Free State of Jones
Kapitein Stark knikt goedkeurend.
Een drama dat zich afspeelt tijdens de Amerikaanse burgeroorlog? ‘Mooi,’ zo dachten wij, ‘dan weten we – ‘Glory’, ‘Lincoln’, ‘Gettysburg’ en vele andere ‘Gone With the Winds’ indachtig – wat ons te wachten staat: presidenten en generaals die gloedvolle speeches afsteken; legerbataljons die onder zwaar kanongebulder op elkaar inbeuken en heroïsche veldslagen uitvechten; de held die de stars-and-stripes in de grond plant.’ We hadden het mis.
In de openingsscène horen we de artillerie wel degelijk bulderen en zien we de land-legers zoals in de beste burgeroorlogtraditie op elkaar afstappen, maar regisseur Gary Ross (‘Seabiscuit’, ‘The Hunger Games’) stript het tafereel van alle heroïek. De camera, die de toeschouwer in een zwijgzaam observerende positie duwt, neemt de in het slijk ondergeschoffelde kadavers in beeld; de half weggeschoten schedels; bemodderde laarzen die over lijken stappen. Midden in dit grimmige tableau loopt Newton Knight (Matthew McConaughey) rond, een verpleger die zich uit de naad werkt om de gewonden zo snel mogelijk van het slagveld naar het veldhospitaal over te brengen. Wanneer hij bij het kampvuur verneemt dat de regering zopas een wet heeft uitgevaardigd waardoor de rijke Amerikanen (katoenboeren met meer dan tien slaven in dienst) niet naar het front hoeven, beseft hij dat hij en zijn makkers alleen maar als kanonnenvoer dienen: ‘Somehow, some way, everybody is somebody else’s nigger,’ horen we hem verzuchten – mooi gezegd en absoluut waar.
Na de dood van zijn neefje (monumentaal beeldkader: de dode jongen onder het loofdak) keert Newton totaal gedesillusioneerd naar huis, om daar vast te stellen dat de zuidelijke krijgslieden in opdracht van de regering de boerderijen van hun eigen volk plunderen. Zoiets volstaat om een eerlijk man pisnijdig te maken. In de moerassen richt hij – en hier begint een eigenaardig stukje waargebeurde burgeroorloggeschiedenis – samen met enkele voortvluchtige slaven en verbitterde deserteurs zijn eigen legertje op, en begint een guerrillaoorlog tegen de troepen waarvan hij in het begin van de film nog deel uitmaakte: ziedaar de reden waarom de inwoners van de zuidelijke staten Newton Knight tot op de dag van vandaag als een deserteur, een verrader, een moordenaar en een ‘nikkervriendje’ brandmerken. In de tweede helft neemt het verhaal steeds grotere sprongen in de tijd: noord en zuid sluiten vrede, de Reconstructie (één van de wrangste passages uit de Amerikaanse geschiedenis) vangt aan, de Ku Klux Klan rijdt uit, en in een reeks merkwaardige flashforwards krijgen we ook te zien hoe een nazaat van Knight anno 1947 voor de rechtbank moet verschijnen omdat hij de rassenwet heeft overtreden.
Het is waar wat sommige Amerikaanse critici hebben geschreven, namelijk dat ‘Free State of Jones’ in die tweede helft soms meer wegheeft van een overladen geschiedenisles dan van een meeslepend drama, maar tegelijk wordt de toon met elke tijdsprong elegischer, droefgeestiger én actueler. In zekere zin legt ‘Free State of Jones’ zelfs een rechtstreekse, bloedrode lijn tussen Moses (Mahershala Ali, alias Remy Danton in ‘House of Cards’), de slaaf die zich schuilhoudt in de moerassen, en Alton Sterling, de zwarte man die door de politie in Baton Rouge werd doodgeschoten. Yep: ‘Free State of Jones’ is een oorlogsdrama in mineur, maar mineur, zo weten de muziekliefhebbers onder u, is een mooie, aangrijpende toonsoort. Dat McConaughey zo lijkt weggelopen uit één van die historische zwartwitplaten die je op de eerste bladzijde van elk album van De Blauwbloezen aantreft, vinden zelfs korporaal Blutch en sergeant Chesterfield mooi meegenomen.
undefined
