‘Er is literatuur die suggereert dat het virus uit Italië komt. Ook dat moeten we onderzoeken’

De WHO doet geen nader onderzoek naar de mogelijkheid dat het coronavirus is ontsnapt uit een Chinees laboratorium, wél naar het idee dat het virus helemaal niet uit China komt. Politieke indoctrinatie? ‘We hebben geprobeerd het bij de inhoud te houden’, zegt de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, die deel uitmaakte van de WHO-missie in Wuhan.

- ‘Een pr-overwinning voor China’ (New York Times) en ‘WHO-coronamissie vertrekt met lege handen’ (Washington Post). Mevrouw Koopmans, de westerse commentaren zijn niet mals over de WHO-missie.

MARION KOOPMANS «Ja, dat wordt geroepen. Terwijl niemand ons eindrapport heeft gelezen.»

- De voor China belastende theorie dat het virus is ontsnapt uit een Chinees laboratorium moet van tafel, oordeelt de missie. De complottheorie die China propageert, dat het virus misschien uit een ander land komt, behoeft als ‘sleutelhypothese’ nader onderzoek. Zijn uw conclusies politiek gestuurd?

MARION KOOPMANS (denkt na) «Nee. Kijk, ik zeg niet dat de gesprekken die we hebben gevoerd, makkelijk waren. We hebben scherpe discussies gehad. Maar ik denk dat we het behoorlijk goed hebben weten terug te brengen tot de wetenschappelijke argumentatie. We hebben er serieus werk van gemaakt om het bewijs dat er is op een rij te zetten, en de gaten in onze kennis die we nog hebben aan te wijzen.»

- Wat ziet u als het belangrijkste nieuwe inzicht dat de missie heeft opgeleverd?

MARION KOOPMANS «Toch die beginperiode. Het moment waarvan we dachten: het is bij die markt begonnen, blijkt een stuk complexer te liggen. Ik ben inmiddels overtuigd dat er vóór december niet echt veel circulatie van het virus was, in elk geval niet in Wuhan. Op het moment dat we de eerste gevallen kunnen herleiden (half december, red.), was er al circulatie in de stad.»

- Valt de dierenmarkt van Wuhan daarmee af als de plek waar het virus op de mens is overgesprongen?

MARION KOOPMANS «Nee, het kan nog steeds bij die markt zijn begonnen, maar misschien eerder. Er is daar in elk geval amplificatie geweest, doorgifte van het virus van mens op mens. En er waren risicoproducten, zoals dieren uit gebieden waar in de vleermuizenpopulatie virussen voorkomen die dichtbij Sars-Cov-2 staan. Bij de dieren van de markt die zijn getest, is niets gevonden. Maar je kunt iets gemist hebben.»

- Opmerkelijk is dat de WHO-missie geen nader onderzoek meer wil doen naar de hypothese dat het virus is ontsnapt uit een labo. Op basis van welke wetenschappelijke gegevens is dat?

MARION KOOPMANS «We hebben vrij uitgebreid gekeken bij de verschillende laboratoria die daar zijn. Vooral het Wuhan Institute of Virology heeft echt enorme aantallen vleermuismonsters getest en proberen te kweken. Toch hebben ze maar drie virus-isolaten (gekweekte cellen met actief virus erin, red.). Dat geeft aan dat het ongelooflijk lastig is om die vleermuisvirussen op te kweken in menselijke cellen. En wát er is opgekweekt, is niet nauw verwant aan Sars-Cov-2.

»Verder hebben we gesproken over zaken als: hoe houden jullie alles bij, hebben jullie bloedmonsters van medewerkers, dat soort dingen. Daarop hebben we deze conclusie gebaseerd.»

- Heeft u de indruk dat de Chinezen volledige openheid van zaken hebben gegeven?

MARION KOOPMANS «Tja, wat is volledig? We hebben veel gezien. Veel data, veel studies, veel analyses. En natuurlijk zie je niet wat niet gedeeld wordt.»

- Intussen zei uw missie toe de theorie dat het virus niet uit Wuhan komt, maar met bevroren voedsel van buiten is gekomen serieus te onderzoeken, ‘zonder vooringenomenheid’. Op basis van welke wetenschap?

MARION KOOPMANS «Dat is natuurlijk een heikel onderwerp. Aan de ene kant heb je de aanwijzingen dat er heel af en toe iets wordt gevonden op voedselverpakkingen. Daarover hebben we stevig gesproken: hoe hard is je bewijs dat het geïmporteerd is? Waarschijnlijker is dat het komt door mensen die met die spullen bezig zijn en zelf covid hebben. Besmette verpakkingen zijn niet echt plausibel als ontstaanshypothese.

»De andere kant is: bevroren vlees van wilde dieren. Daarnaar zijn inmiddels wat onderzoeken gedaan, en uit de nog ongepubliceerde resultaten daarvan komt naar voren dat de overleving van het virus op vis of vlees best lang kan zijn. Vervolgens is de vraag: is het erg waarschijnlijk dat het zo is begonnen? Ik denk van niet. Ik zou verwachten dat de kans op een zoönose vanuit levende dieren groter is, en dat invriezen de kans op besmetting aanzienlijk verlaagt.

»Maar dat neemt niet weg dat de aanvoerketen naar die markten er een is om serieus te bekijken. Van andere markten kennen we bijvoorbeeld ook observaties van bevroren schubdiervlees, een dier waarbij enigszins verwante coronavirussen zijn gevonden. Daar zou je weleens naar willen kijken.»

- In Chinese media zei Zeng Guang van het Chinese Sciensano dat er al verdachte gevallen waren van longontsteking in de VS, voordat Covid-19 uitbrak in Wuhan. Hebben de Chinezen u dat soort verhalen ook verteld? Hoe weegt u dat?

MARION KOOPMANS «Uit Amerika ken ik dit soort verhalen niet. Er is literatuur die suggereert dat het virus begin december en zelfs in november al rondging in Italië. Daarvan zou ik zeggen: uitzoeken! Misschien is het verklaarbaar. Misschien is het prutonderzoek. Geen idee, laten we er achteraan gaan. Dat zoiets vervolgens politiek wordt gebruikt, daar kan ik niks aan doen. Om nu te zeggen: ik ga er niet naar kijken, want de politiek roept zus en zo – dan ben je ook wat raar bezig.»

(VK)