Eugene Djangmah, 18-jarige Ghanese Antwerpenaar die bang afwacht of hij in België mag blijven

Op 13 januari vindt in de Nieuwe Vrede in Berchem een benefietconcert plaats voor de 18-jarige Eugene Djangmah. Hij werd eind vorig jaar opgepakt op een scoutsfuif in Edegem en overgebracht naar een gesloten centrum met de bedoeling hem het land uit te zetten.

'Altijd op je hoede moeten zijn, geen zekerheid, geen toekomstperspectief: dat vreet aan een mens'

De enige die zijn naam nog op zijn Engels uitspreekt, is zijn moeder: zij noemt hem Joedjíén. Alle andere mensen doen het op z’n Frans: Eugène. Op zijn Vlaams dus, want Vlamingen spreken nog altijd meer Frans dan ze vermoeden. Voor hemzelf is het allemaal oké: Eugene Djangmah is in de tien jaar dat hij in ons land verblijft een Vlaming geworden. Of liever, een Antwerpenaar. Hij spreekt de taal op vlekkeloze wijze, zij het een beetje stiller dan de doorsnee sinjoor. Maar dat komt misschien omdat hij nog steeds beduusd is door wat hem is overkomen.

Op een herfstige vrijdagavond fietste hij naar een scoutsfuif, waar later op de avond een gevecht uitbrak. Hij had daar niets mee te maken, maar de politie kwam ter plaatse en controleerde de identiteitskaarten van de aanwezigen. Eugene had alleen een oud Ghanees paspoort bij. En dus staken ze hem, als de eerste de beste crimineel, in een cel. Het beeld van een gedwongen terugkeer naar Ghana doemde op. Maar zover kwam het niet: talloze vrienden, kennissen en sympathisanten roerden zich en dreigden met een volksopstand. Eugene kwam vrij. Nu zijn advocaat een nieuw regularisatiedossier heeft ingediend, is de kans reëel dat Eugene, zijn moeder en zijn zusje alsnog in België kunnen blijven.

Eugene Djangmah «De advocaat heeft benadrukt dat we goed ingeburgerd zijn. Hij heeft verwezen naar het feit dat ik tot 2016 naar school ben gegaan, intussen leg ik examens af voor een diploma via de middenjury. Ik voetbal hier, ik geef training aan jonge voetballertjes, en in de schoolvakanties geef ik voetbalstages.»

HUMO Je speelt op je 18de al in het eerste elftal van amateurclub Groenenhoek. Dat is snel.

Djangmah «Ik speel al vanaf mijn 16de voor het eerste elftal, maar dit seizoen heb ik een vaste plaats verworven, centraal op het middenveld. Ik ben een spelverdeler, een nummer 10.»

HUMO Een heel goeie nummer 10, zei de voorzitter in de krant.

Djangmah «Ik had graag op hoger niveau gevoetbald. Normaal gezien had ik nu bij de beloften van Berchem Sport kunnen spelen, de U19, maar dat is niet doorgegaan. Ik was geslaagd voor de test, maar ik had alleen een Ghanees paspoort en dat volstond niet om me aan te sluiten.»

HUMO Droom je er nog van om op hoog niveau te voetballen?

Djangmah (stil) «Nu niet meer.»

HUMO Ben je ontmoedigd?

Djangmah «Ik ben al wat ouder aan het worden, hè.»

HUMO 18, Eugene.

Djangmah «Maar ik verlies kostbare tijd. Vrienden van mijn leeftijd spelen bij de beloften van Antwerp. Dat is wel wat anders dan Groenenhoek.»

HUMO Wat is je grootste wapen als voetballer?

Djangmah «Techniek: ik ben rustig aan de bal. Ik regel het spel graag, ik val graag aan, maar in verdedigend opzicht ben ik een beetje lui (lacht). Gemiddeld maak ik twintig doelpunten per seizoen. Dat lijkt veel, maar je mag niet vergeten dat het bij Groenenhoek is. Maar als ik nog eens met de jongens van mijn leeftijd speel, maak ik wel drie doelpunten per wedstrijd.»

