Filip Peeters & An Miller: ‘Natuurlijk willen onze dochters later niet zo'n huwelijk als het onze’

Op Eén kunt u dezer dagen opnieuw kijken naar 'Salamander', de succesreeks waarin Filip Peeters (57) en An Miller (46) voor het eerst samen speelden. Een goede reden, leek ons, om het koppel nog eens te spreken, temeer omdat ze ook in de voorstelling 'Familie' van Milo Rau het podium hebben gedeeld en er daarvan nu een film is gemaakt.

We spreken af in de tuin van een etablissement in Boechout waar Miller luid lachend binnenloopt: 'Filip dacht van die vrouw daar dat jij dat was, terwijl hij je al zo lang kent.' Als hij ook nog een 'snowkoffie' in plaats van een latte bestelt, zit de stemming er helemaal in. 'Zo zal het straks zijn. An die tegen mij zegt: 'Nee, Filip, dat is geen sneeuw, dat is melk.''

Filip Peeters is tijdens de coronacrisis op eigen initiatief gaan filmen in verzorgingstehuizen. Uit pure verontwaardiging en, vermoeden we na deze introductie, omdat hij zich begon voor te stellen dat ook hij daar ooit zou kunnen belanden.

AN MILLER «Sinds hij in de gemeenteraad van Boechout zit, is Filip zich vreselijk aan het opwinden over de politiek.»

FILIP PEETERS «Ik vond het zo stuitend dat alle vrijheid werd afgenomen van de mensen die voor onze vrijheid hebben gestreden, en dat daar zoveel slachtoffers vielen omdat men zo gefocust was op de ziekenhuizen. Al het geld ging daarheen, en de woon-zorgcentra werden gewoon vergeten, terwijl die al met zulke grote personeelsproblemen te kampen krijgen. Al die mensen die daar helemaal alleen gestorven zijn, de nabestaanden die geen afscheid konden nemen, dementerende ouderen die euthanasie hadden aangevraagd maar daarvoor niet naar het ziekenhuis mochten... Stel je voor dat jij dat bent, dacht ik, volgens mij is dat het ergste wat je kan overkomen.»

HUMO En dus nam je een camera en ging je er filmen.

PEETERS «De tournee met 'Familie' lag stil en ik ben geen stilzitter, dus ik ben er gewoon aan begonnen. Ik wilde die toestanden per se documenteren omdat ik niet wil dat we ze vergeten. Want dat is wat er anders gaat gebeuren - dat zie je nu al. Het is toch stuitend dat er geen parlementaire onderzoekscommissie komt om de aanpak van de crisis in België te onderzoeken, maar een ad-hoccommissie omdat ze zogezegd geen zondebok willen zoeken. Ik vind dat zo'n gemiste kans. Het stemgedrag wordt steeds extremer omdat men niet meer in de politiek gelooft. Juist nú hadden politici dat geloof kunnen herstellen door hun verantwoordelijkheid te nemen en daadkracht te tonen, door degenen die fouten hebben gemaakt op hun verantwoordelijkheid te wijzen en hen eraan te herinneren dat ze de gezondheid van de mensen moeten waarborgen, ook met onpopulaire maatregelen, en dat ze niet aan hun eigen herverkiezing moeten denken. In de documentaire confronteer ik politici met de mensen die in centra werken om ze een spiegel voor te houden, in de hoop dat men er iets uit leert en dat dit nooit meer gebeurt.»

HUMO Klinkt straf. Waar gaan we het resultaat kunnen zien?

PEETERS «Dat valt nog af te wachten.»

HUMO Wat dacht jij toen Filip in volle crisistijd opeens aan die documentaire begon, An?

MILLER «Zo ken ik hem. Als Filip iets wil, dan zál het gebeuren. Ik was vroeger net zo, maar intussen ben ik iets voorzichtiger geworden en denk ik: we hebben geen geld, hoe gaan we dat dan doen?»

