Exclusief: op bezoek bij de ouders van Anis Amri, de terrorist van de kerstmarkt in Berlijn

Op 19 december 2016, drie dagen voor zijn 24ste verjaardag, trok Anis Amri met een truck een spoor van vernieling door een kerstmarkt in Berlijn. Jihadexpert Montasser Alde’emeh ging in Tunesië op zoek naar de familie Amri en sprak met moeder Nur al-Huda al-Hassani (60), vader Mustafa (78) en zus Hamida (31): ‘Wij sterven elke dag opnieuw.’

'Wij hebben zijn overtocht naar Europa betaald, in de hoop dat hij ons zou helpen zodra hij een goedbetaalde job had'

Nur al-Huda al-Hassani «Ik hoop dat Anis nog leeft, want wij hebben tot nu toe helemaal geen lijk gezien. Er circuleerde een foto in de media, maar daarop herken ik mijn zoon niet. Daarom willen wij de video’s van de aanslag in Berlijn zien, daarom willen wij foto’s zien. Wij leven al bijna drie maanden in grote onzekerheid. Pas wanneer ik het lichaam van mijn zoon met eigen ogen herken, zal ik kunnen geloven dat hij effectief dood is. Zijn lijk is nog ergens in Palermo. Geef me een visum, dan ga ik erheen. Want ik kan niet meer wachten. En als de Italiaanse overheid mij een visum geeft, dan hoeven ze Anis niet hierheen te brengen... Ik wil gewoon verder met mijn leven.»

Anderhalf uur zit ik naar Nur al-Huda al-Hassani te luisteren en aldoor is ze aan het huilen. Het hele gesprek door, alleen maar tranen van wanhoop en verdriet. Zoiets heb ik nog nooit gezien.

Nur «Breng mijn zoon thuis, breng hem gewoon. Niemand heeft ons kunnen helpen. Niemand. We twijfelen aan de versie van de feiten die ons is meegedeeld en aan wat we via de media hebben vernomen. Maar we willen vooral zeker zijn dat die gedode man effectief mijn zoon Anis is.»

HUMO Waarom twijfelen jullie daaraan?

Nur «Hoe kan iemand nu dood en vernieling zaaien en vervolgens gewoon wegraken? Hoe kan Anis na de aanslag in godsnaam uit die vrachtwagen stappen en door drie landen naar Italië reizen? Hoe kan dat? Mijn zoon werd gedood en met hem de waarheid. We zullen nooit weten wat er echt gebeurd is.

»Na de aanslag in Sousse (in 2015 werden op het strand in het Tunesische Sousse 38 hotelgasten vermoord, red.) zagen we overal videofragmenten opduiken. Waarom geven die drie landen waar hij gepasseerd is dit keer de videofragmenten niet vrij? Waarom? Ook de video van de aanslag werd niet getoond. Maar er zijn toch overal camera’s in Berlijn? Dan moeten ze toch zien wie uit die vrachtwagen stapt? Waarom tonen ze die beelden niet?

»Wij krijgen geen morele of materiële hulp omdat onze zoon als terrorist werd bestempeld. Ons leven was al moeilijk, wij komen amper rond. En nu dit! Ook wij worden gezien als de familie van een terrorist. Wij zijn oneindig veel gestorven de afgelopen maanden.»

'Hij is in Europa geradicaliseerd, niet hier'

De truck die een spoor van vernieling achterliet op de kerstmarkt in Berlijn

Mijn onderzoek naar het salafi-jihadisme in Tunesië bracht me eerst naar Kairouan. Die stad werd na de revolutie kortstondig bezet door aanhangers van Ansar al Sharia en werd vervolgens tot hoofdstad van een islamitische staat uitgeroepen. Vervolgens reisde ik door naar Oueslatia, een woestijnstadje met nog geen 10.000 inwoners, een uurtje rijden van Kairouan. Waarom brengen de lege straten van Oueslatia radicale jihadisten als Anis Amri voort? Wie was hij? Om dat uit te zoeken nam ik een busje ernaartoe om met zijn familie en vrienden te spreken.

[LOGIN_SCREEN]

Anis Amri, een Tunesische jongeman van 24 jaar, stond in Oueslatia bekend om zijn open karakter en zijn fascinatie voor Europa. Amri raakte wereldwijd berucht toen hij op 19 december een bloedige aanslag pleegde op een kerstmarkt in Berlijn. Een dag later eiste Islamitische Staat de aanslag op. De terreurorganisatie verspreidde ook een video waarin Anis Amri op een voetgangersbrug trouw zweert aan IS-kalief Abu Bakr al-Baghdadi. In de video lijkt het alsof Anis instructies krijgt op het moment dat hij de eed van trouw zweert, wat doet vermoeden dat hij gestuurd werd. Amri ontvluchtte Duitsland na de aanslag, reisde door naar Italië en werd uiteindelijk in Milaan in een vuurgevecht met de politie gedood.

undefined

'Of mijn broer een terrorist is of niet, is onze voornaamste zorg niet. Wij willen gewoon rust' Zus Hamida

Paradijs Europa

In Tunesië en in de Arabische wereld in het algemeen is de uitzichtloosheid onder jongeren zo onnoemelijk groot dat velen in extremen zijn beginnen te denken. Sommigen dromen van het paradijs dat via de Middellandse Zee bereikt wordt, anderen van het hiernamaals dat ze willen bereiken via Islamitische Staat of andere terreurorganisaties. Anis Amri koos eerst voor de eerste, maar later voor de tweede weg.

De armoede in Oueslatia is problematisch, de werkloosheid enorm. De negen kinderen van het gezin Amri groeiden op in een arme wijk. Anis maakte zijn middelbare school nooit af. In een stadje als Oueslatia hebben jongeren bovendien weinig mogelijkheden om te ontspannen en te sporten. Allemaal erg frustrerend. Na de val van president Zine El Abidine Ben Ali in 2011 groeide de invloed van salafistische jihadisten in de moskee van Oueslatia, op enkele tientallen meters van het huis van de familie Amri. Maar die invloed doofde algauw vanzelf uit, omdat de radicalen naar onder meer Libië, Syrië en Irak vertrokken. Radicaliseerde Amri al in die periode? Zijn zus Hamida, die van 10 uur ’s avonds tot 6 uur ’s morgens in een kabelfabriek werkt om haar familie te onderhouden, meent zeker te weten van niet.

Hamida Amri «Mijn broer werd op 22 december 1992 in Oueslatia geboren. Hij was zoals heel wat Tunesische jongeren: hij hield zich bezig met gewone dingen, hechtte veel belang aan zijn kleding, dronk alcohol en luisterde naar muziek. Hij had helemaal geen banden met Ansar al Sharia of andere radicale organisaties. Op zijn 17de ging hij weg. Of zoals hij het zelf zei: hij ontsnapte naar Europa.

»Het was altijd zijn droom geweest om naar Europa te emigreren. Voor hem was Europa het paradijs op aarde. Twee maanden na de revolutie lukte het, in maart 2011. Daarna hebben we hem nooit meer gezien. Vanuit Sfax vertrok hij met een bootje naar Lampedusa. Hij betaalde ongeveer 600 euro, die hij van ons, zijn familie, had gekregen. Ik heb hem ook veel geld gegeven. Ik wist dat het zijn droom was, dus hielp ik hem. Ik ging ervan uit dat hij ons later ook zou helpen wanneer hij een goedbetaalde job in Europa zou hebben.»

undefined

'Wij hebben nog geen lijk gezien, ik hoop dat mijn zoon nog leeft'

HUMO Maar het beeld dat Anis van Europa had, bleek al snel niet te stroken met de realiteit.

Hamida «Omdat hij nog minderjarig was, belandde hij meteen na zijn aankomst in een soort van jeugdopvangcentrum voor vluchtelingen op Sicilië. Daar verbleef hij ongeveer zes maanden, hij leerde er Italiaans. Op een bepaald moment zou dat opvangcentrum in brand zijn gestoken. We weten niet echt wat er precies gebeurd is, eerlijk gezegd.»

Humo Maar Anis belandde wel in de gevangenis.

Hamida «Mijn broer werd veroordeeld tot vier jaar effectieve celstraf, omdat hij er onder meer van verdacht werd het opvangcentrum in brand te hebben willen steken. Zijn vriend werd ook gestraft; hij werd twee jaar onder toezicht geplaatst – denk ik.»

Het gezin Amri wachtte ongeduldig op het moment dat Anis vanuit Europa geld zou beginnen te sturen. Zijn beide ouders zijn ziek en het gezin heeft amper middelen om rond te komen. Maar Anis zat jaren in de gevangenis en kon zijn familie geen steun bieden. Dat leidde zowel bij Anis als bij zijn familie tot frustraties.

Nur «In die periode belden we regelmatig: Anis mocht om de twee weken vanuit de gevangenis met ons praten. Uiteindelijk heeft hij maar liefst drie jaar en acht maanden in de gevangenis gezeten, tussen 2012 en 2015, denk ik.»

Hamida «In die periode heeft mijn broer in verschillende gevangenissen gezeten, onder andere in Palermo op Sicilië (in de beruchte Ucciardone-gevangenis, red.). Na zijn vrijlating is hij nog twee weken in Italië gebleven. Daarna ging hij naar Duitsland. Naar een vriend.»

undefined

undefined

'Er circuleerde een foto in de media, maar daarop herken ik mijn zoon niet' Moeder Nur

In Duitsland werd de asielaanvraag van Anis Amri afgewezen en hij zou depressief geworden zijn. Maar was hij daarvoor al geradicaliseerd, in de ellendige omstandigheden van het opvangtehuis en de gevangenissen in Italië?

