiteindelijk niet aan vuilgemaakt. Op dat moment heb ik de eerste keer de ­bijzondere kracht van die familie ervaren.»

Ommezwaai

STEPHANIE «Iluna werd te vroeg geboren, ik was er niet in geslaagd mijn zwangerschap uit te dragen. Ik nam dat op mij en creëerde een soort schuldgevoel, ook al viel mij op geen enkele manier iets te verwijten. De stress werd voor mij wel groter toen ze geboren was. Haar leven hing eerst een lange tijd aan een zijden draadje, en daarna ­durfde ik bijvoorbeeld niet te gaan wandelen met haar. Stel dat Iluna zou huilen en ik haar niet kon troosten? Wat als ik niet lang genoeg borstvoeding kon geven? Dan zouden de criticasters gelijk krijgen. De druk was enorm om alles zo goed mogelijk te doen.

»Het was Iluna zelf die uiteindelijk voor een ommezwaai zorgde. De liefde voor dat kind was zo groot dat je niet meer naast wat echt telde kon kijken. Ik wilde bewijzen dat Christopher en ik een goed koppel waren, ik wilde bewijzen dat ik een goede mama was, ik wilde bewijzen dat wij het allemaal aankonden: dat hou je niet vol. Iluna wees ons op de essentie.

»Waar wij vandaag staan, is op natuurlijke wijze gegaan. Daar hebben wij niet speciaal ons best voor gedaan. Wij hebben gewoon met veel liefde gezorgd en opgevoed. Er is geen magische formule: niet voor ons, niet voor gelijk welk ander koppel.

»Mensen vragen me weleens of ik de plannen of dromen die ik als tiener had, heb moeten opbergen. Maar zoveel plannen had ik nog niet. Ik was de Franse taal net machtig en was daar al blij mee. Ik dacht aan architectuur voor later, maar dat zei ik eerder als standaard­antwoord, omdat ik eigenlijk nog geen idee had. Toen Iluna er al was en ik boeken schreef, dacht ik aan journalistiek. Mensen vinden dat raar, maar mijn ontwikkeling is niet gestopt bij de geboorte van Iluna. Wat voor mij wel al vastlag, was dat ik bij Christopher wilde blijven om met hem aan een toekomst te bouwen. En kinderen stonden zeker op ons verlanglijstje.

»Christopher heeft me nooit belemmerd om verder te groeien. Hij liet me dromen en plannen maken. Hij liet me moeder zijn. Maar dat hij met mij en Iluna een gezin wilde uitbouwen, was mijn groot geluk. We hadden onze eigen cocon naast mijn familie: de focus op mijn eigen gezin kunnen leggen, was voor mij een zegen.

»Ik weet dat het geen maatschappelijk geaccepteerde stelling is, maar ik zou het allemaal opnieuw doen. Van de eerste tot de laatste seconde. En nee, ik verheerlijk de situatie niet. Ik besef dat mijn leven anders was geweest als ik mijn focus op bijvoorbeeld studeren had gelegd. Maar vind je het niet normaal dat ik op dat moment net die keuze voor het moederschap maakte? En kijk nu even naar mijn leven: mag ik niet ongelooflijk dankbaar zijn voor de vrouw die ik ben geworden, voor het koppel dat wij zijn, voor het prachtige gezin dat ik heb? Ik zie het als puur geluk.»