HUMO Scoor je ook met het hoofd?

Djangmah «Nee, ik ben geen kopper (lacht). Eén op één met de keeper, en dan afwerken, dát is mijn ding.»

HUMO Heb je een idool?

Djangmah «Isco! Een aanvallende middenvelder bij Real Madrid: klein, wendbaar, uitzonderlijk technisch onderlegd – hij staat véél verder dan ik.»

HUMO Hoe ben je hier beginnen te voetballen?

Djangmah «Toen ik één jaar in Antwerpen was, heb ik een partijtje meegespeeld op de aansluitdag van Groenenhoek. Achteraf vroeg ik aan de trainer of ik me mocht aansluiten, maar hij hield de boot af: ‘Er is geen plaats.’ Gelukkig heeft de vader van een vriend aangedrongen, en is de trainer gezwicht.

»In 2011 ben ik hogerop gaan voetballen, bij City Pirates in Merksem, maar toen zijn we onze papieren kwijtgespeeld en was mijn aansluiting niet meer geldig. Gelukkig kon ik terugkeren naar Groenenhoek, omdat ik me daar had ingeschreven met geldige papieren. Het was de enige club waar ik nog terechtkon.»

HUMO Je bent hier tien jaar geleden aangekomen, toen je 8 was. Wat weet je daar nog van?

Djangmah «Ik weet alleen nog dat ik met mijn papa vanuit Accra, de hoofdstad van Ghana, naar Zaventem ben gevlogen. Mijn mama is pas twee jaar later gekomen. Mijn zusje is hier geboren.

»Ik kon snel aanknopen op school: na twee à drie maanden sprak ik al Nederlands. Ik maakte ook snel vrienden. Aan het einde van het schooljaar ging ik met hen over naar het vierde leerjaar.

»Ik woonde samen met mijn papa in Antwerpen. Hij werkte als arbeider in een magazijn en was ingeschreven zoals alle andere werknemers: hij had papieren tot 2011.»

undefined

'Ik heb al zo vaak harde dingen over illegalen in de krant gelezen, maar over mij slaan mensen een andere toon aan'

HUMO Hij heeft zijn papieren verloren na een veroordeling voor een schijnhuwelijk.

Djangmah «Voor de komst van mijn mama was mijn papa met een andere vrouw getrouwd, een Afrikaanse die in België woonde. Men heeft dat als een schijnhuwelijk beoordeeld, ja. Ik snap het zelf niet zo goed, maar dat was wel de reden waarom ze onze papieren hebben afgenomen.»

HUMO Welke gevolgen had dat?

Djangmah «Papa kon niet meer werken, mama ook niet: ze hadden geen inkomen meer. Naar de dokter of de tandarts gaan werd ontzettend duur – we kregen niets meer terug-betaald. En ik moest weer bij Groenenhoek voetballen. Gelukkig hebben we altijd op vrienden en familie kunnen rekenen. Plus, mijn moeder gaat naar de Afrikaanse kerk in Antwerpen: daar hebben ze ons ook gesteund.»

HUMO Zijn jullie onder-gedoken?

Djangmah «We konden niet terugkeren: dat zou mijn hele schoolcarrière tenietdoen. Ik wilde mijn diploma halen. Maar ondergedoken? We zijn op hetzelfde adres blijven wonen.»

HUMO En als de verkeerde mensen kwamen aanbellen, deden jullie niet open?

Djangmah «Drie jaar geleden is de politie komen aanbellen om vier uur ’s ochtends. Ze bonsden ook op de deur. Ze maakten zo’n kabaal dat de buurman uit zijn sloffen is geschoten: ‘Jullie maken godverdomme iedereen wakker!’ Waarop de agenten zijn afgedropen.»

HUMO Is je papa nog lang in België gebleven?

