Oorsprong coronavirus
Een vleermuis, bevroren voedsel of toch een fout in het lab? WHO wil verder onderzoek naar bron van het virus
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wil verder onderzoek naar de vraag of het coronavirus uit een Chinees laboratorium is ontsnapt. WHO-baas Tedros Adhanom Ghebreyesus heeft zijn deskundigen opgeroepen dieper in te gaan op de theorie dat de pandemie is ontstaan door een ongelukkige fout van virologen uit Wuhan.
De WHO-leider komt met zijn oproep na de presentatie van bevindingen van een internationaal WHO-team dat in het Chinese Wuhan onderzoek deed naar de oorsprong van het coronavirus. In deze metropool was het virus eind 2019 opgedoken, waarna het zich over de wereld verspreidde.
Het team zelf, waaronder de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, acht die hypothese juist zeer onwaarschijnlijk. Dat zeiden de teamleden al op 9 februari, de laatste dag van hun missie, en dat herhalen ze nu in hun rapport. Hoewel ongelukken in laboratoria voorkomen, hebben ze geen enkel signaal ontvangen dat dit eind 2019 in Wuhan zou zijn gebeurd.
Niet overtuigend
Ook de andere scenario’s die in februari zijn genoemd, keren in het rapport met dezelfde kanswaardering terug. Het zou kunnen dat het virus in Wuhan terecht is gekomen via bevroren voedsel, wat zou betekenen dat de oorsprong van het virus buiten Wuhan ligt en wellicht zelfs buiten China. Er zijn studies die aangeven dat het virus al ruim voor die tijd in Europa rondging. De experts vinden die studies niet overtuigend, maar ze zijn bereid ze nog eens na te pluizen.
Iets meer kans geven ze de optie dat een vleermuis het virus heeft overgedragen, maar de genetische verschillen van de coronavirussen in vleermuiskolonies en het Sars-Cov- 2-virus zijn zo groot dat ze het veel waarschijnlijker achten dat het virus via een tussendier is overgesprongen. In zo’n tussendier, een gordeldier bijvoorbeeld, zou het virus wat genetische aanpassingen hebben kunnen maken.
Dat zei het team allemaal in februari ook al. Net als de opmerking dat de pandemie wellicht niet op de markt van Wuhan zelf is begonnen, maar begin december al op meerdere plaatsen in de stad voorkwam. De meeste besmettingen leiden immers tot lichte symptomen, vele blijven zelfs onopgemerkt.
Het roept de vraag op waarom de publicatie van het rapport zo lang op zich heeft laten wachten en tot twee keer toe een week werd uitgesteld. Wilde Peking zeggenschap over de conclusies van het rapport? Teamleider Peter Ben Embarek wierp die suggestie dinsdag verre van zich. Natuurlijk waren er wrijvingen, zei hij. ‘Niemand vindt het prettig als zijn achtertuin door vreemden wordt doorzocht. Er is gediscussieerd, maar er is nooit druk uitgeoefend om iets uit het rapport weg te laten. Het rapport is wetenschappelijk verantwoord en het gehele team staat erachter.’
Viroloog Marion Koopmans: ‘Wuhan-missie was unieke prestatie’
De Nederlandse viroloog Marion Koopmans, die lid is van het WHO-team, vindt de samenwerking met haar Chinese collega’s geslaagd. ‘We hadden maar twee weken om die samenwerking vorm te geven. Zij hadden veel kennis verzameld maar het was nogal gefragmenteerd. Dat hebben we tot een samenhangend geheel gesmeed, een unieke prestatie.’
– Wat heeft de missie opgeleverd?
MARION KOOPMANS «Doordat we allerlei gegevens hebben kunnen combineren, hebben we nu een veel beter beeld waar de echte expansie van de virusuitbraak is begonnen. We hebben ook een goed beeld hoe het onderzoek verder moet gaan. Bijvoorbeeld om te onderzoeken welke dieren die op die markt zijn verhandeld, zo’n tussendier kunnen zijn. Daarvoor doen we in ons rapport aanbevelingen voor.»
– Zal China niet zeggen: wij hebben ons land laten onderzoeken? Kijk nu maar eerst eens of het virus niet in elders is overgesprongen.
KOOPMANS «Dat zegt China ook, maar onze aanbevelingen om in China vervolgonderzoek te doen, zijn door onze Chinese collega’s onderschreven. Het een sluit het ander niet uit. Dat hoop ik tenminste, maar we hebben de politieke machten natuurlijk niet aan een touwtje.»
– Heeft u vrijelijk onderzoek kunnen doen? Critici zeggen dat Peking al het belastende bewijs heeft gewist voordat jullie kwamen.
KOOPMANS «Wij hebben steeds gezegd: geef ons bewijzen voor die kritiek, dan kijken we ernaar. Er zijn allerlei theorieën in omloop maar zonder iets concreets kun je niks. Wij hebben een waslijst aan studies voorgesteld, die zijn allemaal gedaan.»
– Verwachten jullie ooit de bron te kunnen achterhalen?
KOOPMANS «Ik vind dat we het serieus moeten proberen. Dit soort uitbraken gaat vaker gebeuren. Alles wat je te weten kunt komen over het begin kan helpen om in de toekomst beter voorbereid te zijn.»
(Trouw)