PEETERS «Het enige wat je kunt doen als je risico's neemt, is rustig blijven. Ja, het kan fout lopen, maar je leert ervan, stroopt je mouwen weer op en gaat verder.»

HUMO Toen Filip plots besloot te stoppen met acteren om een productiehuis te beginnen, was jij er toch ook niet gerust in, An.

MILLER «Nee, maar ik weet dat er niets aan te doen valt. We hebben ook geen ellenlange discussies als hij weer eens in het diepe wil springen. Ik vraag hoogstens: 'Is dat nu wel verstandig?' En dan zegt hij: 'Ik weet wat ik doe!' Ergens heb ik er wel bewondering voor. En het belangrijkste is: het maakt hem gelukkig.»

HUMO Daar heb jij ook baat bij.

MILLER «Precies (lacht). De tijd dat hij thuis zat te knorren dat hij genoeg had van het acteren of dat een regisseur weer eens onzin zat te verkondigen, was veel erger. Dan moest ik hem de hele tijd sussen: 'Die regisseur bedoelt dat niet zo, schat, blabla....' Nu voelt hij zich veel beter.»

HUMO Hij wilde meer tijd met zijn gezin doorbrengen, zei hij ook.

MILLER «Ja, maar nu kruipt hij om acht uur 's morgens zijn bureau in om er pas om twaalf uur 's nachts weer uit te komen. Het is dus niet per se beter voor onze relatie, maar goed (lacht).»

TWEE HAANTJES

HUMO In 'Salamander' speelden jullie wel gezellig samen. Wisten jullie dat de serie heruitgezonden zou worden?

PEETERS «Neen. Kennelijk zenden ze elke dag een aflevering uit. Ze hebben er een soap van gemaakt! (lacht) Nu ja, ze hebben natuurlijk niks anders meer, want er is geen geld, en ze dachten waarschijnlijk: niet nóg eens 'F.C. De Kampioenen' (lacht).»

HUMO 'Salamander' was ook de eerste keer dat jullie samen speelden. Was dat zo goed bevallen dat jullie daarna in 'Familie' van Milo Rau samen op de planken zijn gaan staan?

MILLER «Oorspronkelijk was dat niet het plan. Milo had me gevraagd om mee te doen aan een familiedrama met andere kinderen en een andere man. Maar ik had toen net beslist om in het weekend meer thuis te zijn voor mijn kinderen. 'Doe het dan met je eigen kinderen,' zei Milo. 'En is je man ook geen acteur? Vraag hem ook.'»

HUMO Rau weeft de persoonlijke verhalen van acteurs meestal door de personages in zijn stukken.

MILLER «Klopt. Dat wij het familiedrama met ons gezin zouden spelen, was voor hem gefundenes Fressen. Nu, ik liep niet meteen warm voor het idee. Ik heb het in eerste instantie niet eens gevraagd thuis. Tijdens de opnames van 'Salamander' was de samenwerking tussen Filip en mij goed verlopen, maar in mijn hoofd had dat ook te maken met het feit dat de regisseur de touwtjes toen in handen had. In het theater is er natuurlijk ook een regisseur, maar daar maak je als acteur méé de voorstelling, waardoor er al sneller gezever bij komt kijken. Met Filip theater maken, daar gaat boel van komen, dacht ik.»

PEETERS «Dus wat heb ik gedaan? Me de hele tijd afzijdig gehouden en mijn mond niet opengedaan.»

HUMO Neen!

MILLER «Toch wel, ja, dat moet ik toegeven. Ook op aandringen van Milo Rau. Hij is ook echt een haantje, en als je twee haantjes samenzet, dan moet eentje zich een beetje wegcijferen.»

HUMO En jij kón dat, Filip?

MILLER «Ja, ik ben daar ook hard van geschrokken. Ik vond het heel knap dat hij zich daarin geschikt heeft.»

PEETERS «Ik ben ouder en wijzer geworden, zeker? (lacht)»

MILLER «Hij had toen natuurlijk én zijn vrouw tegenover zich én zijn twee kinderen, die met hun ogen stonden te rollen bij het minste wat hij zei.»

