Film: Three Monkeys

Istanbul. De politicus Servet raakt betrokken bij een ongeval - hij rijdt iemand dood - en betaalt zijn chauffeur Eyup, die gewoon thuiszat, om de schuld op zich te nemen. Die doet dat ook, maar de zaken worden ingewikkeld wanneer Eyups vrouw het moeilijk krijgt alleen, en om hulp gaat vragen bij Servet: voelt u die wrede spelingen van het lot al hangen?

undefined

Zo'n plot had de basis kunnen zijn voor een tv-film op Vitaya, maar in 'Three Monkeys', van de Turkse topregisseur Nuri Bilge Ceylan (zie ook: 'Once Upon a Time in Anatolia'), zorgt hij voor een slepend, visueel verbluffend arthousedrama waarin de geesten van Ingmar Bergmanen Rainer Werner Fassbinder rondwaren en meditatie steeds een streepje voor heeft op melodrama.

Nuri Bilge Ceylan «Ho maar, ik ben het volledig eens met de Bergman- en Fassbinder-vergelijkingen, maar evengoed ben ik een grote fan van het melodrama uit de populaire Turkse cinema. Alle Turken - mezelf incluis - zijn daar zot van. Maar hier wilde ik de thema's die bij ons altijd dat ietsje dikker aangezet worden op een realistische manier benaderen.»

- Het verhaal heeft een nogal allegorische inslag. Wat was je opzet?

Ceylan «Allegorisch is niet het juiste woord: ik wil net de ziel verkennen van de specifieke mensen die mijn personages zijn. Al kan je daarin natuurlijk wél van alles vinden over de condition humaine, dus misschien is het toch toepasselijk (grijnst).Kunst moet voor mij afdalen in de diepste krochten van de menselijke natuur: het is maar door onze donkerste kantjes in kaart te brengen dat we onszelf kunnen gaan verbeteren.

»Wat ik wel jammer vind: cinema is nog altijd een stuk minder krachtig dan literatuur als het op het blootleggen van de menselijke ziel aankomt. Cinema is een jonge kunsttak, ze heeft nog geen werken opgeleverd die op gelijke hoogte staan met pakweg het oeuvre van Dostojevski.»

- Bergman, Fassbinder, Dostojevski... Zware kost: zijn al je inspiratiebronnen van dien aard?

Ceylan (twijfelt) «Tsjechov, noem je dat ook zware kost?»

- Ja.

Ceylan «Dan wel (lacht). Tsjechov moet je in elk van mijn films kunnen terugvinden - deels ook wel omdat de man zo véél geschreven heeft; over elke situatie heeft hij wel iets neergepend. Ik mag wel zeggen dat hij mijn levensvisie beïnvloed heeft. Hij schrijft over het leven, maar als je hem goed kent, begin je het léven te lezen als één van zijn werken.»

- Om in de intellectuele sfeer te blijven: het kleurenpalet van 'Three Monkeys' is haast monochroom, helemaal afgebleekt. Bijna een expressionistisch schilderij.

Ceylan «Dat weet ik nog zo niet: ik hou niet van expressionisme - geef mij maar impressionisme! Maar die opmerking heb ik nog gehoord, dus misschien is er wel iets van aan. Bij expressionisme zijn de emoties wel altijd enorm afgetekend, terwijl ik het liever subtiel aanpak. Het publiek mag zélf ook wat invullen.

»Maar ik heb voor deze film wel méér aandacht besteed aan het visuele dan in vorige projecten als 'Uzak' of 'Climates'. Het mocht allemaal minder naturalistisch en meer gestileerd. Ik wilde mijn eigen visuele universum creëren, uitbeelden hoe ik de wereld zie.»

- Leg tot slot anders de titel eens uit.

Ceylan «Die heb ik er pas heel laat in het proces opgeplakt. Hij komt van Confucius: bij hem stellen de drie apen nog goedheid voor. Zij zien of horen geen kwaadaardigheid, en reppen er met geen woord over - see no evil, hear no evil, speak no evil.Wat die goedheid natuurlijk erg dubbel maakt. In de film doen de vader en de zoon allebei alsof hun neus bloedt: ze wéten dat de moeder overspelig is, maar ze willen het niet erkennen. Dat is de betekenis die Confucius' metafoor intussen heeft aangenomen: de drie apen stellen nu vooral hypocrisie en uiterlijke schijn voor. Toch twee pijlers van het menselijke wezen, me dunkt.»

Bekijk de trailer: