Fabian Franciscus: ‘Dankzij mijn autisme kom ik met veel meer grappen weg’

Zowat het laatste wat je van iemand met een autismespectrumstoornis verwacht, is dat hij het podium beklimt - haast u vanavond naar de Arenberg! - om stand-upcomedian te worden. Maar kijk, dat is exact wat Fabian Franciscus (40) gedaan heeft. De Nederlander tackelt misverstanden rond autisme en psychische stoornissen, maar deelt ook zijn fascinerende gedachtenkronkels over ons aardse bestaan. Vrijdag staat hij in Antwerpen met zijn nieuwe show ‘Lekker gezellig!’, nu al gunt hij Humo een kijkje in zijn bijzondere geesteswereld.

HUMO Hoe komt iemand met autisme erbij om comedian te worden?

FABIAN FRANCISCUS «Op een bepaald moment zag ik een comedian op tv en dacht ik: dat kan kan ik ook wel. Heel arrogant van mij, maar ik ben het gewoon gaan doen.»

HUMO Heeft het lang geduurd voor je je draai vond op het podium?

FRANCISCUS «Wel een tijdje. Ik ging ervan uit dat iederéén autisme had, of dat iedereen denkt zoals ik. Maar toen kwam ik erachter dat dat niet zo is. Dat vonden mensen juist heel interessant. Steeds vaker vroegen ze waar mijn gedachten vandaan komen. Ik kan me bijvoorbeeld, anders dan de meeste mensen, bezighouden met extreem gedetailleerde dingen. Dat moest ik dan uitleggen.

»Ik kreeg ook te horen dat ik heel leuke, absurde grappen vertel, terwijl die voor mij helemaal niet absurd zijn. Dat was gewoon zoals ik vroeger dacht. Ik besefte dat ik moest uitleggen dat ik écht zo denk, en dat ik iets over mezelf moest vertellen, omdat men me dan misschien zou begrijpen. Hoe meer ik dat deed, hoe beter het ging.»

HUMO Herinner je je nog je eerste optreden?

FRANCISCUS «Dat ging heel slecht. Het publiek moest twee keer lachen, en het optreden duurde toch twintig minuten. Maar ze moesten die twee keer wel hárd lachen, en het waren telkens grappen die over mezelf gingen. Ik dacht: als ik ervoor zorg dat ze altíjd hard lachen, komt het wel goed.»

HUMO Zijn er nu nog angsten die je moet overwinnen als je het podium opstapt?

FRANCISCUS «Nee, het podium is echt mijn plek. In een theater heb ik een heel duidelijk omlijnde eigen zone, en daar doe ik mijn ding.»

HUMO In je eerste show, ‘Vlafeest’, omschreef je je diagnose als ‘multiple complex development disorder’. Wat houdt dat juist in?

FRANCISCUS «Het is autisme, maar dan met meer fantasieën en angsten. Normaal gaat autisme juist niet met fantasieën gepaard, maar bij mij dus wel. Je kunt compleet gevangen raken in die fantasieën. Als ik naar een boom kijk, kan die een heel verhaal hebben en ben ik daar zeer door gefascineerd. Andere mensen snappen dat dan niet zo, die denken dat je drugs neemt (lacht).»

HUMO Die fantasieën komen wellicht goed van pas bij het bedenken van grappen.

FRANCISCUS «Zeker. Maar ik vertel meestal wel waargebeurde fantasieën, ik hoef dus niet per se iets te bedenken.»

HUMO Welke fobieën heb je zoal?

FRANCISCUS «Vroeger was ik altijd bang dat er iets op mijn hoofd zou vallen, een piano of zo. Dus keek ik heel vaak omhoog. Die angst is verminderd, maar als ik nu onder dingen door loop, kijk ik nog altijd omhoog. Ik was ook bang dat er een monster in het toilet zat. Of dat er buiten dingen tot leven zouden komen die je goed in de gaten moest houden, omdat ze de slaapkamer konden binnenkomen. Ik heb ook een fobie voor overgeven. Ik ben net flink ziek geweest, en toen ik gisteren moest overgeven, ben ik flauwgevallen. Van die fobie ben ik dus duidelijk nog niet verlost (lacht). Niet voor niets noemde mijn moeder me vroeger Fobian in plaats van Fabian.»

HUMO Je nieuwe show ‘Lekker gezellig!’ gaat onder meer over depressie en zelfmoordgedachten. Dat klinkt niet echt opbeurend. Er valt toch wat te lachen?

FRANCISCUS «Zeker. Ik vind juist dat er heel veel gelachen moet worden. Het viel me in gesprekken op dat veel mensen depressieve of zelfmoordgedachten gehad hebben, maar daar niet over spreken. Het gaat er ook niet heel lang over in de show, het hoofdthema is de hoge lat van verwachtingen waarmee ik ben opgegroeid. Doordat ik die verwachtingen niet kon inlossen, kreeg ik in mijn jeugd depressieve gedachten. Mijn ouders waren heel down to earth. Ik heb pas op latere leeftijd de diagnose autisme gehad, dus ze vonden me altijd wel een rare jongen.»

HUMO Toch raar dat de diagnose vaak zo laat wordt opgepikt. Had je zelf geen vermoeden?

FRANCISCUS «In mijn studententijd heb ik het allemaal wel opgezocht. Je gaat dan door verschillende fases. Eerst ontkende ik het, daarna accepteerde ik het. ‘Vlafeest’ gaat erover dat je er ook trots op mag zijn. Ik las ooit: ‘Hij is heel grappig voor een autist.’ Dan heb je het toch niet zo goed gesnapt.

»Er zijn natuurlijk veel mensen die een diagnose hebben. Het gaat er mij om dat je niet alleen focust op het negatieve, maar vooral ook kijkt naar wat je wél kunt.»

HUMO Is het je motivatie als comedian om het taboe rond geestelijke problemen te doorbreken?

FRANCISCUS «Zeker. Het is nog altijd heel erg gebruikelijk om zo’n stoornis als iets negatiefs voor te stellen. In nieuwsberichten lees of hoor je vaak over ‘iemand met een psychisch verleden’. Maar er zijn heel veel mensen met een psychisch verleden. Als ik mijn auto in het water rij, zal er in de krant vermeld staan dat het om ‘iemand met een psychisch verleden’ ging. Met als onderliggende suggestie: hij kan het met opzet gedaan hebben. Als jij hetzelfde zou doen, staat er gewoon bij dat het een ongeluk was.»

HUMO Je haalde het zelf al aan: mensen in het spectrum maken meestal een proces van zelfacceptatie door. Heeft optreden als comedian je daarbij geholpen?

FRANCISCUS «Ongetwijfeld. Ook omdat ik veel zelfzekerder geworden ben in spreken. Het ging al iets beter voor ik op het podium ging staan. Maar toen ik op het podium kroop, ging het nóg beter. Het is ook een vorm van acceptatie als mensen om je lachen: ‘Ik ben blijkbaar niet de enige die zo gek denkt.’»

HUMO Ben je je autisme ook eerder als een voordeel gaan beschouwen?

FRANCISCUS «Heel veel comedians hebben het nog steeds over een koffiebarretje of andere ‘herken je dit?’-dingen. Ik ben anders: ik heb echt uniek materiaal. Daar ben ik blij om.»

HUMO Én je helpt een aantal misverstanden rond autisme de wereld uit met je optredens: dat mensen in het spectrum geen gevoel voor humor zouden hebben, bijvoorbeeld.

FRANCISCUS «Daarom vind ik het ook zo fijn dat er steeds meer mensen komen kijken die niets met autisme te maken hebben. Zo kan ik aan hen uitleggen hoe dat zit. Maar ik weet dat mensen in het spectrum de herkenning ook fijn vinden.»

HUMO Nog zo’n misverstand is dat mensen met autisme vaak moeite hebben met ironie of woordspelingen, terwijl dat de corebusiness van een comedian is. Heb jij daar nooit problemen mee gehad?

FRANCISCUS «Ik kom uit een gezin waar ironie welig tierde. Ik leerde dus al vroeg dat ironie bestaat, en hoe het werkt.»

HUMO Zijn er ook mensen die het maar niks vinden dat je grappen maakt over een delicaat onderwerp als autisme?

FRANCISCUS «Er zijn twee groepen mensen die dat zeggen: mensen die zelf autisme hebben en in de ontkenningsfase zitten, en mensen die het níét hebben maar gewoon heel politiek correct zijn. Maar het gebeurt zelden: misschien één keer per jaar.»

HUMO Je bent nogal direct in je humor. Moet je je in deze woke tijden af en toe inhouden?

FRANCISCUS «Ik denk dat ik door mijn diagnose met veel meer dingen wegkom dan een ander. En als ik een wat delicaat verhaal vertel, leg ik ook goed uit waar het vandaan komt. Maar er is altijd wel iets. Vorige week heb ik nog een klachtenbrief gehad over een Jezus-grap in mijn nieuwe show. Tegenwoordig is dat normaal.»

HUMO Wil je dat je publiek mensen met autisme beter gaat begrijpen, of wil je ze gewoon een leuke avond bezorgen?

FRANCISCUS «Ze hoeven er niet per se iets van op te steken, maar het zit er wel in. Met ‘Lekker gezellig!’ probeer ik mee te geven dat je de lat voor jezelf misschien wat minder hoog moet leggen. Maar ik probeer het vooral op een grappige manier te vertellen. De mensen moeten bovenal toch een leuke avond gehad hebben.»

Fabian Franciscus speelt op vrijdag 24 februari in de Arenbergschouwburg in Antwerpen en op zaterdag 8 april in CC Scharpoord in Knokke-Heist.