Erwin Mortier - De spiegelingen

Als Harry Mulisch de Tweede Wereldoorlog was, dan begint Erwin Mortier steeds meer op de Eerste te lijken. ‘Godenslaap’ – de indrukwekkende roman waarmee Mortier zich in 2008 definitief vestigde als één van de belangrijkste Vlaamse a­uteurs – beschreef het leven van Helena Demont, waarvan het zwaartepunt zich tussen 1914 en 1918 bevond.

Daarna vertaalde hij niet minder dan drie verslagen van Engelstalige verpleegsters uit die periode. Het was te verwachten dat Mortier in dit herdenkingsjaar met een nieuwe bouwsteen voor zijn oorlogsmonument zou komen. Met ‘De spiegelingen’ (De Bezige Bij) schreef hij een even ambitieuze roman als ‘Godenslaap’ – dit keer over de broer van Helena, Edgard – maar helaas zonder hetzelfde innemende resultaat.

Edgard moest tijdens de Eerste Wereldoorlog, die hij zijn hele leven ‘onze oorlog’ zal noemen, vechten aan het front terwijl zijn zus in het landhuis van hun oom verbleef. Daarmee heeft Helena het beter getroffen dan haar broer, en dan trouwt ze op de koop toe met de Britse soldaat met wie Edgard een kortstondige affaire had. Matthew kiest voor de vrouw die hem een dochter geeft, en laat zijn minnaar achter met zijn door de oorlog gehavende lijf. Edgard sleept zich vervolgens van minnaar naar geliefde en op het einde ook naar de hoeren.

Zijn zoektocht naar liefde en seks houdt pas op bij zijn dood, en vormt het kloppende hart van het boek. Het ligt misschien aan onze eigen schrale geschiedenis, maar wij hadden op de duur een lijstje nodig om bij te blijven: telkens als Mortier een mannelijk personage introduceert, kijkt de lezer algauw tegen een zoveelste vrijpartij aan. En ondanks het drama – ook de Tweede Wereldoorlog komt aan bod – gaat die verwrongen romantiek vervelen.

Een politieke analyse wordt ‘De spiegelingen’ nooit – Mortier probeert wellicht het ware, gruwelijke gelaat van de oorlog te tonen. In de periferie van het verhaal valt alleen Charles, de enige jongen met wie Edgard géén affaire begint, voor de verlokkingen van een autoritaire heerser, maar daar doet Mortier verder zo weinig mee dat het nog het meest op een verplicht nummertje lijkt.

Het proza van Mortier is – dat is algemeen geweten – poëzie. Af en toe kan hij het niet laten een klein en overbodig zinnetje (‘We hebben geen herinneringen, zij hebben ons.’) of een onnozele metafoor (‘Hoofdletters, de krukken van de leugen.’) te laten staan, maar zijn rijke taal is niettemin prachtig. En dat maakt ‘De spiegelingen’ bijwijlen toch weer tot een zeldzaam geworden plezier.