Éíndelijk weten we het: zo zag het geslachtsdeel van een dino eruit

Voor het eerst toont een fossiel van een dinosaurus zijn cloaca. Paleontoloog Jakob Vinther van de Universiteit van Bristol ontdekte dit bij een kleurrijk fossiel van de Psittacosaurus. Hij en zijn collega’s reconstrueerden het geslachtsorgaan en ontrafelden de seksuele rituelen van de dinosaurus.

De laatste decennia zijn wetenschappers beter gaan begrijpen hoe dinosauriërs eruitzagen. Men weet nu welke soorten schubben hadden en welke soorten ook nog pluizen en veren. Bovendien is er steeds meer bekend over hun kleur. In de nieuwe studie in het wetenschappelijk tijdschrift Current Biology richten wetenschappers zich op een beter verstopt mysterie: de plek tussen de poten.

Tijdens een onderzoek naar de kleurpatronen van een fossiel van een Psittacosaurus, een herbivoor zo groot als een labrador, viel het paleontoloog Jakob Vinther op dat de cloaca duidelijk zichtbaar was.

Een cloaca is de opening waardoor veel dieren hun ontlasting laten lopen en eieren leggen. Het orgaan komt voor bij bijna alle gewervelden, behalve zoogdieren. Mussen, hagedissen en kikkers hebben er bijvoorbeeld één. De gereconstrueerde dinocloaca lijkt erg op die van krokodillen, de dichtstbijzijnde familieleden van de dinosauriërs.

Het is helaas onduidelijk wat het geslacht van het beest is, die is niet goed genoeg bewaard gebleven. ‘Bij schildpadden, krokodilachtigen en vogels is de penis verborgen binnen in de cloaca, behalve tijdens seksuele activiteit,’ schrijven de onderzoekers in het vakblad.

Opvallend zijn de randen van de cloaca, die ophopingen van pigment bevatten. Dit duidt op de mogelijkheid van de dinosaurus om aan het andere geslacht te communiceren dat hij of zij interesse heeft om voort te planten, vergelijkbaar met hoe dit gaat bij de rode billen van bavianen. De onderzoekers speculeren over geurklieren in die gepigmenteerde gebieden die ook gebruikt zouden worden voor seksuele communicatie.

‘Uniek fossiel’

Paleontoloog Anne Schulp, niet verbonden aan het onderzoek, vertelt enthousiast: ‘Normaal blijft er niks van de cloaca over in fossielen. Dat is uniek aan dit fossiel.’ Dat komt omdat het gaat om zacht weefsel. Hard weefsel blijft veel vaker bewaard; denk aan botten, hoorns en tanden. Schulp is onder de indruk van de reconstructie. ‘De cloaca is platgedrukt door het gesteente op het fossiel. Dus je moet heel goed kijken hoe je dat weer een beetje terugvouwt.’

Er zijn de laatste tien jaar grote stappen gezet in de paleontologie. Zo kunnen onderzoekers nu de kleuren van dinosauriërs vaststellen door af te gaan op de afbraakproducten van de oorspronkelijke pigmentdeeltjes. Schulp: ‘Dit onderzoek is een voorbeeld van de vooruitgang. We kunnen af van het giswerk door harde gegevens te verwelkomen. Met elke nieuwe pigmentvondst kan er weer een reconstructie langs de tekentafel voor een opfrisbeurt.’

(VK)