Frau Hitler: het ware verhaal van Eva Braun

Eva Braun die turnoefeningen doet. Eva Braun in een modieus zwempak. Eva Braun met haar terriërs Stasi en Negus. De beelden van Adolf Hitlers liefje zijn genoegzaam bekend. Maar was ze zo onschuldig als ze eruitzag? Was ze werkelijk het naïeve wicht uit de geschiedenisboeken, het domme blondje dat zich liet inpakken door de dictator? Een nieuwe biografie van historica Heike B. Görtemaker, 'Eva Braun. Leben mit Hitler', zet haar voor het eerst neer als een verrassend sterke vrouw aan de zijde van de Führer.

De naam Hitler staat gelijk met Holocaust, vernietigingsoorlog, euthanasie en rassenwaan. Biografen zien hem als een onmens, een monster, een massamoordenaar. Het idee alleen al dat hij ook in staat was tot normale gevoelens, is gewoon te weerzinwekkend voor woorden.

Nochtans had Hitler wel degelijk een geliefde: Eva Braun, de geheime vrouw des huizes van de Berghof, gelegen op de Obersalzberg in de Beierse Alpen, waar de dictator het gros van zijn tijd doorbracht. 'Ik bén geen 'privéleven',' foeterde ze vaak, wanneer minister van Propaganda Joseph Goebbels weer maar eens verkondigde dat de Führer zich dag en nacht inzette voor het volk en even geen tijd had voor een privéleven.

Over hun relatie doen al tientallen jaren de sappigste verhalen de ronde. Zo is er het mysterie van Hitlers ontbrekende teelbal, die in zijn jeugd zou zijn afgebeten door een geitenbok - afhankelijk van wie je gelooft, zou dat voorval mee aan de basis hebben gelegen van zijn latere gruweldaden. Serieuze wetenschappers hebben zich altijd ver van dergelijke vertelsels gehouden, zéker wanneer ze Eva Braun betroffen. Biograaf Ian Kershaw schreef dat Hitler haar vaak 'als een stuk vuil' behandelde, en dus zag hij ook geen reden om zich verder nog om haar te bekommeren. Joachim Fest noemde haar 'een eenvoudig meisje', 'niet meer dan zijn maîtresse'. In hun ogen bestond Hitler buiten de politiek niet. Of toch niet echt.

Maar nu schudt historica Heike Görtemaker dat beeld dus door elkaar, met de eerste wetenschappelijk onderbouwde biografie van het liefje van de misdadiger van de eeuw. Eva Braun was geen 'arm schaap' (Hitlers eigen woorden nochtans), en ze was ook helemaal niet zo apolitiek en onwetend als tot nu toe werd aangenomen. Integendeel: ze wist goed wat ze deed en nam haar lot in eigen handen.

Heike B. Görtemaker «Eva Braun duikt nog altijd op in films, in theaterstukken, in romans. Maar altijd met dezelfde bijklank: ze was het domme blondje, de vriendin van het monster. Dat beeld klopt niet, en daar wilde ik iets aan doen.»

- Als je Hitler uitgomt uit het leven van Braun, blijft er toch nog maar bitter weinig interessants over?

Görtemaker «Inderdaad: haar leven is alleen relevant omdat ze het deelde met Hitler. Maar het wordt spannend als je ook de vraag stelt: kan je via haar een nieuw licht werpen op hém? En daarop is het antwoord naar mijn mening: ja. Hitler zag zichzelf als de messias die helemaal in zijn eentje over het lot van zijn land besliste. Hij leefde voor Duitsland, niet voor zichzelf. Zelfs zijn leven met Eva, die psychologisch toch een belangrijke steunpilaar voor hem was, moest passen in dat plaatje. Maar dat is een enscenering. Hij was normaler dan algemeen wordt aangenomen.»

- Wat maakt het zo moeilijk om tot de figuur van Eva Braun door te dringen?

Görtemaker «De bronnen waarop we ons moeten baseren, zijn ongelooflijk slecht. Er bestaat géén briefwisseling tussen haar en Hitler. Althans: die is niet bewaard. Verder bezat ze geen officiële functie, dus bestaan er geen dossiers over haar. We zijn volledig aangewezen op de verklaringen en schriftelijke getuigenissen van derden, ook al hadden die vaak hun eigen agenda. Zoals Albert Speer, die schreef dat historici ontgoocheld zouden zijn in Eva Braun. Voor hem, net als voor Hitler zelf, waren vrouwen per definitie apolitieke wezens. Maar het is een mythe dat Hitler met Braun - of met de andere vrouwen uit zijn omgeving - nooit over politiek sprak.»

- Nu jij alle puzzelstukjes bij mekaar hebt gebracht, kun je ons voor eens en voor altijd vertellen: wie was Eva Braun?

Görtemaker «Bovenal was ze géén slachtoffer. Ze had haar positie bereikt door er keihard en met alle middelen die ze had voor te vechten. Daarna heeft ze, binnen de grenzen van het mogelijke, actief meegewerkt aan het beeld dat Hitler van zichzelf hooghield. Zo heeft ze hem door de jaren heen vastgelegd op foto en op film. Bijna alle Hitler-documentaires maken gebruik van beelden die zij heeft gefilmd. Tot de dag van vandaag heeft ze op die manier een invloed op het beeld dat wij van hem hebben. Op het einde heeft ze ook zijn zelfbedrog gevoed, en de waan dat hij omringd werd door een kliek van verraders. Helemaal op het laatst bleef alleen zij over: ze ging de geschiedenis in als Hitlers laatste volgeling.»

Het volledige artikel leest u in Humo 3626 van dinsdag 2 maart 2010.