PEETERS «Ik ben wel nadrukkelijk vader geweest. Als Rau iets tegen mijn dochters zei dat me niet beviel, antwoordde ik: 'Meneer de regisseur, zo gaan we niet beginnen, hè.' (lacht)»

MILLER «Dat is waar. Daar was ik ook heel blij mee.

»Dat ik het er toch op gewaagd heb om samen theater te maken, is ook omdat ik Filip na 'Salamander' heb zien regisseren (Peeters heeft toen de film 'Wat mannen willen' gemaakt, red.). Op die set zag ik hem plots helemaal in functie van zijn acteurs denken.»

PEETERS «Oppassen wat je zegt, hè.»

MILLER «Daar was zijn empathisch vermogen, dat thuis niet geweldig groot is, opeens enorm.»

PEETERS «Dat van 'mijn empathisch vermogen thuis' moest je er toch weer even tussen foefelen, hè (grijnst).»

HUMO Jouw personage in het stuk is ook niet erg aanwezig.

PEETERS «Ik was er eigenlijk niet.»

MILLER «Toen we met de repetities begonnen, was dat anders, hoor. Ik snapte dat ook wel. Filip dacht natuurlijk: ik heb al jaren geen theater meer gespeeld, dus nu ga ik me eens goed laten gaan, ik ga een keer 'the-á-ter' maken. Maar dat is 't dus niet geworden.»

PEETERS «Dat stonden de regieaanwijzingen niet toe.»

MILLER «In de scène waar Filip gaat koken, zoals hij thuis ook vaak doet, ging het er meteen aan toe zoals we gewend zijn: Hak! Hak! Bam! Bam! Nu stond in de regieaanwijzingen, zoals bij alles wat hij moest doen: 'Hij doet het heel bescheiden en stil.' Want hoe langer we aan het repeteren waren, hoe meer het stuk zich toespitste op het verhaal van de meisjes.»

MILITAIRE PRECISIE

HUMO Jullie dochters Leonce (14) en Louisa (15) waren een revelatie. Hoe Louisa vertelt over de zelfmoordgedachte van haar personage, was ijzingwekkend. Heeft ze jullie ook versteld doen staan?

MILLER «Als je in de zaal zit, raak je vooral onder de indruk van de maturiteit en wijsheid die ze uitstraalt, denk ik, en die kant van haar kennen wij natuurlijk al lang. Als klein kind was ze al aan het nadenken over het leven en van alles aan het opzoeken op het internet en in boeken. In die mate zelfs dat we soms tegen haar zeiden: 'Meisje, ga nu toch gewoon spelen.'»

PEETERS «De weltschmerz die zij misschien al jong in zich droeg, is natuurlijk typisch voor haar leeftijd. Alle tieners stellen zich existentiële vragen: wat doe ik hier op de aardbol? Wat voor zin heeft het leven? Louisa gaat daar erg in op. Ze vindt niks zaliger dan de godsdienstlessen, want daarin worden de grote vragen gesteld waarover ze graag filosofeert.»

HUMO Het was één van de redenen waarom je de uitdaging van Rau aanging: je dacht dat je dochters er op dat vlak ook echt iets aan zouden hebben.

MILLER «We hebben er natuurlijk heel veel over gepraat. Het is voor ons een manier geweest om nog dichter bij elkaar te komen, en elkaar nog meer au sérieux te nemen. Het proces heeft ons geleerd te luisteren naar onze kinderen, wat we voordien misschien minder deden. Toen beslisten we meer vanuit ons idee van wat goed voor hen was.»

HUMO Heeft Louisa weleens gedacht: ik wil hier niet meer zijn?

MILLER «Dat zou je aan haar moeten vragen, het is niet aan mij om daar een antwoord op te geven. Maar zij wil geen interviews geven. Ze heeft dat stuk juist willen maken omdat het fictie is die een filter over haar verhaal legt. Het is aan de mensen om uit te maken wat echt is en wat niet.»

