Erotische cultclassics: 'Last Tango in Paris' (Bernardo Bertolucci, 1972)
Als voorspel op de release van 'Fifty Shades Darker' op 8 februari, onderwerpt Humo’s filmjournalist Erik Stockman zich aan vijf erotische cultclassics. Vandaag: 'Last Tango in Paris' van Bernardo Bertolucci. Licht, camera, minnevuur!
Eerst even melden dat wij ons plechtig hebben voorgenomen om in de nu volgende review géén grapjes te maken over de fameuze boterscène waarin Marlon Brando de rol speelt van meester-boteraar en Maria Schneider die van beboterde – daar vliegen onze goede voornemens alweer de deur uit.
Toen ‘Last Tango in Paris’ in 1972 in de bioscopen uitkwam, kreeg hij onmiddellijk het etiket van schandaalfilm opgeplakt: tal van politici en feministen spraken hun afschuw uit over de onverbloemde seksscènes; in Italië, Spanje en Chili werd ‘de meest gedurfde film ooit gemaakt’ in de ban geslagen; en regisseur Bernardo Bertolucci werd na een zedenproces gedurende vijf jaar zelfs uit zijn burgerrechten gezet.
Behalve de boterscène bevat de film nog wel meer scènes die de goegemeente in 1972 schokten: bijvoorbeeld die waarin Brando zijn gal spuwt over het lijk van zijn vrouw of die waarin hij zijn minnares aanmaant om een varken te berijden terwijl het crepeert (we zien het Ryan Gosling niet zo gauw zeggen). Voor diegenen onder u die deze tango nog nooit hebben gedanst: Brando vertolkt een weduwnaar die zich samen met een jongedame (de toen 19-jarige Schneider) opsluit in een appartement in Parijs en de pijn en het verdriet van zich af probeert te seksen: ‘We gaan hier elkaar treffen zonder ons zorgen te maken over de buitenwereld. Namen zijn niet belangrijk.’
Van die hoge shockfactor blijft vandaag evenwel niet zoveel meer overeind; als u ‘t ons vraagt mag het subplotje met Jean-Pierre Léaud zelfs, om Brando maar eens te citeren, ‘a steaming pile of bullshit’ worden genoemd. Bertolucci hanteerde een filmstijl die in het begin van de jaren zeventig in de Europese cinema heel erg en vogue was, met veel camerabewegingen die de aandacht naar zichzelf trekken, personages die zich hoogst excentriek gedragen (al in de eerste scène zien we Schneider over een bezem wippen en horen we een zwarte conciërge zonder aanwijsbare reden in een demonische lach uitbarsten), en kunstig gedecoreerde interieurs; let tijdens het botertafereel bijvoorbeeld eens niet op de boter, maar op het rechtopstaande halve stokbrood.
In Hollywood keken de regisseurs van de flowerpowergeneratie (Coppola, Scorsese, Friedkin) vol bewondering toe, maar anno 2017 oogt die ‘kunstzinnige’ Europese stijl een beetje zoals de punthemden en de olifantenpijpen van weleer: gedateerd. Niettemin zijn wij ook vandaag nog onder de indruk van de coole manier waarop Brando zijn lakschoen uitschopt en in één en dezelfde beweging met zijn hand uit de lucht plukt, en ook sommige dialogen klinken nog steeds bijzonder groovy: en dan hebben we het niet zozeer over ‘Maak kennis met Mevrouw Pijpster: geboren in 1933, maar nog best te pruimen wanneer ze haar vals gebit uitneemt!’ maar wel over ‘Of vrouwen denken dat ze mij niet kennen, of ze denken dat ik hén niet ken: hoe vervelend!’: een door Brando uitgesproken observatie die van een groot doorzicht in de vrouwelijke psyche getuigt.
undefined
‘Last Tango in Paris’ kwam enkele weken geleden overigens nog eens in het nieuws nadat een oud interview met Bertolucci was opgedoken waarin de cineast te kennen gaf dat hij, ten einde een rauwe reactie uit te lokken, Schneider indertijd niet op voorhand had verteld dat Brando haar te lijf zou gaan met een klompje boter. Onder meer Jessica Chastain en Captain America, Chris Evans, reageerden ontzet: ‘Dit is meer dan walgelijk!’ Het hele verhaal wijst er vooral op dat de zeden in de filmwereld sindsdien grondig zijn veranderd: wat Brando en Bertolucci zich in de losbandige jaren 70 op een filmset in de naam van de kunst nog meenden te kunnen permitteren, zou hen vandaag hun koppen kosten. Uit ‘Last Tango in Paris’ komt daarnaast ook een nogal benepen vrouwbeeld naar voren: de film lijkt immers door te seinen dat je een griet letterlijk alleen maar even hoeft op te tillen om – zonder haar iets te vragen - seks met haar te kunnen hebben. Tja: de laatste keer dat wíjdit probeerden, hielden we er een acute hernia aan over.
Of wij ‘Last Tango in Paris’ nu een prikkelende kijkervaring vonden? Nou, misschien dat úachteraf zin heeft in een spelletje Roodkapje en de Wolf à la facon de Brando & Schneider (‘Wat heeft u een lange tong!’ ‘Om beter in je reet te kunnen steken, schat!’), maar zelf vonden wij Bertolucci’s ietwat voorbijgestreefde filmstijl een domper op de minnekoorts. Onze zoektocht naar een écht goede erotische rollebolprent gaat dus verder: morgen brengen we in het Romeinse Rijk een bezoekje aan Caligula.