Djangmah «Hij is in 2016 vertrokken uit België.»

HUMO Dat was wellicht moeilijk voor jou?

Djangmah «Ja (zwijgt).»

HUMO Waarom is hij vertrokken?

Djangmah «Ik verwijt hem niets, integendeel, hij had het beste met ons voor. Maar onze papieren zijn wel afgepakt door zijn toedoen. Hij dacht: ‘Als ik wegga, zullen ze mijn gezin wel met rust laten.’ Maar ook zonder hem kregen wij geen regularisatie. »Het gevolg van zijn vertrek was dat alle druk bij mama terechtkwam: zij heeft het zwaar gehad. Het leven zonder papieren is niet eenvoudig.

»Ikzelf laat me niet snel uit het veld slaan, maar soms, als ik alleen thuiszit, en ik denk na over onze toestand, kan ik me diep ongelukkig voelen. Het is niet fijn om altijd op je hoede te moeten zijn. Geen zekerheid te hebben, geen toekomstperspectief. Dat vreet aan een mens.»

HUMO Werd je op school soms naar je papieren gevraagd?

Djangmah «Toen ik in het vijfde middelbaar zat, was er een schoolreis naar Londen. Een hele week, maar ik kon niet mee: ik had geen papieren. Alleen, dat kon ik niet hardop zeggen, want het was een groot geheim dat ik maar met enkele intimi deelde. Als men me vroeg waarom ik thuisbleef, zei ik dat ik een sterfgeval in de familie had. Mensen hadden wel door dat ik loog, maar uit respect vroegen ze niet door. (Zwijgt) Erg, hè, zo moeten liegen?

»Het was lastig om in die omstandigheden mijn focus op school te houden. Ik wist ook niet of ik zonder papieren zou kunnen voortstuderen. Enfin, ik was weinig gemotiveerd, en aan het einde van het schooljaar had ik een C-attest. Toen heb ik besloten om mijn examens voor de middenjury af te leggen. Ik had geen zin om dat jaar over te doen.»

HUMO Moet je voor de middenjury geen papieren hebben?

Djangmah «Toen ik me in Brussel ging inschrijven, hebben ze me in eerste instantie teruggestuurd. Maar ’s anderendaags heb ik teruggebeld, en toen heeft een vrouw me vriendelijk uitgelegd dat je voor de middenjury geen paspoort nodig hebt: ik kon me in Brussel inschrijven. Iedereen heeft recht op onderwijs, zeker?»

undefined

undefined

'Eugene met zijn klasgenoten. 'Toen ze in het vijfde middelbaar naar Londen gingen, kon ik niet mee: ik had geen papieren. Ik zei dat ik een sterfgeval in de familie had. Erg, hè?'

HUMO Slechts enkele intimi kenden je geheim, zeg je. Zelfs je vriendin wist tot voor je arrestatie niet dat je geen papieren had.

Djangmah «Ik wilde haar niet nodeloos ongerust maken. Ze heeft het via de media moeten vernemen – in de eerste dagen na mijn arrestatie mocht ik geen contact hebben met de buitenwereld. Daarna hebben we gebeld en het uitgesproken. Ze was zelfs niet boos.»

HUMO Goeie vriendin.

Djangmah «Intussen is ze mijn vriendin niet meer. Mijn schuld. Ik heb iets doms gedaan – meer zeg ik daar niet over. Maar ik zeg het: het is niet eenvoudig, zonder papieren leven. Je moet voortdurend uitkijken. Als je met je vrienden op stap gaat, mag je het zotteke niet uithangen. Je moet de aandacht van de politie vermijden.»

HUMO Ben je vaak door de politie gecontroleerd?