HUMO Rau heeft aan je dochters gevraagd: 'Willen jullie later ook zo'n huwelijk als je ouders?'

PEETERS «Natuurlijk willen ze dat niet (lacht).»

MILLER «Zij denken precies zoals ik dacht op die leeftijd: ik wil de ware ontmoeten en dolverliefd zijn, ik wil dat we elkaar elke dag vastpakken en zeggen hoe graag we elkaar zien.»

PEETERS «En elke dag samen door de wei huppelen.»

MILLER «Ze hebben echt nog dat mooie beeld van wat het later zal worden.»

PEETERS «Tot ze op een zekere leeftijd ontdekken dat ze toch wel heel erg op hun moeder lijken en graag hun eigen weg gaan.»

MILLER «En blij zijn als hun man af en toe de hort opgaat (lacht). Ik probeer hen wel al een beetje voor te bereiden op de werkelijkheid. Bijvoorbeeld door hen mee te geven dat het kan gebeuren dat je even verliefd wordt op een ander. Anders stort hun wereld in als hun dat straks overkomt.»

HUMO Je dochters zitten op eigen verzoek op internaat. Louisa wilde dat omdat ze nood had aan structuur, vertelde je.

PEETERS «We hebben er alles aan gedaan om hun die te geven, ook al was dat met onze job niet altijd evident.»

MILLER «Ik ben lang gestopt met werken. Tot ik dacht: nu word ik langzaamaan gek. Eigenlijk denk ik dat we misschien te veel structuur hebben willen geven. Toen ze klein waren, hielden we ons bijna op het belachelijke af aan een strak schema.»

PEETERS «Met militaire precisie.»

MILLER «Om zeven uur stipt moesten ze gaan slapen. En als wij er niet waren, was er een derde partij die daarvoor zorgde. Tot ze op een leeftijd kwamen waarop ze geen toezicht van anderen meer aanvaardden. 'Oké,' zeiden we toen, 'jullie moeten het nu inderdaad zelf kunnen. Dat was fout, denk ik. Omdat wij hun leven altijd zo strak geregeld hadden, konden ze dat zelf helemaal niet. Ze hadden te weinig geleerd om zelfstandig te zijn, en toen het hun niet lukte om hun dagen zelf in te delen, hadden ze het gevoel dat ze faalden. Louisa zei toen: 'Mama, ik heb veel ambitie maar te weinig daadkracht.'»

HUMO Wauw, prachtig geformuleerd!

MILLER «'Ik wil Latijn-Grieks volgen,' zei ze, 'maar ik kan mezelf niet dwingen om hard genoeg te werken. Ik wil naar een school waar ik in een studie kan zitten.' Ik heb het lang tegengehouden, maar uiteindelijk ben ik toch een internaat gaan zoeken. De directeur zei: 'Het is niet zo'n extreme stap als u denkt. Ze zijn vier nachten hier en drie nachten bij u.' Toen heb ik het idee langzaam kunnen aanvaarden. Eigenlijk praten we nu veel meer dan vroeger over échte en gevoelige dingen. Je hebt als moeder toch de neiging om bijna autoritair te zeggen: 'Doe het nu maar zó, want dat is goed voor je.' Maar op een bepaalde leeftijd gaat dat niet meer. Dan moeten de machtsverhoudingen opnieuw bepaald worden en moet je soepeler worden, omdat de boel anders ontploft. Het enige wat ik erg zou vinden, is dat ze zouden zeggen: 'Er is niets dat me interesseert.'»

HUMO Filip, jij vertelde me al eens: dé opdracht in het leven is je passie zoeken.

PEETERS «Dat is zo. An zegt dat ook.»

HUMO Dat is wel een heel zware opdracht.

MILLER «Keizwaar. Maar ze willen die passie zelf echt vinden. Ze zijn hard op zoek: 'Waar wil ik naartoe?' Ze hebben er allebei - vooral Leonce, de jongste - even aan gedacht actrice te worden. Nu wil Leonce kinderpsycholoog worden.»