CHRISTOPHER «De publieke opinie was niet mals. We waren dom en onbezonnen, we zouden het nooit halen, het was een schande. En ook na de geboorte werden we geviseerd. Het was zwaar. Ik stond aan het begin van mijn leven, ik zat nog vol jongensdromen. Ik had nog geen diploma, geen vaste job. Hoe moesten wij dat doen? En ik moest het wel waarmaken, want iedereen zat met een vergrootglas naar ons te kijken. Net omdat er zoveel reacties kwamen dat wij niet voor ons kind zouden kunnen zorgen, creëerde ik een ­enorme bewijsdrang. Het was mijn vader die me voorstelde om te gaan studeren. Ik startte de opleiding tot werfleider, de job die mijn vader ook uitvoerde. Ik had als kind vaker met hem meegewerkt, en dat was echt iets voor mij. Ik volgde een jaar dagschool en liep stage in zijn bedrijf. Ik mocht daarna meteen als ­werfleider starten. Ik geloofde mijn oren niet, ik was amper 21 en ik kreeg de verantwoordelijkheid over een werf. Ik wist met mijn enthousiasme geen blijf. Niet veel later kreeg ik een contract aangeboden. Dat was een prachtig moment in mijn leven, omdat ik zowel aan Stephanie en haar gezin als aan de buitenwereld kon zeggen: voilà, ik sta er. Ik kán iets. Ik ga mijn gezin onderhouden en voor hen zorgen.»

In eigen boezem

CHRISTOPHER «Met onze kinderen wil ik bewuster met seksualiteit en relaties bezig zijn. Ik zie het als mijn verantwoordelijkheid om Iluna bij mij te roepen als ik merk dat er een jongen in haar leven is. Ik zie het als mijn taak haar de pil of een ander voorbehoedsmiddel aan te reiken. ­Zonder al te veel gedoe. Ik wil en kan die verantwoordelijkheid niet bij mijn kinderen leggen. Het is naïef om te geloven dat ze, als je het allemaal doodzwijgt, zelf wel de weg vinden, of langer van seks wegblijven. Ik wil haar, en bij uitbreiding ook Mageno en Elara, vooral tonen: ‘Dochter, zoon, I’ve got your back. Altijd.’»

EDDY «Kwaad ben ik nooit geweest toen Stephanie met angst in haar ogen kwam vertellen dat ze zwanger was. Je kunt en mag niet kwaad zijn op nieuw leven. Nooit. Dat is het schoonste wat er is op onze planeet. Teleurgesteld past beter, en dan vooral omdat je iemand had opgenomen in je gezin omdat het in zijn eigen gezin moeilijk ging. We hadden ­Christopher warm omarmd in onze familie en ik ­verwachtte van hem verantwoordelijkheid ten opzichte van Stephanie. Je kijkt onvermijdelijk in zijn richting als ze dat nieuws komen melden. En ik twijfelde in eerste instantie aan hem. Dat was niets persoonlijks, maar eerder een beschermingsmechanisme. Ik denk dat elke vader dat herkent. Ik nam op dat moment de kwetsbaarheid van mijn kind over en vulde dat voor haar in, omdat ik vond dat dat mijn rol was.

»Ik stelde ook mezelf in vraag: had ik er als vader goed aan gedaan om het lief van mijn kind op die leeftijd bij ons te laten inwonen? Ik wil het slachtoffer niet uithangen, maar je hebt plots de verantwoordelijkheid over twee jongvolwassenen. Misschien ben ik daar niet omzichtig genoeg mee omgesprongen? Ik durf zeker in eigen boezem te kijken.

»Je koestert de hoop dat het goed komt met je dochter. Ik had geen handleiding liggen: hoe pak je dat aan? Ik had er geen sluitend antwoord op en dat antwoord kwam er ook niet de eerste weken. Maar ik wist dat we het samen zouden doen, daar bestond geen twijfel over.»

Vroeggeboorte

EDDY «Veel tijd om te wennen en alles uit te dokteren was er niet. Zo’n zwangerschap gaat pijlsnel, zeker als je je energie steekt in het zo goed mogelijk opvangen van je kind, en Iluna werd dan ook nog eens te vroeg geboren. En dan verandert de situatie opnieuw 180 graden. Dan is de leeftijd van je dochter ineens heel ondergeschikt aan de gezondheid van dat frêle kind, waar je meteen verliefd op bent. Haar leven was prioritair.