Djangmah «Twee keer. De eerste keer toen ik zonder licht fietste, twee straten bij ons vandaan. De politie vroeg mijn papieren zelfs niet, ze stuurden me meteen naar de fietsenmaker. De tweede keer was op de scoutsfuif. Toen hebben ze wel mijn identiteitskaart gevraagd. Ik had mijn Ghanese paspoort op zak, maar dat was niet genoeg. Ze hebben me meegenomen naar het politiekantoor van HEKLA (Hove, Edegem, Kontich, Lint, Aartselaar, red.). Ik moest de cel in: een wit kamertje met twee lichtjes, een toilet, maar geen raam. Ik heb daar 31 uur vastgezeten, in mijn dooie eentje. Niemand mocht bij me komen, niemand wist waar ik was – ik had mijn gsm moeten afgeven.»

HUMO Was je in paniek?

Djangmah «Ik hoorde dat ze me naar een gesloten centrum zouden overbrengen, vanwaar ze me zouden terugsturen. Ik was in paniek, ja. Ik heb proberen te slapen, maar dat lukte niet best: ik had geen besef van tijd.

»Pas toen ik in het gesloten centrum van Vottem aankwam, mocht ik telefoneren. Ik heb toen mama gebeld. Dat was een opluchting: eindelijk een bekende stem.

»Mama vertelde mij hoeveel acties er voor mij werden opgezet: een demonstratie, crowdfunding, een petitie op Facebook. Ook de pers zat erbovenop. Ze deden er alles aan om me in België te houden.»

HUMO Je bent populair, Eugene.

Djangmah «Precies wel, hè (lacht). Het was surreëel om die verhalen te horen in Vottem. Ik had geen besef wat voor een opschudding mijn arrestatie had veroorzaakt. Ik kon niet zien wat er gebeurde.

»Mijn mama en zus waren aangedaan. Dat hoorde ik aan de telefoon. ‘Ik wil je zo snel mogelijk zien,’ zei mama. Maar ze kon niet naar Vottem komen omdat ze geen papieren heeft: ze zou niet binnen mogen.

»We zaten met z’n vieren op één kamertje: drie oudere mannen en ik. Een Pakistaan, een Nigeriaan, een Sierra Leoner en een piepjonge Ghanees. Niemand snapte wat zo’n jong kereltje daar kwam doen, ook het personeel niet.»

undefined

'Ik droom er niet meer van om profvoetballer te worden. Ik wil mijn middelbare school afmaken, een diploma halen en rustig aan het leven beginnen. Dat zou al heel mooi zijn'

HUMO Je hebt er twee dagen verbleven. Hoe groot was de opluchting toen je vrijkwam?

Djangmah «Ik was ontzettend blij. Ik ben heel bang geweest dat ik op een vliegtuig naar Ghana zou worden gezet. Eerlijk gezegd: als mijn zaak niet zo breed in het nieuws was gekomen, hadden ze mijn zus en mama ook opgepakt.

»Ik kan nog altijd niet bevatten dat er zoveel over mij te doen was. Man, je hebt er geen idee van hoeveel er over mij op het internet is te lezen.»

HUMO Wat is het leukste?

Djangmah «Een scheidsrechter die ooit een wedstrijd van me heeft gefloten, heeft een mooie tekst geschreven. ‘Zo’n talent,’ schreef hij, ‘dat mogen we ons niet laten ontglippen.’

»Toen ik na mijn vrijlating naar Groenenhoek ging, zijn twee kinderen een foto van me komen vragen, alsof ik hun idool was. En een kereltje vroeg een knuffel van me! (lacht)»

HUMO Ze zeggen: wie goed doet, goed ontmoet.

Djangmah «Dat heb ik gehoord, ja, maar het is lastig om zoiets over jezelf te zeggen.»

HUMO Heb je ook lelijke dingen gelezen?

Djangmah «Enkele mensen schreven: ‘Nee is nee, en nee blijft nee.’ Zoiets vind ik grappig. Het raakt me niet.»

HUMO Opmerkelijk was ook de steun van schepen Fons Duchateau (N-VA), de ijzeren sergeant van het OCMW van Antwerpen. Hij schaarde zich meteen achter jou: ‘Eugene is een echte Antwerpenaar.’