HUMO Waarom is het plan om actrice te worden van de baan?

PEETERS «Omdat ze de realiteit ervan hebben gezien.»

MILLER «Nee, nee! Dat is onzin. Dat is wat wij hoopten.

»Onze beslissing om 'Familie' samen met Louisa en Leonce te maken, kwam er ook omdat we dachten: er zijn zoveel mensen die opkijken naar acteurs en ervan dromen om zelf te spelen, en als ze in plaats daarvan pakweg therapeut of journalist worden, blijven ze altijd met het gevoel rondlopen dat ze gefaald hebben. Dat is wat ik mijn kinderen wilde besparen. Speel maar een keer, dacht ik, dan zie je eens wat het eigenlijk maar is, dat het niet de hele tijd 'wauw' is.

»Ze zeggen nu allebei dat ze best nog eens willen spelen, mocht er een leuke rol op hun pad komen, maar dat ze niet meer voor actrice willen studeren.»

HUMO Louisa heeft alle kostuums ontworpen voor 'Familie'. Die waren heel geslaagd.

MILLER «Ze heeft dat helemaal alleen gedaan. Ze had een heel strakke visie. Er is niets aan haar oorspronkelijke ontwerp veranderd.»

PEETERS «Daar ben ik heel fier op.»

MILLER «Ik denk dat zij daar zelf nog trotser op is dan op haar spel. Ze heeft er een tijd van gedroomd om modeontwerpster te worden, maar ondertussen denkt ze dat die wereld misschien toch te hard voor haar is.»

PEETERS «Je weet nooit hoe het leven zal lopen. Ik heb een heel hobbelig parcours afgelegd: ik ben eerst kok geworden, dan heb ik in 'De Leeuw van Vlaanderen' gespeeld, en pas daarna ben ik naar Studio Herman Teirlinck gegaan, waar ik voortijdig ben weggestuurd (grinnikt). En kijk, ik ben toch nog goed terechtgekomen.»

HUMO Dat hobbelige pad heeft je heel weerbaar gemaakt, denk ik. Het is daarom dat jij denkt: een risicootje meer of minder maakt niet uit, ik overleef toch wel.

PEETERS «Ja. Ik ben nu zelfs zover dat ik probeer te genieten van de hobbels en de hindernissen, al vind ik dat soms nog moeilijk. Dat is wat ik mijn kinderen zou willen leren. Ik wil ze graag weerbaar maken, ervoor zorgen dat ze gewapend door het leven gaan zodat ze zichzelf straks weten te redden. Dat lukt alleen maar door veel kennis te vergaren en ervaringen op te doen, door te falen ook.»

MILLER «Zodat ze leren omgaan met frustratie. Ze vinden het nog heel moeilijk om uit de put te kruipen als ze falen, om de mouwen op te stropen en weer door te gaan. Ik zie dat de onzekerheid hen dan blokkeert. Dat heeft natuurlijk ook met je karakter te maken. Ik herken die worsteling wel.»

LIEFDE OF ELLENDE

HUMO In de afscheidsbrief van het gezin dat zich in 'Familie' ophangt, staat: 'We hebben het verkloot.' Het stuk wil vooral de maatschappij waarin wij leven in vraag stellen: de prestatiedruk, de ratrace, het consumentisme...

MILLER «Het stuk stelt precies díé vragen die de coronacrisis daarna heeft uitvergroot.»

PEETERS «Ik vond het eerlijk gezegd zalig om tijdens de lockdown even van die ratrace af te zijn, om in mijn eigen tempo te kunnen werken, om niet in de file te moeten staan en constant te moeten denken: o, ga ik weer te laat zijn? Nu, wij hebben natuurlijk makkelijk praten: wij hebben een tuin en genoeg ruimte, waardoor iedereen zichzelf kan terugtrekken. Het moet heel moeilijk zijn geweest voor iedereen die dat niet heeft.

