Erika Vlieghe: ‘Je kunt zoveel strenge maatregelen nemen als je wil, als mensen ze niet volgen, zet dat geen zoden aan de dijk’

Erika Vlieghe is opgelucht dat er dan toch coronaverstrengingen kwamen. Maar het gekrakeel onder politici ziet ze met lede ogen aan. ‘Zo verliezen we uit het oog wat kan motiveren, namelijk de mensen die aan het vechten zijn voor hun leven en voor wie we dit doen.’

‘Zoals iedereen ben ik de situatie natuurlijk ook beu,’ zegt Vlieghe. «En ik heb dan nog makkelijk praten. Ik kreeg net nog een een mail van iemand die schreef: ‘Bedankt, door de nieuwe lockdown ben ik mijn job kwijt’. Ik heb geantwoord dat ik dat oprecht bijzonder erg vind maar dat deze lockdown er juist komt voor de mensen die vechten voor hun leven op intensieve zorg en voor de veel grotere groep die essentiële operaties of andere zorg niet krijgen omdat de zorg opnieuw zo onder druk staat. Zij zullen misschien nooit meer werken of zullen dit mogelijk niet overleven. Alleen door nu te verstrengen kunnen we ervoor zorgen dat de epidemie weer onder controle komt, en de normaliteit kan terugkeren voor iedereen. Doen we dat niet, dan zullen nog veel meer mensen dat soort ellende meemaken.»

Sommigen zijn kwaad over het T-shirt dat u in De afspraak droeg en waarop stond ‘Nie neute, nie pleuje’. Makkelijk gezegd voor iemand die nog geen euro kwijt is door de pandemie, hoor je dan.

VLIEGHE «Oei. De laatste van mijn bedoelingen is om mensen daarmee te kwetsen. Integendeel. We voelen ons allemaal uitgeput en ontmoedigd. Voor mij betekent die slogan net vooral dat we moeten proberen niet bij de pakken te blijven zitten, en dat wie wel nog mentale kracht, centen, werk en moed heeft, anderen kan helpen overtuigen dat we dit voor ons allemaal moeten doen.»

Zijn de verstrengingen niet te weinig en te laat?

VLIEGHE «Wij zijn als adviseurs opgelucht dat er ze nu zijn, waardoor we wel nog op tijd ingrijpen. Vorige week is de politiek er niet uitgeraakt en ik denk dat het onvermijdelijk is dat er een paar dagen over gingen want het zijn zware beslissingen die heel veel mensen ongelukkig maken. Is het genoeg? Dat hopen wij wel, maar we moeten er vooral samen voor zorgen dat dat genoeg is. De epidemie zit vooral op de werkvloer, in de privésfeer en op de scholen. Je kunt nog zoveel strenge maatregelen nemen als je wil, als mensen ze niet volgen en toch naar het werk gaan of veel vrienden zien, zet dat geen zoden aan de dijk.»

Was België niet beter pas beginnen versoepelen op een veel lager besmettings- en hospitalisatieniveau, zoals eerst voorgesteld, de zogenaamde ‘veilige haven’?

VLIEGHE «Wij baseren onze adviezen nog altijd op die lagere drempels en blijven herhalen dat die de richting zouden moeten aangeven. Het is een politieke keuze om die los te laten. Nu moeten we eerst en vooral de curve weer breken. Maar ik denk dat we dan wel opnieuw moeten spreken over een plan waarin die lagere drempels wel de richtingaanwijzer zijn.»

Zit er veel verschil tussen wat jullie adviseerden en wat er is beslist?

VLIEGHE «Er zijn verschillen maar ik wil daar niet in blijven graven. De politiek moet dat advies nu eenmaal vertalen naar iets dat organiseerbaar en haalbaar is. En ons belangrijkste advies was ‘doe iets, kom met verstrengingen’. Of daar dan een vervroegde avondklok of een verbod op niet-essentiële verplaatsingen inzit of niet zijn dan wel geen details, maar ik accepteer dat als er maar een globaal pakket verstrengingen is dat de contacten scherp vermindert.

«Je kunt het natuurlijk altijd spijtig vinden dat bepaalde nuances niet zijn meegenomen. Zo ben ik bezorgd over de situatie op de werkplek. Ik vraag me af of in de meest risicovolle sectoren niet nog meer kan worden gedaan. En waarom men besloot de kleuterscholen open te houden kan ik ook niet uitleggen.»

Die chaotische communicatie over de kleuterscholen en de plotse extra pauzeweek op school werkt ouders in ieder geval danig op de zenuwen. Slecht voor het draagvlak?