»Ik heb me zelden zo klein gevoeld als bij de geboorte van Iluna. Christa en ik waren helemaal de kluts kwijt. We verbleven negen dagen bij vrienden die in de buurt van het ziekenhuis woonden, omdat de afstand anders te groot zou zijn, en ik heb negen dagen dezelfde kleren aangehad. Wat kon het mij schelen op dat moment. We waren in allerijl vertrokken naar het ziekenhuis, met de gedachte dat we ’s avonds weer thuis zouden staan. Maar dat liep anders.

»De vroeggeboorte van Iluna dreef mij tot ­stommiteiten. Ik zag opnieuw het slechte in de wereld en was in staat om af te rekenen met heel wat mensen die mij en ons gezin in het verleden iets hadden aangedaan. Noem het een soort razernij van pure miserie en angst die zich in mij ­nestelde. Gelukkig was Iluna er, en zorgde ze ervoor dat de storm in mijn hoofd in kracht afnam. Als het fout was gelopen met haar, dan had ik misschien wel stomme dingen gedaan.»

CHRISTA «Toen Stephanie ons kwam vertellen dat ze zwanger was, was ik in eerste instantie kwaad op mezelf als moeder. Je probeert je kind toch te behoeden. Stephanie en ik waren naar de gynaecoloog geweest en het voorschrift voor de pil lag klaar in de keuken. Maar we waren ze nog niet gaan halen. Ik voelde daar geen haast bij. Ikzelf heb nooit de pil genomen en ik heb ook altijd het naïeve idee gehad dat er bij hen geen haast was om met elkaar naar bed te gaan. Had ik toch maar meteen na de afspraak met de gynaecoloog die pil in huis gehaald, heb ik meer dan één keer gedacht. Ik zocht uiteraard naar mijn deel van de verantwoordelijkheid in dit verhaal. En die was er, ik wil dat niet ontkennen. Maar ik voelde ook meteen een soort medelijden: ze was nog maar een kind. Maar goed, er was geen sprake van een abortus, niet van hun kant, niet van onze kant. Maar waren zij van oordeel geweest dat ze het kindje niet wilden houden, dan zou ik hen niet ­tegengehouden hebben.

»Ik weet dat Stephanie zich ongelooflijk schuldig voelde dat ze ons dat aandeed, maar dat schuldgevoel heb ik haar uit het hoofd proberen te praten. Ze had geen misdaad begaan, wel integendeel. Een zwangerschap is iets natuurlijks, iets prachtigs en bijzonders. En dat veranderde niet omdat ze nog maar 16 was. Moesten we daar trouwens echt beschaamd om zijn? Ik heb dat nooit goed begrepen, maar het oordeel van de buitenwereld was niet mals. We hebben getracht om iedereen van een antwoord te voorzien: een eerlijk, open en respectvol antwoord. Al was dat respect niet altijd wederzijds. Gelukkig woonden we in Wallonië en werd Stephanie in Vlaanderen niet op straat gespot met haar bolle buik. Dan hadden we wellicht nog andere toestanden meegemaakt.

»Het beste antwoord is de afgelopen jaren van Stephanie zelf gekomen. Zij heeft met Christopher een liefdevol gezin uitgebouwd. Ze zijn nog altijd samen, ook al werd er luid geroepen dat het niet zou blijven duren. Soms denk ik dat mensen zaten te wachten op iets dat fout zou lopen om te kunnen zeggen: ‘Zie je het wel? Onverantwoord.’

»Als ik nu kijk naar Iluna, dan valt mijn mond soms open: wat een lief, verstandig en mooi kind. Ze hebben dat zo goed gedaan; ik heb ook nooit moeten bijsturen. Dat verliep natuurlijk; ik durf zelfs te zeggen dat Stephanie geboren is voor het moederschap. En ze heeft dat na Iluna nog twee keer bewezen. Ik kijk met ontzettend veel trots naar het gezin dat ze heeft. En dan denk ik weleens: en wat hebben jullie daar nu op te zeggen?»

‘Château Planckaert’, Eén, zondag 20 februari, 20.00

Evi Renaux, ‘De familie Planckaert, zoals we echt zijn’, Uitgeverij Horizon