»Wij hadden ook het voordeel dat we dankzij 'Familie' getraind waren in het dag in, dag uit samen zijn. Je staat in je bloot gat als je theater speelt. 'Papa,' zeiden de kinderen vaak, 'we hebben het wel gezien, hoor, dat je de lach er probeerde uit te persen bij de mensen...' Je leert elkaar zoveel beter kennen. We hebben nog weinig geheimen voor elkaar en weten heel goed wat we aan elkaar hebben. Dat was een groot voordeel toen het coronavirus uitbrak en we samen opgesloten zaten: er konden bij ons geen lijken meer uit de kast vallen.»

HUMO Veel mensen zeggen, zoals jij: nu pas besef ik hoe erg die ratrace is.

PEETERS «Maar zullen we ervan leren? Ik denk het niet. We vergeten veel te snel.»

HUMO Ga jij er uit leren?

PEETERS «Ja!»

MILLER «Hahahahaha!»

PEETERS (trekt de wenkbrauwen op) «Waarop mijn vrouw in een homerisch gelach uitbarst...»

MILLER «Dat was wel een héél stellige 'ja'.»

PEETERS «Ik ben van plan veel van thuis uit te werken en me met de trein te verplaatsen.»

MILLER «Tot je absoluut een project wilt doen, dan stap je weer in je auto en je bent weg.»

HUMO Je hebt tijdens de crisis met je productiehuis ook een film gemaakt van 'Familie'.

PEETERS «Ja. In coproductie met NTGent.»

MILLER «Het was zo vreemd dat we, net zoals in 'Familie', met het gezin in een huis zaten, maar het stuk niet konden spelen. Terwijl het eigenlijk precies vertelde wat er overal aan de hand was: je moet het als gezin met elkaar zien te redden, en je weet niet wat er zal gebeuren - zal het uitmonden in meer liefde of in ellende en dood? Alle voorstellingen waren ook uitverkocht, heel veel mensen wilden het stuk zien. We zijn dan beginnen te denken...»

PEETERS «...Kunnen we geen vrachtwagen ombouwen tot een huis dat we kunnen uitklappen en ergens neerzetten in een wei, zodat we het stuk zo kunnen spelen? Maar dat mocht allemaal niet. En toen is het idee ontstaan om er een film van te maken. Het is geen captatie van het stuk. We gebruiken het decor wel, maar het is met zeer beperkte middelen toch een echte film geworden.»

MILLER «Maar je ziet wel dat we in een theater spelen en dat er geen publiek is - de coronacrisis wordt erin verwerkt.»

PEETERS «It's gonna be very arty! Echte kunst! (Grijnst) Dat mag ik toch zeggen, hè?»

MILLER «Ja, maar zet er wel '(lacht)' achter (lacht).

»Ik vind het echt jammer dat we het stuk niet meer in zalen spelen. De gesprekken achteraf waren heel verrijkend. Er is wel enorme heisa gemaakt over die zelfmoord op het einde, maar voor ons was dat totaal naast de kwestie. Je moest eens weten hoeveel mensen na de voorstelling met ons zijn komen praten over een zelfmoord in de familie. Velen vertelden ons dat ze dankbaar waren dat er iets over gemaakt wordt, zonder er een oordeel over te vellen. Dan besef je pas hoe groot het taboe nog steeds is.»

PEETERS «Na een voorstelling in Frankfurt kwam een Duitse professor die betrokken is bij zelfmoordpreventie ons zeggen hoe belangrijk het is dat dit op deze manier gebracht wordt.»

HUMO Komt er nog iets van de wereldtournee van 'Familie' die op de planning stond?

PEETERS «Voorlopig zou de Europese tournee nog doorgaan: Parijs, Berlijn, Rome. Zelfs New York staat nog op het programma. Maar alles blijft zeer onzeker...»

HUMO Dat was toch hoe jij het project 'Familie' zag, als een kans om op wereldreis te gaan met de familie?

PEETERS «Absoluut. 'Familie' stort zaal na zaal in een diepe ellende en wij gaan als familie jubelend verder op citytrip.»

‘Salamander’, Eén, maa. tot don., omstreeks 22.30