VLIEGHE «Dat is een vraag voor de minister. Wij hadden geadviseerd om alle onderwijs een extra week volledig te sluiten en om te kijken of ouders in die week niet in een minder intensief ritme zouden kunnen werken. Ik heb zelf twee tieners en ik besef dus dat het zwaar is. Dat er in die week geen onlineles wordt geven, begrijpen wij thuis ook niet goed. Dat zijn pragmatische keuzes die niets met het virus te maken hebben en die de politiek moet uitleggen.»

Maar is het virologisch wel logisch om, zoals onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) zei, ‘de Ikea open te houden terwijl je de scholen sluit?’

VLIEGHE «Ik vind die vergelijking intellectueel niet correct. De epidemie speelt zich voornamelijk af op het werk, op school en in de privésfeer. De impact van de winkels is niet nul, maar wel minder significant dan op school of op het werk want contacten zijn daar korter en oppervlakkiger. Wij willen graag veel minder contacten in de winkels en die zijn nu ook sterk beperkt. Ik begrijp de frustratie van het onderwijs zeker en ik ben er zelf de grootste voorstander van de scholen zoveel als mogelijk open te houden, maar als het uit de hand dreigt te lopen moet je op alle fronten ingrijpen. Ik vind het jammer dat het dan meteen zo emotioneel gespeeld wordt.»

Steven Van Gucht zei dat jullie de scholen wel zo lang mogelijk hadden willen openhouden en dat het niet logisch is dat buitenschoolse activiteiten wel nog kunnen maar onderwijs niet?

VLIEGHE «Op zich klopt dat, maar dat slaat op ons advies van de vorige week. Daarin stond dat we de scholen nog niet wilden sluiten. Maar dan moest er van alles gebeuren om dat mogelijk te maken, zoals hobby’s tijdelijk onderbreken. Vorige vrijdag is er dan geen politiek besluit genomen en ondertussen is die epidemie blijven aanzwellen. Daarom deden we een nieuw voorstel met sterkere beperkingen waaronder alsnog die extra week schoolpauze.

«Het is inderdaad wel moeilijk uitlegbaar dat je kinderen niet naar school kan sturen maar wel naar een hobby. Maar dat is een heel moeilijke afweging, want we weten ook dat de jeugd het moeilijk heeft en elkaar wil zien. Ik hoop in ieder geval dat ouders zoveel als mogelijk kinderen thuis houden. Al wik ik mijn woorden want voor veel mensen betekent dit weer organisatieproblemen.»

Was het fout om 1 mei naar voor te schuiven als versoepelingsdatum?

VLIEGHE «Wij zijn als wetenschappers geen grote fan van beloftes voor bepaalde data. Maar soms moet de politiek wel één en ander organiseren en perspectief bieden.»

De motivatie zit door deze eindeloze jojo van verstrengingen en versoepelingen wel op een dieptepunt.

VLIEGHE «België maakt veel minder een jojobeweging dan andere landen. Maar we vreesden al dat dat door de Britse variant en verslapte motivatie wellicht niet ging blijven duren. Ik zie ook mensen ontmoedigd raken. Dan moet je steeds dezelfde boodschappen herhalen. Laat ons die regels volgen voor alle sectoren die nu gesloten zijn en voor de mensen in de ziekenhuizen. Wat daar aan het gebeuren is, dringt veel te weinig door bij de massa. We zijn flink op weg naar 700 bezette bedden op intensieve zorg. Daarmee zitten we nu al over de helft van de piek die er in de tweede golf was. We kunnen niet zomaar bedden bij blijven toveren en bestaffen, terwijl het personeel al een jaar op zijn tandvlees zit, vaak zonder verlof. De vermoeidheid weegt enorm.»

Denkt u niet dat veel mensen het zodanig beu zijn dat ze zich niet meer aan de regels houden?

VLIEGHE «Ik merk daar wel wat van, maar ik stel ook nog veel realisme vast. In de aanloop naar de recente beslissingen heb ik heel veel berichten gekregen van mensen die smeekten om de boel weer onder controle te brengen. Velen kijken wel nog altijd naar die cijfers. Als die beslissingen dan vallen, wordt niemand daar blij van, natuurlijk. Maar ik merk dat een grote groep ziet dat het een noodzakelijk kwaad is.

“Het is ook niet nuttig om te blijven hangen in dat ‘we zijn het beu’. Daar heeft niemand iets aan. Nuttiger is jezelf motiveren met de gedachte dat deze lockdown ons na een aantal weken terug meer vrijheid zou kunnen opleveren dan het pad waarop we tot nu toe zaten. Alles was stabiel maar wel op een hoog niveau van aantallen besmettingen en hospitalisaties. Dan kun je noch vooruit, noch achteruit. Nu zal het, na de ongemakken van deze lockdown, hopelijk wel mogelijk worden zijn om weer meer toe te laten.”

(DM)