Eerste hulp bij wraakporno: welke stappen kun je zelf ondernemen?

Een man is voor een Gentse rechtbank veroordeeld tot de betaling van een nooit eerder geziene dwangsom van maar liefst 420.000 euro omdat hij pornografische beelden van zijn ex-vriendin heeft verspreid. De casus zou volgens de advocaten van het slachtoffer een precedent kunnen schepen voor toekomstige zaken over wraakporno. Maar wat moet je doen als je tot de 1% van de Belgen behoort die ooit slachtoffer wordt van wraakporno? En kunnen alle beelden echt verwijderd worden?

Bij wraakporno worden naakt- of seksueel getinte beelden van iemand verspreid zonder diens toestemming. In het klassieke beeld van wraakporno gaat het daarbij om een misnoegde ex die na de relatiebreuk foto's en filmpjes van zijn ex online zet, maar de definitie gaat eigenlijk veel breder dan dat. Ook in de zaak van ‘Eveline’, waarbij drie BV's door een catfish in de val werden gelokt, was er bijvoorbeeld sprake van wraakporno.

Sinds juli 2020 is het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen bevoegd om meerderjarige slachtoffers bij te staan. Minderjarigen moeten zich daarvoor wenden tot Child Focus. Daar merkten medewerkers een flinke stijging in het aantal gevallen tijdens de coronacrisis. ‘In 2021 hebben we 50 procent meer dossiers geopend dan in 2019', zegt beleidsmedewerker Niels Van Paemel in De Morgen.

Naar eigen zeggen werkt het Instituut nauw samen met platformen als Facebook en Pornhub, die snel reageren wanneer zij een video als wraakporno rapporteren. Vorig jaar heeft Facebook al 130 keer de verspreiding van een filmpje voorkomen. Met Twitter verloopt de samenwerking dan weer een pak moeilijker. Het Instituut heeft in 2020 zelfs een proces aangespannen tegen de so­ci­a­le­net­werk­site.

Naast de verspreiding van foto's en filmpjes richt het Instituut zich ook op zoektermen, waarvoor ze bij Google aankloppen. Vorig jaar is al zo’n zestig keer de combinatie van de naam van een slachtoffer plus het woordje ‘porno’ van Google verwijderd.

Omdat het fenomeen nog redelijk nieuw is in de strafwetgeving en de politie ook niet altijd voldoende opgeleid of ervaren is in dit soort zaken, kunnen slachtoffers zich soms machteloos voelen. Maar de mogelijkheden om beelden weg te halen zijn er dus wel degelijk. Daarom heeft het Instituut op zijn website een handleiding staan om beelden te verwijderen.

‘Staan er intieme beelden van jou op het internet, zonder je toestemming? Dan kun je twee dingen doen: de beelden offline halen en/of klacht neerleggen bij de politie.’

Beelden offline halen

Stap 1. Wees snel. ‘Eenmaal beelden wijdverspreid zijn op het internet, is het zeer moeilijk de verspreiding tegen te gaan. Grijp dus meteen in wanneer je intieme beelden van jou ziet opduiken.’

Stap 2. ‘Neem een screenshot van het intieme beeld, waarop het platform (en eventueel de datum) duidelijk zichtbaar is. Dit kan later dienen als bewijs in een eventuele rechtszaak.’ Als de beelden eenmaal van het platform verwijderd zijn, heb je geen bewijsmateriaal meer.

Stap 3. Rapporteer de beelden en/of contacteer het platform om ze te verwijderen. De aanpak hiervoor verschilt per platform.

Bij beelden op Facebook kun je bijvoorbeeld het Instituut contacteren. Dankzij hun goede samenwerking worden verwijderingsaanvragen van het Instituut bij Facebook prioritair en snel behandeld.

Bij Instagram, Snapchat, TikTok en andere platforms moet je de beelden zelf rapporteren. In de handleiding van het Instituut staat per platform stap voor stap uitgelegd hoe je dat kan doen.

Klacht neerleggen

Als je wil dat de dader gestraft wordt voor zijn daden, dan zul je een klacht moeten indienen bij de politie.

Je kunt naar je lokaal politiecommissariaat gaan, maar het is vaak handig om eerst telefonisch een afspraak te maken. ‘Dan kun je alvast aangeven waarover het gaat en kort de context meegeven, zodat je met de juiste politieambtenaar een afspraak kan maken, iemand die misschien al ervaring heeft met dergelijke feiten.’

Het verspreiden of tonen van intieme beelden zonder de toestemming van de persoon die wordt afgebeeld is een misdrijf. Je kunt daarom zowel tegen de initiële maker/verspreider van de beelden een klacht indienen, als tegen de personen die de beelden daarna verder verspreiden.

Neem alles van bewijsmateriaal mee, zowel digitaal als analoog. Denk aan screenshots, maar bijvoorbeeld ook schermfilmpjes op je smartphone waarin je langzaam door een gesprek scrolt, om zo het hele gesprek te tonen.

Vermeld alles wat je weet over de dader en zijn/haar motieven. ‘Een dader die met kwaadwillig opzet of vanuit winstbejag handelt riskeert strengere straffen, evenals een dader die de feiten pleegde omdat het slachtoffer van een specifiek geslacht of geaardheid is.’ Dit kan bijvoorbeeld blijken uit commentaren die de dader postte, doordat de dader dit al vaker heeft gedaan, door een algemene houding van de dader,… Lever eventueel bewijs hiervoor ook aan.