Nur «Ik denk van niet. Ik heb toen geen verandering in zijn gedrag gemerkt.»

Hamida «Hij begon wel te bidden.»

Nur «Hij had een Marokkaanse vriend, die hij volgens mij in de gevangenis ontmoet heeft. Ik denk dat die man een negatieve invloed had op mijn zoon, want Anis kwam als een ander mens uit de gevangenis.

»Toen Anis in Duitsland zat, hadden we vaak telefonisch contact. Hij belde bijna elke dag om te vragen hoe het met me ging. Ik kan nog maar met één oog zien. Ik ben echt moe.»

Hamida «Wij kunnen het nog steeds niet geloven. Vrijdag, zaterdag en zondag belde hij nog. Maandag zagen we het nieuws over de aanslag in Berlijn, zoals iedereen. Wij wisten niets over zijn betrokkenheid. Helemaal niets. Dinsdag kwam de politie langs. Ze kwamen informatie over Anis vragen. We begonnen het nieuws over mijn broer via de media te volgen.»

Nur «Ze namen me mee naar Kairouan. Ik werd de hele dag ondervraagd. Ze lieten mij foto’s zien. Ik herkende hem niet meteen op die getoonde foto’s.»

undefined

undefined

':Mijn zoon is als een gewone, zoekende, nieuwsgierige jongen naar Europa gegaan. Dáár is hij geradicaliseerd' Vader Mustafa (met zijn vrouw)

Elke dag sterven

Anis Amri ontvluchtte de uitzichtloosheid van zijn thuisland en belandde in een nog uitzichtlozere situatie in Italië. Duitsland brengt ook geen beterschap. Hij legt contact met radicalen en begint gebruik te maken van verschillende namen en nationaliteiten. Dat doet vermoeden dat hij tussen zijn vertrek uit Italië en de aanslag in Berlijn in snel tempo radicaliseerde.

In telefoongesprekken vanuit Duitsland zou hij tegen zijn familie over een eventuele terugkeer naar Tunesië hebben gesproken. Europa was dan toch niet het beloofde land, het had allemaal zwaar op hem gewogen: de jaren in de gevangenis in Italië en het daaropvolgende uitzettingsbevel, de moeilijke situatie in Duitsland na de weigering van zijn officiële asielaanvraag. Maar een terugkeer was bijna onmogelijk, omdat hij in Tunesië óók in de gevangenis zou belanden: Anis zou er veroordeeld geweest zijn voor een gewapende overval.

Zijn familie had nooit verwacht dat Anis drie dagen voor zijn verjaardag een aanslag zou plegen. Zijn moeder dacht dat hij haar zou opbellen, zodat ze hem een gelukkige 24ste verjaardag kon wensen. Maar nu is hij dood, wat ze dus met eigen ogen wil vaststellen.

Nur «Ik ben een moeder, ik brand vanbinnen. Ik heb mijn zoon al zes jaar niet meer gezien. Ik ben drie keer naar het ministerie van Buitenlandse Zaken gegaan. Zonder resultaat. Enkel verloren geld aan vervoerskosten. Ook bij de Italiaanse ambassade ben ik geweest. Daar zeiden ze dat ik naar het ministerie van Buitenlandse Zaken moet gaan. Daar zeiden ze dan weer dat ze me iets zouden laten weten. Maar ze laten me niets weten. Ik moet wachten. En wachten. Tot wanneer? Ik kan het niet meer aan. Is het echt zo moeilijk om mij een visum te geven of zijn lijk aan zijn familie te bezorgen?»

Mustafa Amri «Als hij die aanslag in Berlijn heeft uitgevoerd, waarom sterft hij dan in Milaan? Hoe kan dat? Ze laten weten dat hij verdacht werd van radicalisme. Oké, waarom hebben ze hem dan niet eerder gearresteerd? Ik wil hem gewoon zien. We willen verder. Mijn zoon is als een gewone, zoekende, nieuwsgierige jongen naar Europa gegaan. Hij is er geradicaliseerd. In Europa! Dáár is hij geradicaliseerd, niet hier in Tunesië.»

Hamida «Of mijn broer een terrorist is of niet, is onze voornaamste zorg niet. Wij willen gewoon rust. Geef zijn lichaam vrij of sta ons toe het te zien. Zolang dat niet gebeurt, sterven we elke dag opnieuw. Wij hebben al lang geen leven meer. Normaal gezien zou mijn moeder binnenkort naar Mekka gaan, maar na wat er gebeurd is, kan dat niet meer. Niet alleen omdat de emotionele pijn ondraaglijk is geworden, maar ook omdat we er simpelweg het geld niet voor hebben.»