Djangmah «Dat heb ik ook gelezen, ja. Ik weet niet wat ik daarvan moet denken. Ik heb al zo vaak harde dingen over illegalen in de krant gelezen, maar over mij slaan mensen een andere toon aan. Dat is mooi. Nu hoop ik ook nog op een mooi einde.»

HUMO Komt het goed?

Djangmah «Goh, ik denk het wel, maar ik durf het bijna niet te zeggen. Laten we eerst maar even afwachten.»

HUMO Sommige goed geïntegreerde jongelui zonder papieren zijn je voorgegaan: Scott Manyo, Djellza Berisha.

Djangmah «Djellza heeft me een sms gestuurd: ‘Ik leef met je mee. Als je vragen hebt, laat maar weten.’ Dat vond ik wel fijn.»

HUMO Zij mochten blijven om te studeren. Maar Parwais Sangari is teruggestuurd. En Navid Sharifi, de loodgieter, in eerste instantie ook.

Djangmah «Je weet het niet, hè. Maar ik wil niet aan het ergste denken: ik voel me een Antwerpenaar. De meeste mensen denken ook dat ik hier ben geboren.»

HUMO Je hebt ook het juiste accent, hè.

Djangmah «Na tien jaar mag dat wel.»

HUMO Je droomt er niet meer van profvoetballer te worden, zei je. Van wat dan wel?

Djangmah «Ik wil mijn middelbare school afmaken, een diploma halen en rustig aan het leven beginnen. Dat zou al heel mooi zijn.»

HUMO Wat voor diploma?

Djangmah «Economie: internationaal ondernemen, dat lijkt me wel wat.»

HUMO Om later zaken te doen in Afrika?

Djangmah «Wie weet, hè (lacht). Maar eerst wil ik mijn middelbaar diploma via de middenjury halen, zodat ik volgend academiejaar aan een hogere studie kan beginnen.

»Het nadeel van examens via de middenjury is dat je op jezelf bent aangewezen. Nu zit ik vaak alleen op mijn kamertje en begin ik te tobben over de hele toestand. Het zou makkelijker zijn mocht ik op school zitten met vrienden en niet meer hoeven te piekeren.»

HUMO Wat doe je als het duiveltje van de twijfel komt opzetten?

Djangmah «Positief blijven. Tegen mezelf zeggen dat het wel goed komt.»

HUMO Slaap je goed ’s nachts?

Djangmah «De laatste dagen weer wel, maar het is lastig als het besef opdoemt dat ik in de cel heb gezeten, dat de media over mij schrijven, dat het erop of eronder is. Dat is best wel heftig. Maar dan praat ik erover met vrienden, ik laat wat traantjes, en het is weer in orde.»

HUMO Wat geeft je kracht?

Djangmah «Ik wil later tegen mijn kinderen kunnen vertellen wat ik allemaal heb doorstaan (lacht). Maar ik besef dat heel wat mensen het zwaarder hebben dan wij. Mensen in oorlogsgebieden, mensen die op straat leven. Dat is niet te vergelijken met wat wij nu meemaken.»

HUMO Wat is het eerste dat je doet als je het goede nieuws krijgt dat je mag blijven?

Djangmah «Een vakantiejob vastleggen, zodat ik daarna eens op vakantie kan gaan. Ik ben al zo vaak thuisgebleven omdat ik het land niet uit kon. Ik zou graag een keertje naar Spanje gaan, naar Lloret de Mar. Mijn vrienden hebben het daar ontzettend naar hun zin gehad. O, en ik wil ook mijn rijbewijs halen.»

HUMO En ook nog een keer testen bij Berchem Sport?

Djangmah «Na alles wat de mensen van Groenenhoek voor mij hebben gedaan, kan ik daar niet weggaan. Echt niet. Dankzij hen ben ik hier nog, hè. Ik heb heel veel geluk gehad.»