Film: Fassbinder-cyclus

Nu zondag, op 10 juni, is het exact dertig jaar geleden dat de Duitse filmreus Rainer Werner Fassbinder neerzeeg boven zijn typemachine na een dodelijke cocktail van alcohol, slaappillen en cocaïne.

'Niet zonder special!' dachten de feestneuzen bij Arte, en gelijk hebben ze. De regisseur was amper zevenendertig toen hij stierf, maar zijn cv oogt niettemin indrukwekkend: veertig langspeelfilms, vierentwintig theaterstukken, twee televisiereeksen en nog een stuk of tien andere werken - allemaal gevoed door een gezonde dosis wantrouwen, zowel tegenover de overheid als de mens.

Deze week krijgt u parels als 'Händler der vier Jahreszeiten' en 'Die bitteren Tränen der Petra von Kant' voorgeschoteld, in de loop van de maand volgt nog véél meer – vrolijk zult u er niet van worden, maar so be it.

De aftrap wordt vanavond gegeven met de tweedelige, onlangs herontdekte en gerestaureerde tv-film 'Welt am Draht' (uit 1973), een even visionaire als donkere toekomstparabel waarin Fassbinders mistroostige levensvisie zoals altijd de lelijke kop opsteekt. Men vraagt zich af: had de man eigenlijk ook een goed woordje over voor de wereld waarin hij leefde?

Rainer Werner Fassbinder «Nee. De maatschappij is niet gebaseerd op vrijheid, maar op onderdrukking, angst en schuldgevoel, opgelegd door de overheid. 'Geluk' is een smoes om je allerlei vormen van dwang te mogen opleggen – materialisme, bijvoorbeeld. En dat is een aanbod dat ik maar wat graag afsla.»

- Waaruit haal je dan de kracht om toch nog te blijven werken?

Fassbinder «Uit mijn idealisme, en een verlangen naar schoonheid. West-Duitsland is goed op weg om een natie te worden waarin mensen steeds meer op elkaar gaan gelijken. De meningen van individualisten, mensen die op een alternatieve manier naar de werkelijkheid kijken, zijn amper nog iets waard. En zo begint de castratie van de verbeeldingskracht.

»Volgens mij is er een complot aan de gang om de dromen van mensen als ik de kop in te drukken, en om onze persoonlijke angsten aan te zwengelen. Wanneer die angsten groter worden dan mijn verlangen naar schoonheid, naar de utopie die ik voor ogen heb, zal ik moeten stoppen. En niet alleen met mijn carrière.»

- Euh... Identificeer je jezelf met een bepaalde politieke groepering?

Fassbinder «Nee. Ik wil mezelf ook niet 'links' noemen, want dan zou ik me aan één van de vele splintergroepen in dit land moeten binden. Links is hier zo verschrikkelijk onkundig; als het de individualiteit écht wil beschermen, zou het zich eerst beter moeten organiseren. Het valt me zwaar om zoiets te zeggen, want au fond ben ik tegen elke vorm van institutionalisering. Maar in dit geval is het nodig.»

- Hoe zou je het zelf aanpakken?

Fassbinder «Die utopie waar ik het over heb, is er één van anarchie. Gevaarlijk om te zeggen, want volgens de media zijn anarchie en terrorisme één en hetzelfde. Maar weet je wat terrorisme écht wil zeggen? Dat de idealen van het volk té lang onderdrukt zijn geweest. Dan is het logisch dat een paar mensen beginnen te flippen.»

- Kan je als filmmaker invloed uitoefenen op de maatschappij waarin je leeft?

Fassbinder «Zeker, véél zelfs. Ik kan verhalen vertellen op zo'n manier dat de kijker geëntertaind wordt en achteraf niet dommer buitenkomt, bijvoorbeeld. Een filmmaker kan zaken verduidelijken, de dingen op een rijtje zetten. En hij kan uitdrukking geven aan zijn angsten.

»Weet je wat het is? Film kan de kijker de moed geven om van zich te laten horen.»

- Amen.

undefined

Bekijk de trailer van 'Welt am Draht':